✅ گفتگویی آزاد در باب روش شناسی در علم تاریخ (مشخصا نسبت به مواقعی که سندی قطعی از واقعه‌ای در دست نیست)👆
... ابوجعفر الحلي، از فهرستنگاران برجسته عراق، که تاکنون چندين فهرست منتشر شده از ايشان، براي مجموعه‌هاي عراقي ديده‌ايم، امروز محبت کرده، تعدادي از عزيزان، از جمله حقير را ناهار دعوت کرده بودند، خلاصه ما هر دفعه به نجف آمده‌ايم، مورد لطف و محبت هميشگي ايشان با کباب ماهي‌هاي بزرگ و سفره پربرکت و رنگين ايشان بوده‌ايم، جزاه الله خير الجزاء.
منزل ابوجعفر، داخل کوچه‌اي، نزديک حرم حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام قرار داشت و مهمانان بحريني و ايراني بودند، جنابان آقايان شيخ اسماعيل بحراني، حبيب السلمان، حاج آقا مجتهدي و فرزند شريفشان آقا مهدي، حاج آقا مختاري، زماني نژاد، سيد علي آقاي طباطبايي، طالعي، صادق زاده و برخي اجله بحريني و عراقي ديگر که نامشان را نمي‌دانستم. انصافاً سفره پربرکت و رنگيني بود، از کبابِ ماهي کَبسي تا دو سه نوع خورشت قيمه و باميه و غير آن که گويا نامش تِبسی بود، نيز خرما و نان تازه و برنج و انواع مخلفات و مقبلات عربي که اسم آنها را نمي‌دانستم و انواع ميوه و خرماي خوشمزه بُريح و ... با اين همه ابوجعفر، بارها از مهمانان، بابت کم بودن غذا، عذرخواهي کردند! خداوند ان شاء الله به خود ابوجعفر حلّي و خانواده وي سلامتي دهاد و به سفره‌اش برکت عطا کناد، آمين.
در جلسه منزل ابوجعفر، ضمن آشنايي با عزيزان، به نوبت صحبت‌هاي خوبي با برخي اجله داشتيم که شب، مواردي که در خاطرم مانده، اينجا يادداشت مي‌کنم، شايد فايدةٌ مائي بر اينها مترتب بوده باشد. پس از ناهار شاهانه ابوجعفر عزيز، ابتدا با آقا سيد علي طباطبايي که پيش هم نشسته بوديم، پرسيدم اسناد مکتبه علامه اميني (ره)، چه تعداد است؟ چه اسناد مستقل، وقفنامه، اجازه‌نامه، و نامه و مکاتبه و ... حتي چه اسناد منضم خود نسخه‌ها و کلاً هر آنچه بشود به آن سند گفت، آماري داريد؟ حدوداً چه تعداد است؟ گفتند که البته اسناد مستقل زياد نيست، به جز اسناد منضم که شايد هزارتايي بشود، دو ـ سه دفتر بزرگ، داريم که بخش معتنابهي از آنها مبايعه‌نامه‌هاي فارسي است که ظاهراً اهدايي است و بيشتر از قرون دوازدهم تا چهاردهم هجري است؛ بخشي از اسناد هم مربوط به عشائر عراق است، ولي همه آنها به صورت فتوکپي مي‌باشد و اصل آن در اختيار ما نيست و گويا اصل آنها نزد خود عشيره‌هاي عراقي بوده باشد ... صحبت به فهرست‌هاي مکتبه کشيده شد و عرض کردم که خب ما يک فهرست اسناد موجود در مکتبه نياز داريم و سپس عرض کردم، طبق صحبت‌هاي شما، قاعدتاً چهار فهرست ديگر نيز شما نياز داريد که خب فهرست کتب خطي که عجالتاً منتفي است، چرا که توسط مرحوم ابوي شما، مرحوم محقق طباطبايي، سال‌ها پيش، نوشته شده است، مگر اينکه بخواهيد، با فرمت ديگر يا تفصيل بيشتري، مجدّداً نگارش يابد که موضوع ديگر است. فهرست ديگر مورد نياز، مربوط به مطبوعات حجريه است که طبق صحبت قبلي تلگرامي، ان شاء الله نيت کرده‌ام به شرط حيات و اينکه توفيق، رفيق شفيق باشد، حقير آن را به انجام برسانم ان شاء الله، ببينيم چه زمانی توفيق و فرصت اين کار، فراهم ميشود؛ در ضمن فهرست ديگري هم لازم داريد، مربوط به کتب سربي و چند نسخه چاپ چوبي است که ان شاء الله بعد از انتشار فهرست کتبِ سنگي، بايستي به آن نيز پرداخته شود. عرض کردم که البته بنده، يک پيشنهادي هم دارم آن، نگارش نوشتاري با عنوان گونه شناسي نسخ خطي مکتبه است که تمايل دارم، اگر توفيق حضور طولاني‌تر در نجف يابم، روي اين موضوع نيز نوشتاري، تنظيم نمايم ان شاء الله؛ اينکه ببينيم سير تاريخي آثار خطّي مکتبه، ريز موضوعات، تاريخ تأليف، تاريخ کتابت، نسبت جغرافيايي مؤلف و کاتب، محل تأليف و کتابت و مانند اينها چيست ...
از آقاي طالعي درباره فهرست مکتبه آيت‌الله حکيم و کارهاي آقايان حافظيان و طيار مراغي پرسيدم، خبري داريد؟ که گفتند، بله آمدند الان اينجا هستند، گويا اين سفر آخرين سفر آنهاست و اين مرحله فهرستنگاري نسخ خطي تمام ميشود.
يکي از مهمان‌ها، که از قسمت، پا مشکل داشت، گويا اهل احساء و قطيف بود و بسيار فصيح صحبت مي‌کرد و حافظه روايي خوبي داشت و درباره بحرين اطلاعات خيلي خوبي داشت، متأسفانه نام دقيقش در خاطرم نماند گويا جنّابي بود! کتابي با عنوان تاريخ التشيع في البحرين، تأليف و در بيروت، دارالحجة منتشر کرده بود که در آن به تاريخ تشيّع قطيف و احساء نيز پرداخته بود، درباره آن گزارشي ارائه داد و گفت که اين بحرين، بحرين قديم مراد است که شامل احساء و قطيف و برخي مناطق شرق عربستان امروز را شامل مي‌شد و بحرين امروز تنها مراد نيست و گفتند که ورود اين کتاب به بحرين و سعودي ممنوع است و دوستاني که اثر را نياز داشته باشند، فايل کتاب را مي‌توانند ايميلي بفرستند. يکي از خلان پرسيدند که تمايل دارند که اثر به فارسي ترجمه گردد؟ خيلي استقبال نمودند.
