یادداشت های حسن انصاری

... يکی از مهمترين مستندات شيعه در خصوص امر امامت و جانشيني حضرت امير (ع) حديث منزلت است. طبق حديث منزلت، جايگاه و منزلت حضرت امير (ع) نسبت به حضرت رسول (ص) همانند جايگاه هارون نسبت به حضرت موسی است. طبق اين حديث، پيامبر حضرت امير را در منزلت هارون نسبت به موسی قرار می دهد (انت منی بمنزلة هارون من موسی) و در عين حال می فرمايند: الا انه لانبی بعدی. روشن است که اين حديث در شرايطی نقل می شد که اين آگاهی وجود داشت که جانشين حضرت موسی بعد از مرگ او به دليل مرگ زودهنگام هارون، يوشع بن نون بود منتهی اين تکه دوم حديث روشن می کند که مسئله در اصل مربوط بود به اصل جانشينی مقام های دينی پيامبر که البته از آن شأن نبوت استثناء شده است و مسئله بعد از مرگ پيامبر (ص) مسئله ای ثانوی است. در حقيقت طبق ديدگاه شيعه وصايت و جانشيني حضرت امير در واقع جانشيني شأن دينی و اجتماعی پيامبر (به استثنای امر نبوت) است فارغ از زمان آن. اگر فهم شيعه در عصر اول اين بود که وصايت حضرت امير (ع) صرفا مربوط به امور بعد از مرگ پيامبر و وصايت به معنای وصايت و تولیت امور ميت است نقل حديث منزلت که در آن بر شباهت حضرت با هارون تأکيد شده و تازه شأن نبوت در آن استثناء شده بی معنا بود. در واقع پيامبر اکرم (ص) حضرت امير را جانشين خود در ميان امت قرار دادند همانطور که هارون جانشين موسی در زمان غيبت او بود: وَوَاعَدْنَا مُوسَى ثَلَاثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً وَقَالَ مُوسَى لِأَخِيهِ هَارُونَ اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ. روشن است که در اين آيه خلافت به معنای وراثت مورد نظر آقای مادلونگ نيست. ديدگاه ايشان مستندی تاريخی ندارد.

وصايت پيامبر در حقيقت وصايت در رسيدگی و اداره و تصدی شؤون پيامبری حضرت رسول بود و نه اموال و دارائی ها و يا خواسته های شخصی. خلافت هم ربطی به وراثت اموال و يا دارایی ها نداشت.

امامت شيعی و ديدگاه نادرست آقای مادلونگ (در دو فرسته)

در نوشته اخيری از آقای مادلونگ او اين نکته را مطرح می کند که چون اماميه امامت را در نسل مستقيم پيامبر (ص) می دانند به همين دليل حضرت امير (ع) نمی توانسته امام بعد از پيامبر باشد و چون خلافت و جانشينی پيامبر ميراث اوست در نسل او، نه حضرت را می توان امام خواند و نه خليفه و جانشين پيامبر. او صرفا وصي پيامبر بود. اين ديدگاه به نظر من با کليت کتاب خلافت محمد (ص) که سال ها پيش آقای مادلونگ نوشت ناسازگار است و من هيچ توضيحی برای اين ناسازگاری ندارم.

آنچه می توانم بگويم اين است که تفسيری که ايشان به اماميه درباره وراثت امامت در خط مستقيم در نسل آن حضرت نسبت می دهد درست نيست و اساسا با کل دکترين اماميه ناسازگار است. ايشان اين عقيده شيعه اماميه را در مخالفت با دکترين زيديه قلمداد می کند. اصل تشيع بر انديشه جانشينی حضرت امير (ع) پس از پيامبر و امامت حضرت استوار است. امامت او را اماميه به نص و تصريح پيامبر می دانسته اند و اگر سخنی از وراثت در امامت شده درباره انتقال امامت در نسل امام حسين (ع) است؛ تازه، با اين توضيح که حتی درباره معنای اين نوع وراثت در ميان اماميه اتفاق نظر نبوده. نظريه متکلمان شيعه اين است که امامت تنها از طريق نص امام بر امام بعدی منتقل می شود و نه صرف وراثت. در کنار اين، بحث عترت پيامبر و مقصود از آن از ديرباز از بحث های مهم متکلمان شيعی بوده و مراد از عترت در حديث ثقلين را نه فرزندان مستقيم و بل اهل بيت پيامبر که شامل حضرت امير هم می شود می دانستند. البته در اين زمينه جزئياتی مطرح بوده و حتی زيديه و اماميه با هم در خصوص آن اختلافاتی داشته اند. محمد بن بحر الرهني، عالم امامی سده چهارم در اين زمينه کتابی دارد که شيخ صدوق از آن در آثارش نقل کرده است.

درباره خلافت هم برداشت آقای مادلونگ از اين مفهوم خطاست. اگر داوری جاحظ در العثمانيه را ملاک قرار دهيم او تصريح می کند که برداشت مخالفان تشيع از خلافت اين بوده که نبايد متکی بر انديشه قرابت باشد، چرا که خلافت جانشينی امر دينی است و ربطی به قرابت ندارد (ص 205 به بعد). در خود سقيفه هم درست است که به اولويت قبيله پيامبر استناد شد اما سخنی از جانشينی در خاندان پيامبر نرفت؛ سهل است خروجی سقیفه نتيجه باوری مخالف با آن انديشه بود. در مقابل، عباس عموی پيامبر (ص) و امير المؤمنين (ع) در مقام مخالفت با بيعت سقيفه ابراز می داشتند که اگر اصل بر پيوستگی قبيلگی است، خاندان پيامبر اولويت دارند و اگر بنابر تصميم جمعی است چرا خاندان بنی هاشم مورد مشورت و اظهار رأی و نظر قرار نگرفته اند؟ درباره امامت بلافصل استناد شيعه به نصوص خود پيامبر بود بر جانشينی حضرت امير(ع). بعدا البته برای تداوم امامت بحث عترت و ذريه پيامبر (ص) مطرح شد؛ هم از سوی زيديه و هم اماميه. اينکه خلافت ربطی به وراثتی از نوع وراثت اموال و ديون پيامبر نداشت تصورش برای مسلمانان عصر اول پيچيده نبود (مگر آنان پيامبر را پادشاه می دانستند و يا او را صاحب "ملک" می دانستند؟. قطعا چنين نيست). در سقيفه اصل بحث و گفتگو بر سر اين نوع از خلافت نبود. به همين دليل هم ابوبکر خود را خليفه پيامبر خواند. مخالفان ابوبکر هم با او بر سر مفهوم خود خلافت مخالفتی نداشتند. آنها او را شايسته اين عنوان نمی ديدند. در قرآن داود پيامبر خليفه خدا خوانده شده و با وجود آنکه در قرآن مشتقات "ارث" آمده کسی اين آيه از قرآن را مرتبط با ارث اموال ميت نمی فهميد: يَا دَاوُدُ إِنَّا جَعَلْنَاكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ فَاحْكُمْ بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَلَا تَتَّبِعِ الْهَوَى. يا اين آيه از قرآن را: وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً ۖ قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَن يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ ۖ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ.

برنامه ویژه عید غدیر، جمعه ۳۰ جولای ۲۰۲۱، ام آی تی

«چرا واقعه غدير مهم است؟»
دکتر حسن انصاری
موسسه مطالعات پیشرفته، پرینستون، نیوجرسی

در اين جلسه درباره زمينه های معرفی حضرت امير (ع) به عنوان رهبر جامعه نوپای اسلامی از سوی پيامبر اکرم (ص) در غدير خم سخن گفتيم. اينکه چرا با وجود غدير سقيفه شکل گرفت؟ درباره زمينه های سقيفه صحبت شد و ماهيت انتصاب ابوبکر به عنوان خليفه از سوی جمعی محدود و بدون مشورت با همه نمایندگان جامعه مدینه در جریان سقيفه مورد بحث قرار گرفت. ارتباط دو حديث غدير و ثقلين را بحث کرديم و نشان داديم که پيامبر نمی توانست نسبت به سرنوشت امت و جامعه نوپای خود بی تفاوت باشد. غدير معرفی الگوی دينی، تربيتی، اخلاقی، اجتماعی و ولايتی پيامبر (ص) بود. معنای کلمه مولا را در حدیث غدیر توضیح دادیم و گفتیم که به کارگيری اين واژه در متن حديث خود نشان دهنده اصالت این حدیث و تعلق آن به عصر پيامبر (ص) است.

@azbarresihayetarikhi
@zekrMIT

اسلام و مناسبات "دین و قدرت"، دکتر حسن انصاری

جلسه ۱۴: سيره نگاری و تأثير پذيری آن از حوادث و جريانات سياسی و اعتقادی عصر صحابه و فتوحات با عنايت به دو کتاب طبقات ابن سعد و انساب الاشراف بلاذری (قسمت دوم)، (۱۲ اکتبر، ۲۰۲۱)

در اين جلسه درباره روايات مرتبط به نماز ابوبکر در روزهای پايانی زندگی پيامبر اعظم (ص) سخن گفتيم و نشان داديم اين روايات چگونه بر اثر اعتقاد بعدی به خلافت ابوبکر ساخته شد. همچنين درباره روايات مرتبط با مکاتبات و معاهدات پيامبر اکرم (ص) با قبائل و غيره بحث کرديم و تأثير سياست های خلفا را در دوره های رده و فتوحات در ساختن بخشی عظيم از اين روايات نشان داديم. در اين جلسه همچنين درباره سياست کلی خلفا در دوره فتوحات نکاتی را مطرح کرديم و همچنين درباره حديث مشهوری که می گويد ائمه همگی از قريش اند.

@azbarresihayetarikhi
@zekrMIT

برنامه ویژه عید غدیر، جمعه ۳۰ جولای ۲۰۲۱، ام آی تی

«چرا واقعه غدير مهم است؟»
دکتر حسن انصاری
موسسه مطالعات پیشرفته، پرینستون، نیوجرسی

در اين جلسه درباره زمينه های معرفی حضرت امير (ع) به عنوان رهبر جامعه نوپای اسلامی از سوی پيامبر اکرم (ص) در غدير خم سخن گفتيم. اينکه چرا با وجود غدير سقيفه شکل گرفت؟ درباره زمينه های سقيفه صحبت شد و ماهيت انتصاب ابوبکر به عنوان خليفه از سوی جمعی محدود و بدون مشورت با همه نمایندگان جامعه مدینه در جریان سقيفه مورد بحث قرار گرفت. ارتباط دو حديث غدير و ثقلين را بحث کرديم و نشان داديم که پيامبر نمی توانست نسبت به سرنوشت امت و جامعه نوپای خود بی تفاوت باشد. غدير معرفی الگوی دينی، تربيتی، اخلاقی، اجتماعی و ولايتی پيامبر (ص) بود. معنای کلمه مولا را در حدیث غدیر توضیح دادیم و گفتیم که به کارگيری اين واژه در متن حديث خود نشان دهنده اصالت این حدیث و تعلق آن به عصر پيامبر (ص) است.

@azbarresihayetarikhi
@zekrMIT

برنامه ویژه عید غدیر، جمعه ۳۰ جولای ۲۰۲۱، ام آی تی

«چرا واقعه غدير مهم است؟»
دکتر حسن انصاری
موسسه مطالعات پیشرفته، پرینستون، نیوجرسی

در اين جلسه درباره زمينه های معرفی حضرت امير (ع) به عنوان رهبر جامعه نوپای اسلامی از سوی پيامبر اکرم (ص) در غدير خم سخن گفتيم. اينکه چرا با وجود غدير سقيفه شکل گرفت؟ درباره زمينه های سقيفه صحبت شد و ماهيت انتصاب ابوبکر به عنوان خليفه از سوی جمعی محدود و بدون مشورت با همه نمایندگان جامعه مدینه در جریان سقيفه مورد بحث قرار گرفت. ارتباط دو حديث غدير و ثقلين را بحث کرديم و نشان داديم که پيامبر نمی توانست نسبت به سرنوشت امت و جامعه نوپای خود بی تفاوت باشد. غدير معرفی الگوی دينی، تربيتی، اخلاقی، اجتماعی و ولايتی پيامبر (ص) بود. معنای کلمه مولا را در حدیث غدیر توضیح دادیم و گفتیم که به کارگيری اين واژه در متن حديث خود نشان دهنده اصالت این حدیث و تعلق آن به عصر پيامبر (ص) است.

@azbarresihayetarikhi
@zekrMIT

سخنی درباره دلالت حديث غدير (نقدی بر گفتاری کوتاه از آقای محسن کديور) [در دو فرسته]


آقای محسن کديور اخيرا در يادداشتی به مناسبت عيد غدير فرموده اند: "اهل سنت ضمن پذیرش خطبه پیامبر (ص) در این مکان و زمان، مفاد آن‌ را غیرمرتبط با شاکله معرفتی اسلام و جانشینی پیامبر (ص) می‌دانند. شیعیان که از آن زمان تا امروز در اقلیت هستند خطبه پیامبر (ص) و دیگر توصیه‌های ایشان را به گونه‌ای درک کردند که پیامبر در این خطبه نه تنها شاکله معرفت اسلامی را از طریق معرفی ثقلین برای پیروانش تعیین کرده، بلکه سمت و سوی جانشینی سیاسی خود را نیز مشخص کرده است. فهم تشیع با خطبه و دیگر کلمات پیامبر (ص) – مطابق تحقیقات پیش‌گفته – منطبق است، و به نظر می‌رسد اهل سنت به مفاد این خطبه مهم و دیگر وصایای پیامبر توجه و عمل نکردند. در هر حال این نزاع چهارده قرن است ادامه دارد. امامت حداقل سه شأن دارد: شأن اول، منبع سوم معرفت دینی، بعد از منبع اول کلام الله قرآن مجید، منبع دوم سنت رسول الله (ص). در این شأن امام در تفسیر وحی و تبیین سنت نبوی منبع معرفت و اسوه رفتار دینی است. شأن دوم منبع علوم باطنی و ولایت تکوینی، امام بعد از پیامبر سرچشمه مشاهدات و تجارب عرفانی است. شأن سوم، امام زمامدار سیاسی، خلیفه مسلمانان و زعیم آنهاست. دو شأن اول انتخابی نیستند، نصب الهی یا نص نبوی لازم دارند...اهل سنت جانشینی یا خلافت پیامبر را منحصر در شأن سوم که نازل ترین شئون سه گانه است کرده اند. اگرچه پیامبر سمت و سوی جانشینی سیاسی خود را هم در غدیر خم و هم در دیگر وصایا تعیین کرده و علی بن ابی طالب را شایسته ترین فرد واجد شرایط معرفی کرده است، اما این شأن سیاسیِ امامتْ انتخابی است نه انتصابی. این مسلمانان هستند که باید زمامدار سیاسی خود را انتخاب کنند. زمامداری محمد بن عبدالله (ص) در مدینه هم به انتخاب مردم بود اگرچه نبوت ایشان انتصاب الهی بود."


از گفتار آقای کديور چنين بر می آيد که ايشان معتقدند حديث غدير صرفا دلالت بر سمت و سوی جانشينی سياسی بعد از پيامبر (ص) دارد. با اين حال بلافاصله اضافه کرده اند که: "و علی بن ابی طالب را شایسته ترین فرد واجد شرایط معرفی کرده است". اگر پيامبر اکرم در حديث غدير صرفا سمت و سو را عنوان کرده اند و نه تعينا جانشينی بلا فصل حضرت امیر را اعلام کرده باشند در آن صورت بايد اين سخن را که حضرت "و علی بن ابی طالب را شایسته ترین فرد واجد شرایط معرفی کرده است" را چگونه فهميد؟ آيا پيامبر در سخنش در خطبه و حديث غدير تعبيری به کار برده که صرفا نشان از يک پيشنهاد درباره جانشينی سياسی اش بعد از خود دارد؟ معنای اين پيشنهاد چه بوده؟ آيا علاوه بر اينکه سمت و سوی کلی جامعه نبوی و امت مدينه در امر اداره جامعه و "سياست" آن را تبيين کرده به طور مشخص حضرت امير (ع) را به عنوان جانشين سياسی پيامبر تعيين کرده و يا خير؟ اگر پيامبر در اين حديث حضرت امير (ع) را به عنوان شايسته ترين شخص بعد از خود برای تصدی امر جامعه دينی مدينه و حجاز معرفی کرده آيا اين معرفی صرفا يک پيشنهاد از سوی پيامبر بوده فارغ از "انتخاب" مردم و يا اينکه نوعی "پيمان" جديد ميان پيامبر با امت خود در مدينه و سرزمين شبه جزيزه مسلمان آن روزگار بوده؟ اگر صرفا سمت و سو نشان دادن برای اداره سياسی بعد از خود بوده در آن صورت معنای اينکه حديث غدير شايسته ترين را از سوی پيامبر تعيين می کند و مصداقاً آن را حضرت امير (ع) قرار می دهد چيست؟ روشن است اينجا در کلام آقای محسن کديور نوعی ابهام گویی و يا حتی تناقض ديده می شود.


با اين وصف آقای کديور در همين جملات بالا اضافه کرده اند که: "اما این شأن سیاسیِ امامتْ انتخابی است نه انتصابی. این مسلمانان هستند که باید زمامدار سیاسی خود را انتخاب کنند. زمامداری محمد بن عبدالله (ص) در مدینه هم به انتخاب مردم بود اگرچه نبوت ایشان انتصاب الهی بود." فارغ از اينکه "انتخاب" در ادبيات "سياسی" دوره مورد بحث ما يعنی صدر اسلام و ادب عصر ماقبل جاهلی آن غائب است و اصولا انتخاب کلمه "انتخاب" در اين سياق سياسی خود نوعی زمان پريشی تاريخی است پرسش اين است که در اين "انتخاب" آيا مسلمانان می بايست بعد از پيامبر به اين گزاره پيامبر که حضرت امير (ع) شايسته ترين شخص برای جانشينی است عمل می کردند يا خير؟ تلقی آنان از اين سخن صرفا يک پيشنهاد بود و اگر پيشنهاد بود از وضعيت اين پيشنهاد چه نوع تلقی داشتند؟ آيا معتقد بودند که با وجود اين تصريح به تعيين شايسته ترين شخص همچنان می توانند آن را پيشنهادی که جايز است آن را در نظر نگيرند تلقی کنند؟ آيا تلقی آنان از این سخن پيامبر اين بود که مصداق آيه شريفه"وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍۢ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى ٱللَّهُ وَرَسُولُهُۥٓ أَمْرًا أَن يَكُونَ لَهُمُ ٱلْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ ۗ وَمَن يَعْصِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَٰلًا مُّبِينًا " نيست؟

... يکی از مهمترين مستندات شيعه در خصوص امر امامت و جانشيني حضرت امير (ع) حديث منزلت است. طبق حديث منزلت، جايگاه و منزلت حضرت امير (ع) نسبت به حضرت رسول (ص) همانند جايگاه هارون نسبت به حضرت موسی است. طبق اين حديث، پيامبر حضرت امير را در منزلت هارون نسبت به موسی قرار می دهد (انت منی بمنزلة هارون من موسی) و در عين حال می فرمايند: الا انه لانبی بعدی. روشن است که اين حديث در شرايطی نقل می شد که اين آگاهی وجود داشت که جانشين حضرت موسی بعد از مرگ او به دليل مرگ زودهنگام هارون، يوشع بن نون بود منتهی اين تکه دوم حديث روشن می کند که مسئله در اصل مربوط بود به اصل جانشينی مقام های دينی پيامبر که البته از آن شأن نبوت استثناء شده است و مسئله بعد از مرگ پيامبر (ص) مسئله ای ثانوی است. در حقيقت طبق ديدگاه شيعه وصايت و جانشيني حضرت امير در واقع جانشيني شأن دينی و اجتماعی پيامبر (به استثنای امر نبوت) است فارغ از زمان آن. اگر فهم شيعه در عصر اول اين بود که وصايت حضرت امير (ع) صرفا مربوط به امور بعد از مرگ پيامبر و وصايت به معنای وصايت امور ميت است نقل حديث منزلت که در آن بر شباهت حضرت با هارون تأکيد شده و تازه شأن نبوت در آن استثناء شده بی معنا بود. در واقع پيامبر اکرم (ص) حضرت امير را جانشين خود در ميان امت قرار دادند همانطور که هارون جانشين موسی در زمان غيبت او بود: وَوَاعَدْنَا مُوسَى ثَلَاثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً وَقَالَ مُوسَى لِأَخِيهِ هَارُونَ اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ. روشن است که در اين آيه خلافت به معنای وراثت مورد نظر آقای مادلونگ نيست. ديدگاه ايشان مستندی تاريخی ندارد.

وصايت پيامبر در حقيقت وصايت در رسيدگی و اداره و تصدی شؤون پيامبری حضرت رسول بود و نه اموال و دارائی ها و يا خواسته های شخصی. خلافت هم ربطی به وراثت اموال و يا دارایی ها نداشت.

برنامه ویژه عید غدیر، جمعه ۳۰ جولای ۲۰۲۱، ام آی تی

«چرا واقعه غدير مهم است؟»
دکتر حسن انصاری
موسسه مطالعات پیشرفته، پرینستون، نیوجرسی

در اين جلسه درباره زمينه های معرفی حضرت امير (ع) به عنوان رهبر جامعه نوپای اسلامی از سوی پيامبر اکرم (ص) در غدير خم سخن گفتيم. اينکه چرا با وجود غدير سقيفه شکل گرفت؟ درباره زمينه های سقيفه صحبت شد و ماهيت انتصاب ابوبکر به عنوان خليفه از سوی جمعی محدود و بدون مشورت با همه نمایندگان جامعه مدینه در جریان سقيفه مورد بحث قرار گرفت. ارتباط دو حديث غدير و ثقلين را بحث کرديم و نشان داديم که پيامبر نمی توانست نسبت به سرنوشت امت و جامعه نوپای خود بی تفاوت باشد. غدير معرفی الگوی دينی، تربيتی، اخلاقی، اجتماعی و ولايتی پيامبر (ص) بود. معنای کلمه مولا را در حدیث غدیر توضیح دادیم و گفتیم که به کارگيری اين واژه در متن حديث خود نشان دهنده اصالت این حدیث و تعلق آن به عصر پيامبر (ص) است.

@azbarresihayetarikhi
@zekrMIT

حدیث غدیر و رویکرد تاریخی برای فهم آن

در یک برنامه تلویزیونی دیدم آقایی از همکاران و دوستان قدیم درباره حدیث غدیر اظهار نظری کرده و بنابر آن تفسيرش را عقیده اي خلاف عقيده سنتی شیعه و برخاسته از رویکرد و پژوهش تاریخی خوانده است. متأسفانه ایشان جزئیات نظرش و مستندات تاریخی خود را ذکر نکرده اند تا بتوان به درستی درباره ادعای ایشان داوری کرد منتهی آنچه بر آن تصریح کرده اند این است که از حدیث غدیر معنای حق خلافت حضرت امیر بر نمی آید و خلافت امری انتخابی است و بعد به مورد امام مجتبی و واگذاری خلافت استناد کرده اند.
من اینجا درباره مورد امام مجتبی حرفی نمی زنم چون مستقیماً مربوط به حدیث غدیر و فهم ما از آن حدیث نیست منتهی باید تأکیداً عرض کنم آنچه ایشان در خصوص حدیث غدیر گفته اند با آنچه از بررسی شواهد تاریخی بر می آید کاملاً ناسازگار است. همانطور که ایشان هم به درستی ابراز کرده اند اصل ماجرای حدیث غدیر را منابع اهل سنت هم نقل کرده اند و کمتر کسی در اصل وقوع ماجرا تردید کرده است. استناد به حدیث غدیر هم سابقه بسیار کهنی در منابع تاریخی دارد، کما اینکه تشیع به معنای اعتقاد به اولویت حضرت امیر در جانشینی پیامبر عقیده بسیار کهنی است که بر اساس منابع تاریخی ریشه آن را می توان تا سده اول قمری پی گرفت. حتی در همان قرن اول عده ای نه تنها بر اولویت حضرت امیر در امر خلافت و جانشینی پیامبر تأکید داشته اند بلکه حتی مخالفت صریح خود را با جانشینی خلفای سه گانه نخستین راشدین ابراز می داشته اند. اصل این حق برای حضرت امیر را در همان دو سده اول شیعیان مستند به پاره ای از گفتارهای پیامبر و همچنین اصل حق و اولویت بنی هاشم در امر خلافت می دانستند، سهل است چنان این امر را هماهنگ با سنن عربی می دانستند که در واقع بر مخالفان بود که خلاف آن را استدلال کنند. در خود سقیفه بر تقدم قریش بر این امر استناد شد و روشن است که اگر اصل استناد به قریشیت مبنا بود بنی هاشم و در آن میان خاندان نزدیک پیامبر از اولویت بیشتری برخوردار بودند. این چیزی بود که خود حضرت امیر و بر اساس مسلمات تاریخی بدان مکررا استناد کرد و بر حق شخصی خود در این امر تأکید نمود. در مقابل هم هیچ کس بدو نگفت که سخن او نارواست. این مطالب را آقای مادلونگ در کتاب خلافت محمد خود به روشنی گفته و من نمی دانم چطور می توان بعد از چاپ و انتشار آن کتاب باز هم از بد فهمی شیعیان از جریان جانشینی پیامبر سخن گفت؟ بر این امر که پیامبر تمایلش بر تصریح بر جانشینی حضرت امیر بوده از نقطه نظر مستندات تاریخی هیچ تردیدی نیست و همانطور که آقای مادلونگ هم نشان داده اصلاً سنت انبیای بنی اسرائیل و روایت شده در قرآن هم چنین بوده و تصویری که قرآن از آن می دهد چنین است. آقای مادلونگ اصلاً حق را اولاً و بالذات از آن حضرت زهرا علیها السلام می داند و تفسیرش از علل غصب فدک و فشار بر حضرت را همین هم می داند. تصوری هم که مسلمانان در سده اول از جریان حاکم بر سقیفه داشته اند برخلاف ادعای بسیاری این نبوده است که امر خلافت لزوماً باید با همان ساز و کار متخذ در سقیفه انجام شود و در حقیقت درباره آن از همان آغاز اختلاف نظر بود. بنابراین چنین نیست که امر خلافت از آغاز چندان روشن بود که سخن شیعیان به کلی سخنی نادرست و ناپذیرفتنی و مخالفت با امر صریح و روشنی قلمداد شود. اصل مفهوم شورا هم ربطی به اصل اندیشه حاکم بر سقیفه ندارد و اتفاقاً نوعی از فهمی که از شورا بعدها مطرح شد چیزی بود که مخالفان امویان و از جمله شیعیان آن را به عنوان اندیشه ای در برابر امویان مطرح کردند. امویان اساساً با اندیشه شورا مخالف بودند و شیعیان از آن برای مقابله با اندیشه خلافت اموی در سده اول و دوم قمری بهره گرفتند. البته اصل شورا مفهومی قرآنی است و تحول معنایی آن برای یک نظام سیاسی خود دچار تحولاتی در طول سده اول و دوم قمری شده است. آن تحول معنایی البته با شورای خلیفه عمر هم در مسئله جانشینی او و تشکیل شورای شش نفره بی ارتباط نبود اما لزوماً عین آن نبود. اینها همه تحولات مختلفی بود که بر سر مسئله جانشینی پیامبر مطرح شد. بعدها اهل سنت البته مفهوم شورا را مستند به عمل صحابه در سقیفه کردند و نیز رفتار خلیفه عمر و حتی امروزه شماری از عالمان اسلام گرای اهل سنت شورا را به معنی حق انتخاب مردم در تعیین سرنوشت و نوعی دموکراسی می دانند. آنان در این چارچوب اندیشه خلافت سنی را به معنی امامت انتخابی در برابر امامت انتصابی شیعیان می دانند. اما روشن است که این تنها تصویر پردازی متأخری است. آنچه در سقیفه انجام شد با هیچ مبنایی به معنی حاکمیت انتخابی مردم نبود چرا که اساساً آنجا صحبت از تضمين حق قریش بود و بس؛ به معنای لزوم و حق انحصاری توافق قریش بر مسئله امر خلافت و جانشینی پیامبر. شورای عمر هم شورای به معنای انتخاب دموکراتیک نبود. (دنباله...)

@barrasihayetarikhi

... خود او گفت که آن تصمیم برای مواجهه با "فلته" ای بود که امر خلافت ابو بکر با آن شکل گرفت و به گونه ای هم افراد شورا را تعیین کرد که در آن حضرت امیر دست برتر و تعیین کننده نداشته باشد. البته به تدیج شورا به معنای وسیعتری به عنوان راه حلی در زمینه امر خلافت مورد توجه قرار گرفت، چیزی که عملا با اقدام معاویه در تعیین ولی عهد خود زیر پا گذاشته شد و اینجا بود که شیعیان و خوارج بیشتر بر امر شورا به عنوان راه مقابله با امویان تأکید می کردند. بنابراین ابداً برخلاف آنچه ادعا می شود سازوکار خلافت برای متولیان سقیفه امر روشنی که پیامبر آنان را بر انجام آن فرمان داده بود نبود. به همین دلیل بود که ابوبکر خود، عمر را به خلافت برگزید، کاری که معتقد بود پیامبر در مورد بعد از خود نکرده و اين حق را بر خود روا ندانسته است. بنابراین چنین نیست که از روز نخست حتی در میان کسانی که به انتخاب سقیفه تن دادند امر خلافت و شيوه درست انتخاب جانشين براي پیامبر روشن بوده باشد.
در مقابل عمده شیعیان از همان سده اول قمری بر اولویت حق حضرت امیر تأکید داشتند. آنان حضرت امیر را وصی پیامبر می دانستند و این امر را به معنی اولویت او در تصدی جامعه مؤمنان پس از پیامبر هم قلمداد می کردند. مستندات مسلم و مکتوب تاریخی از دست کم هزار و صد سال گذشته نشان می دهد که ولایت در حدیث غدیر را شیعیان به معنی همین تقدم در حق جانشینی و اولویت در تصرف در جامعه مؤمنان می دانسته اند. ولایت در لغت عرب و در شواهد تاریخی استفاده از آن در سده نخست قمری معنای روشنی دارد. مسئله، مسئله حق تصرف و اولویت در تصرف است. روشن است که در حدیث غدیر پیامبر در مقام توضیح نکته ای اساسی برای تبیین جایگاه حضرت امیر در جامعه پس از مرگ خود بوده است. مطلبی که چندین بار دیگر هم گاه با تصریح و گاه با اشاره بر آن تأکید کرده بود. آقای مادلونگ به درستی شرایط پیامبر را در این انتخاب در کتاب ماندگارش توضیح می دهد. مسئله و دلمشغولی پیامبر مسئله ولایت به معنای دوستی نبود، نه در مورد خودش و نه در مورد حضرت امیر تا بتوان حدیث غدیر را با آن توجیه کرد. ولایت معنای بسیار مهم و اساسی در دنیای واژگانی عرب در آن دوره داشته است و پیامبر می دانسته است که از کدامین واژه و کجا استفاده کند. شیعیان هم که بعداً به حدیث غدیر استناد کردند می دانستند که معنای ولایت دقیقاً چیست و به کتاب های اصلی ادب عرب استناد می کردند. ولایت به معنی دوستی بدون مستلزمات سیاسی و اجتماعی آن اصلاً مسئله اعراب و یا پیامبر و یا جامعه او نبوده است تا پیامبر در مقام تأکید بر آن باشد. علمای اهل سنت که بعدها اصل حدیث غدیر را پذیرفتند و گفتند با وجود روایات بسیار زیاد راهی برای رد آن نیست در واقع با پیشنهاد دادن تعریف ولایت به معنی دوستی تنها به یک معنی جانبی و حاشیه ای آن که ارتباطی با اصل جعل تاریخی این واژه ندارد استناد می کردند، معنایی که تنها لازمه ثانوی اصل لغت بوده است. در واقع بر آنان بود که استدلال کنند که اینجا مقصود از ولایت، دوستی است و نه شیعیان که به معنای اصلی لغت و سابقه تاریخی آن استناد می کرده اند.
در این میان شیعیان امامی معتقد بودند که این حدیث نصی است آشکار بر خلافت و در مقابل عمده شیعیان زیدی بر این باور بودند که با وجود آنکه این حدیث نصی است مهم بر جانشینی حضرت امیر اما به دلیل اینکه در آن تصریح بر خلافت نشده ممکن است بتوان بدین ترتیب راهی برای توجیه اشتباه در فهم آن از سوی صحابه یافت. با این وصف نه شیعیان زیدی و نه شیعیان امامی در کوفه مهد نحو و ادب عرب در این امر تردید نداشتند که ولایت در اینجا اشاره به اولویت داشتن و مسئله حق تصرف دارد. آنان به درستی بار معنایی آن را در زبان، فرهنگ و جامعه قبیلگی عرب می دانستند و معنای ولایت و برائت را در بافت سده اول قمری به نیکی می شناختند.

@barrasihayetarikhi

... يکی از مهمترين مستندات شيعه در خصوص امر امامت و جانشيني حضرت امير (ع) حديث منزلت است. طبق حديث منزلت، جايگاه و منزلت حضرت امير (ع) نسبت به حضرت رسول (ص) همانند جايگاه هارون نسبت به حضرت موسی است. طبق اين حديث، پيامبر حضرت امير را در منزلت هارون نسبت به موسی قرار می دهد (انت منی بمنزلة هارون من موسی) و در عين حال می فرمايند: الا انه لانبی بعدی. روشن است که اين حديث در شرايطی نقل می شد که اين آگاهی وجود داشت که جانشين حضرت موسی بعد از مرگ او به دليل مرگ زودهنگام هارون، يوشع بن نون بود منتهی اين تکه دوم حديث روشن می کند که مسئله در اصل مربوط بود به اصل جانشينی مقام های دينی پيامبر که البته از آن شأن نبوت استثناء شده است و مسئله بعد از مرگ پيامبر (ص) مسئله ای ثانوی است. در حقيقت طبق ديدگاه شيعه وصايت و جانشيني حضرت امير در واقع جانشيني شأن دينی و اجتماعی پيامبر (به استثنای امر نبوت) است فارغ از زمان آن. اگر فهم شيعه در عصر اول اين بود که وصايت حضرت امير (ع) صرفا مربوط به امور بعد از مرگ پيامبر و وصايت به معنای وصايت امور ميت است نقل حديث منزلت که در آن بر شباهت حضرت با هارون تأکيد شده و تازه شأن نبوت در آن استثناء شده بی معنا بود. در واقع پيامبر اکرم (ص) حضرت امير را جانشين خود در ميان امت قرار دادند همانطور که هارون جانشين موسی در زمان غيبت او بود: وَوَاعَدْنَا مُوسَى ثَلَاثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً وَقَالَ مُوسَى لِأَخِيهِ هَارُونَ اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ. روشن است که در اين آيه خلافت به معنای وراثت مورد نظر آقای مادلونگ نيست. ديدگاه ايشان مستندی تاريخی ندارد.

وصايت پيامبر در حقيقت وصايت در رسيدگی و اداره و تصدی شؤون پيامبری حضرت رسول بود و نه اموال و دارائی ها و يا خواسته های شخصی. خلافت هم ربطی به وراثت اموال و يا دارایی ها نداشت.