کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران

دکتر علی‌اشرف صادقی، استاد زبان‌شناسی دانشگاه تهران، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب‌ فارسی، از استاد ایرج افشار می گوید.

دکتر علی‌اشرف صادقی، استاد زبان‌شناسی دانشگاه تهران، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب‌ فارسی، از استاد ایرج افشار می گوید.

دکتر علی‌اشرف صادقی، استاد زبان‌شناسی دانشگاه تهران، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب‌ فارسی، از استاد ایرج افشار می گوید.

دکتر علی‌اشرف صادقی، استاد زبان‌شناسی دانشگاه تهران، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب‌ فارسی، از استاد ایرج افشار می گوید.

درگذشت استاد عزیز و ممتاز (گروه تاریخ) دانشگاه تهران، عضو فرهنگستان علوم، مصحح بسیاری از آثار ارزشمند تاریخی، مرحوم احسان اشراقی را به همه ایرانیان فرهیخته تسلیت گفته برای ایشان طلب آمرزش الهی داریم.
تصویری که از استاد در اتاقم در گروه تاریخ دانشگاه تهران گرفتم. خداوند ایشان را رحمت کناد.

قرار بود این روزها به یادبود زنده یاد استاد دکتر اشراقی مراسمی در دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات داشته باشیم که به دلیل مسائل پیش آمده، تعطیل شد. (عکس از اردیبهشت 1393 در کنار صندلی خالی استاد باستانی پاریزی که هم اتاق ایشان بود).

امروز نتوانستم در مراسم بزرگداشت استاد دکتر احسان اشراقی حاضر شوم. متنی را که یکی دو ماه قبل در باره ایشان نوشتم اینجا می گذارم. امیدوارم بنده را به خاطر این تقصیر ببخشایند.

احسان اشراقی نگاهبان تاریخ
نام دکتر احسان اشراقی، با تاریخ ایران و بویژه صفویه پیوند خورده است. صد البته، دانش ایشان، صرفا در محدوده تاریخ صفوی نبوده، و در حوزه جغرافیای تاریخی ایران نیز تلاش های ستوده ای داشته اند. و اما این پیوند با تاریخ صفویه، بیش از همه، به خاطر تحقیق و تصحیح متون جاودانی است که از حوزه تاریخ صفوی برجای مانده و با فعالیت استاد، به دیده ما عرضه شده است. بدین ترتیب، باید گفت، با نشر این آثار، تمامی علاقه مندان به تاریخ ایران، بویژه تاریخ صفوی، مدیون تلاش و همت این بزرگ مند هستند.
اگر بخواهیم چند استاد برجسته تاریخ را در دهه های گذشته یاد کنیم، نسلی کهن که حافظ حیثیت علمی این رشته بوده اند، مطمئنا، دکتر اشراقی یکی از آنهاست. در مقابل کسانی که تاریخ را تفریح و صرفا برای مطالعه در اوقات فراغت و تفنن می دانستند، این بزرگ مردان، در کنار اساتید برجسته خود، و شماری از همکاران با سابقه اش، رشته تاریخ را به صورت علمی در دانشگاه حفظ کردند. این در حالی بود که تاریخ، به دلیل استفاده های سیاسی که از آن می شد و می شود، بیش از سایر علوم انسانی بازیچه دست کسانی بود که به حریم آن تعدی می کردند.
و اما استادان تاریخ، بویژه، گروه تاریخ دانشگاه تهران، از زمان تأسیس این گروه به این سوی، همواره حافظ روشی عالمانه در امر تاریخ به مثابه یک علم بوده و در این جاست که باید از نقش دکتر اشراقی که حدود بیست سال مدیریت این گروه را بر عهده داشت، یاد کرد. روشن است که امروزه، دانش تاریخ برای همه ارج دارد اما باید به یاد داشت، که دوران سختی را پشت سر نهاده است.
امروز، دکتر اشراقی، با تمام کهولت سنی که دارد، هنوز هم شنبه ها، گروه تاریخ دانشگاه تهران را مزین می کنند، و همچنان دانشجویان دکتری، پای درس او می نشینند و به مطالب ایشان که متین و آرام بیان می شود گوش می دهند. بسیاری از استادان هستند که از دانشگاه فراری اند و در اولین فرصت پس از بازنشستگی، گروه و درس و دانشجو را رها می کنند، و اما دکتر اشرقی و دوست عزیز و مرحومش باستانی که در یک اتاق بودند، وفاداری خود را به گروه حفظ کردند.
مناسب است دو خاطره را نقل کنم. سالها قبل، شاید بیش از بیست سال پیش، وقتی استاد از من پرسید که مشغول چه کاری هستید، گفتم در حال تصحیح کتاب انقلاب الاسلام بین الخواص و العوام هستم. ایشان گفتند، من این کتاب را در دست دارم، اما اکنون که شما در حال آماده کردن آن هستید، به شما واگذار می کنم. این لطفی بود که ایشان در آن تاریخ در حق من کردند و هیچ گاه فراموش نخواهم کرد.
نکته دوم، استاد اشراقی دارای روحیه سخاوتمندانه در حوزه علم است. زمانی، دوستان مرکز کامپیوتری نور، از بنده خواستند از ایشان اجازه بگیریم تا آثار تصحیحی و تالیفی شان در سی دی تاریخ ایران باشد. ایشان با گشاده دستی، اجازه دادند و در این باره نامه نوشتند. دوستان می دانند که برخی در این باره چه سخت گیری دارند و فریاد اعتراض را تا کجا بالا برده اند، در حالی که خودشان کمتر روزی است که از این سی دی ها استفاده نکنند. این لطف ایشان را هیچ گاه فراموش نخواهم کرد.
حالا وقتی به کارهای اندک و ناقابل خودم در باره صفویه می نگرم، حس می کنم که من و دیگر دوستانی که در این حوزه کار می کنیم، تا چه اندازه مدیون این مرد هستیم.
@jafarian1964

گروه تاریخ دانشگاه تهران به همراه انجمن علمی دانشجویان تاریخ برگزار می کند:
یادبود دانشمند فقید دکتر منوچهر ستوده
با حضور
دکتر احسان اشراقی
دکتر محمدباقر وثوقی
دکتر رسول جعفریان
سیدجواد میرهاشمی

با پخش بخشی از فیلم «سه سال و یک قرن»
مستند زندگی دکتر ستوده

یکشنبه 29 فروردین 95
ساعت 11-12:30
دانشکده ادبیات و علوم انسانی
تالار استاد باستانی پاریزی
@SAHTU

⚫️ دکتر احسان اشراقی استاد پیشکسوت تاریخ دانشگاه تهران درگذشت. روحشان شاد و یادشان گرامی باد.

کتابنامه شیخ‌المورخین دکتر احسان اشراقی
جمشید کیان‌فر
مصحح متون تاریخی
شادروان دکتر باستانی پاریزی یکی از همکاران خود در گروه تاریخ دانشگاه تهران را «شیخ‌المورخین» نامید و او کسی نبود جز دکتر احسان اشراقی. دکتر اشراقی یا همان شیخ‌المورخین از استادان به‌روز فاضل تاریخ که هم مصحح و مترجم و مؤلف است، آثار ارزنده‌ای از خود برای دانش‌آموختگان و دانشجویان تاریخ به میراث گذاشته است.
از این استاد فاضل و ارجمند چند بار بحق تقدیر به‌عمل آمده که اگر خطا نکنم نخستین‌بار به سال 1380 بود که در شهر زادگاهش قزوین، بزرگداشتی برای او گرفتند که ماحصل آن شد کتابی با عنوان «اشراقی‌نامه» و زیر نظر مشاوران دکتر محمود دبیرسیاقی به سال 1381 منتشر شد. بزرگداشت دیگر به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در بهمن ماه 1395 برگزار شد، به شیوه مرضیه انجمن، کتابی با عنوان «زندگینامه و خدمات علمی و فرهنگی دکتر احسان اشراقی، عضو پیوسته فرهنگستان علوم، استاد تاریخ دانشگاه تهران» منتشر شد. محتوای این اثر شامل مقالات اهدایی و دل‌نوشته‌هایی از همکاران استاد در دانشگاه تهران و سایر دانشگاه‌ها بود و مقاله این کمترین با عنوان «بیگلر بیگیان تهران» به منزله ران ملخی به درگاه سلیمان تقدیم حضورشان شد.
سه‌ دیگر تقدیر از استاد در روز یکشنبه‌های آخر ماه کتابخانه‌ ملی ایران بود در شهریور 1395 که در آن نکوداشت به‌مناسبت تولد استاد مختصر عرایضی در خدمتشان، عرضه کردم با این عبارت:
«آنهایی که در دوره قاجار برای تحصیل به فرنگ رفتند، وقتی برگشتند در پی بی‌اهمیت جلوه دادن تاریخ یا دانش‌های بومی بودند، زیرا می‌خواستند که خودشان را جا بیندازند، اما در مقاطعی استادانی آمدند و تاریخ را احیا کردند. یکی از احیاگران تاریخ دکتر اشراقی از شهر عالم‌پرور قزوین بود.
شهر قزوین شخصیت‌های علمی برجسته‌ای را نه فقط به ایران زمین که به جهان معرفی کرده است، از حمدالله‌ مستوفی می‌گذرم و در دوره جدید، جایگاه علمی علامه محمدقزوینی بر هیچ‌کس پوشیده نیست. دیگر، علامه علی اکبر دهخدا (دخو) که در عرصه‌های سیاست و شعر و ادب و تاریخ و طنز و بویژه در واژه‌شناسی چهره‌ای فاضل بود، سید محمد دبیر سیاقی هم در تاریخ استاد بود و هم در واژه‌شناسی و ده‌ها تن شخصیت برجسته علمی از جمله دکتر احسان اشراقی در تاریخ و... شاید برخلاف خیلی‌ها که در یک رشته تخصص دارند، دکتر اشراقی در چند زمینه صاحب نظرند. او میان تاریخ و جغرافیا پیوندی عمیق برقرار کرده و اگر چه فرسنگ‌ها از هم فاصله دارند، اما دکتر اشراقی با تدریس جغرافیای تاریخی تلاش کردند میان این دو رشته اتصال و ارتباط برقرار کنند؛ زیرا او درس را با چاشنی سفر آموزش می‌دادند.
دکتر اشراقی با اینکه متخصص دوره صفویه است، اما در علوم اجتماعی و تاریخ شخصیتی روشمند دارد تا جایی که کمتر شخصیتی را سراغ داریم که چند دانشی باشد. او در آموزش و تدریس بسیار جذاب بود و چنان با دست پر به کلاس می‌آمدند که هر دانشجوی تشنه‌ای را سیراب می‌کرد. او که از دبیرستان تا دکتری درس داده، خیلی‌ها مدیون اویند. دکتر اشراقی تجربه مدیریت هم دارد، امروزه اگر چه بسیاری از دانشگاهیان از پذیرفتن مشاغل اداری احتراز دارند ولی دکتر اشراقی نه تنها معاونت آموزشی دانشکده ادبیات که حدود 20 سال مدیریت گروه تاریخ دانشگاه تهران را برعهده داشته و در بحبوحه انقلاب؛ حضوری بسیار راهگشا داشتند.
دکتر اشراقی در کارهای پژوهشی تسلط ویژه‌ای به متون تاریخی و ادبی دارند و دارای سبک مختص به خود هستند.
او جز صفویه پژوهی، آثاری هم درباره زادگاهش قزوین دارد. اشراقی پخته‌خوار نبوده و از استادانی نیست که دانشجویان را مجاب به تألیف مقاله و استفاده از دسترنج آنان کند، بل همان 60-50 مقاله‌ای که تا امروز نگاشته در نوع خود منحصر به فرد است.»
بار دیگر در بهار همین سال (1398) در قزوین همایشی بود در دانشگاه بین‌المللی قزوین همراه با بزرگداشت استاد اشراقی. در این همایش هم فرصتی دست داد تا چند دقیقه‌ای درباره خدمات علمی و فرهنگی استاد سخن بگویم:
«خدمات علمی و فرهنگی استاد اشراقی به خاک ایران به‌قدری برجسته و وزین است که باید ایستاد و به آن احترام گذاشت. این وزن علمی بالا را نه تنها باید تجلیل کرد، بلکه باید زمینه معرفی و انتقال آن به نسل‌های مختلف را نیز فراهم کرد. دکتر اشراقی نور اشراق تاریخ نگاری در ایران هستند.»
آثار به جا مانده از استاد برای نسل‌های آتی همچون گنجینه گرانبهایی است که باید به معرفی آن پرداخت. آثار قلمی استاد را به چند دسته می‌توان تقسیم کرد:
1-تصحیح
2-ترجمه
3-تألیف
تصحیحات استاد عبارتند از:
-افضل التواریخ (دفتر اول از مجلد دو) / از فضلی خوزانی اصفهانی با همکاری قدرت‌الله پیشنماززاده
-نقاوه الاثارفی ذکر الاخبار در تاریخ صفویه/ از محمودبن هدایت افوشته‌ای
-خلاصه التواریخ/ از احمد بن حسین منشی قمی

دکتر عبدالهادی حائری، فرزند میرزا احمد و نواده دختری آیة الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری، استاد تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، متولد 1314، دوره کارشناسی خود را در رشته الهیات در دانشگاه تهران گذراند. او مدت نه سال در کانادا در رشته تاریخ و مطالعات خاورمیانه مشغول به تحصیل بود و پس از چند سال تدریس در دانشگاه کالیفرنیا، در سال 1357 به عنوان دانشیار در گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد استخدام شد.

انتخاب کتاب وی با نام" نخستین رویارویی های اندیشه گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب" به عنوان کتاب برگزیده سال و انتخاب ایشان به عنوان استاد نمونه کشوری ( سال1371-1370) از افتخارات این استاد برجسته می باشد.

«تشیع و مشروطیت در ایران ونقش ایرانیان مقیم عراق» تهران، امیرکبیر، 1360، و «آن چه گذشت... نقشی از نیم قرن تکاپو»، تهران، انتشارات معین، 1372؛ از آثار ماندگار اوست.

دکتر حائری در 23 تیرماه 1372 در مشهد درگذشت. روحش شاد.

@bazmeghodsian

🔸دکتر سید محمد باقر حجتی متولد: ۱۳۱۱، بابل، استاد دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، عضو فرهنگستان دمشق مجمع اللغة العربی‌‌‌، چهره ماندگار عرصه علوم قرآن و حدیث در سال ۱۳۸۱ و مؤلف کتاب‌های فراوان و ارزشمند در علوم قرآن و حدیث‌‌‌، تعلیم و تربیت‌‌‌، تاریخ و فهرست نسخ خطی.

@bazmeghodsian

امروز ۲۴ دی ماه، مصادف با سومین سال درگذشت زنده یاد دکتر احسان اشراقی عضو پیوسته فقید فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران و استاد تاریخ دانشگاه تهران است. احسان اشراقی در سال ۱۳۰۷ در قزوین بدنیا آمد. وی دارای دکترای تخصّصی تاریخ از دانشگاه تهران و عضو پیوسته فرهنگستان علوم و استاد تاریخ دانشگاه تهران بود. مدیریت گروه تاریخ دانشگاه تهران به مدت ۲۰ سال، معاونت آموزشی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و ریاست شاخه تاریخ گروه علوم انسانی فرهنگستان علوم از جمله سوابق مدیریتی استاد دکتر احسان اشراقی بود. ارائه بیش از ۵۰ مقاله در زمینه تاریخ، تالیف ۷ عنوان کتاب و ترجمه ۳ عنوان کتاب از جمله آثار این استاد برجسته دانشگاه تهران بود.