من آن زمان که بیروت بودم با آثار ادونیس، شاعر آوانگارد معاصر عرب و روشنفکر سوری الاصل مقیم پاریس آشنا شدم. قبل از آن تنها نامی از او شنیده بودم. نخستین کتابی که از او خواندم الثابت والمتحول بود که دار ساقی بیروت ویراستی از آن را منتشر کرده بود. بیروت هیچگاه توفیق آن حاصل نشد از نزدیک او را ببینم و یا سخن او را در دیدارهایی که گاه از بیروت می کرد بشنوم منتهی چند باری گفتگوهای تلویزیونی با او را همانجا دیدم. کتابی که از او نام بردم رساله دکتری او بود که در دانشگاه سنت ژوزف دفاع کرده بود. پاریس سالهایی که در آنجا زندگی و تحصیل می کردم به من این فرصت را داد که از نزدیک با ادونیس آشنایی و دوستی پیدا کنم. مکرر او را می دیدم. منزل او با منزل ما چندان فاصله ای نداشت و گاه به منزلش می رفتم و یا جاهایی دیگر او را می دیدم. زمانی فرصتی هم فراهم شد که چند گفتگو با او را به طور منظم همراه دوستی مشترک سامان دهم که امیدوارم روزی متن آن منتشر شود. او به لطف چند کتاب خود را به من هدیه داد و همین سببی شد که با آرای او بیشتر آشنا شوم. در بیروت گاه پاورقی هایی که در روزنامه النهار منتشر می کرد را نیز می خواندم. در پاریس گاهی با او درباره روشنفکری معاصر ایرانی و نظریاتش درباره ایران و تفکر ایرانی سخن به میان می آمد. همان زمان که پاریس بودم سفری هم به ایران آمد. متفکر و نویسنده به تمام معنی مدرنی است و تفکر انتقادی و عقلانیت تجدد خواهی دارد. خودش در یک گفتگویی تلویزیونی یکبار می گفت که به دین به مثابه یک نهاد هیچ اعتقادی ندارد. اما جنبه های معنوی (و به ويژه با برداشتی تأويلی شيعی) در تفکرش بروز قابل توجهی دارد. در نقد ادبی اش به مناسبات صورت و معنی توجه عمیقی دارد و به نظر من این برخاسته از سنت مذهبی اوست که ادبیاتی مهم در تفسیر معنی و ظهورات دارد. درباره او کتاب و مقاله بسیار نوشته شده و ابعاد اندیشه اش تحلیل شده است. ادونیس همواره منتقد اندیشه های اسلام سیاسی بوده و از دیگر سو بر ضرورت عقلانیت انتقادی در برخورد با متن های دینی تأکید می ورزد. در تحول شعر نوی عرب آدم بسیار مؤثری بوده و ستایشگران و منتقدان بسیاری دارد؛ چه نسبت به شعرش و چه افکارش و چه در خصوص موضعگیری های سیاسی اش. او را آدمی متخلق به اصول اخلاقی انسانی و در روابط شخصی بسیار مهربان و دوست داشتنی دیدم.
https://t.me/azbarresihayetarikhi