گفتگوهای تراثی

با سلام و عرض ادب
سرکار خانم خادم الفقرا
دگرگونی آواها در زبان امری بدیهی است و در طول زمان و با قواعدی خاص و گاه خارج از قاعده رخ میدهد.
همانطور که در بالا آورده اید در فارسی پهلوی واژه برنا به شکل aparnayik و aparnayik ثبت شده است و تبدیل دو مصوت a و u به یکدیگر در زبان فارسی موجود است. همانطور که آورده اید مکنزی نیز اصل واژه را به شکل purnay به معنای پیر ذکر کرده است . در ابتدای این واژه a نفی کننده افزوده شده است که واژه " نه پیر " یعنی جوان را به صورت apurnay میسازد .
در تغییرات آوایی از پهلوی به فارسی نو a از ابتدای برخی واژگان می افتد و واژه مورد نظر ما هم از اپرنا به پرنا و سپس با تغییر صامت پ به ب به برنا تبدیل می شود. ضمنا تبدیل فتحه ب هم به ضمه نیز در تحول واژگان در این دوره ها امکان پذیر است و شکل برنا با ضمه نهایی است.

سلام علیکم
این نقد است یا فحش و تحقیر کادو شده؟
نداشتن استاد شناخته شده، به معنای استفاده نکردن از عالمان پیشین نیست. نمونه یکی از عالمان حقیقتاً با سواد که چندان استادی برایش نمی شناسیم، شیخ محمد تقی شوشتری است.
تأثیر استاد هم بر افراد متفاوت است. با وجود همه ارزندگی های آن، برای بسیاری محضر استاد مذبح حریت ایشان می شود.

دولت سعودی و توسعه های تازه در مسجد الحرام
تاریخ توسعه مسجد الحرام در بسیاری از منابع تاریخ مکه ثبت و ضبط شده و من هم به اختصار در کتاب آثار اسلامی مکه و مدینه که سالهاست دیگر دست به ترکیبش نزده ام، آورده ام. در دوره سعودی، نخستین مرحله توسعه زمان عبدالعزیز پدر این خانواده است که فرزندانش هنوز حکومت می کنند، آغاز شد. خود او تا سال 1375 ق بود و اکنون که 63 سال از مرگ او می گذرد، هنوز هم فرزندش سلمان در حال سلطنت است. توسعه دوم، زمان فهد صورت گرفت که صورت مدینه و مکه را با تغییراتی که در این دو مسجد و حتی بسیاری از مساجد دیگر داد، تغییر داد. اگر نقشه هوایی مسجد الحرام را مشاهده کنید، زایده ای در سمت غربی مشاهده می کنید که افزوده ملک فهد است و به مناسبت باب فهد هم در همان سمت است. ملک عبدالله توسعه ای را در سمت شمالی آغاز کرد، و فضایی را در این قسمت افزود که امروز دیدم تابلویی هم به عنوان توسعه ملک عبدالله در داخل مسجد دیده می شد، اما در دوره سلمان، با خرید دو سه محله قدیمی در قسمت شمالی، میان باب الفتح و باب العمره، و صاف کردن کوهها، مساحت زیادی در سمت شمالی افزوده شده است. این طرح که بخش مسجد آن تقریبا تمام شده، هنوز بخش های نیم کاره و در دست انجام زیادی دارد. گزارش هایی از آن را می تواند در فیلم های کوتاهی که در یوتیوپ هست مشاهده کرد. در قسمت افزوده شده، معماری های تازه ای و البته هماهنگ با قسمت قدیمی کار گرفته شده و سالن های تازه ای برای نمازگزاران تدارک دیده شده است. کنگره های نسبتا عظیم، سنگ کاری ها شکیل، خط نوشته های بسیار عالی و مهم تر از همه درهای بسیار بزرگ و سنگین در جای جای آن بکار رفته است. حالا گفته می شود که یک میلیون و هشتصد و پنجاه هزار نفر همزمان می توانند در نماز جماعت شرکت کنند. البته راهها برای دستیابی به ماشین دور شده و تنها آدمهای سالم می توانند این همه مسیر را طی کنند. به هر حال دولت سعودی در هر مرحله، بخشی از مقبولیت خود میان مسلمانان را از خادم الحرمینی می گیرد، و از امتیاز بزرگی برای میزبانی میلیونها نفر به طور سالانه برخوردار است. طبیعی است که باید این اقدامات را انجام بدهد، بویژه که درآمد هنگفتی از نفت دارد و مسلمانان دیگر انتظار دارند تا سرویس بهتری به آنها داده شود. اکنون وقتی از طرف شعب ابی طالب و ورودی مسعی وارد مسجد می شویم، و از دور نگاهی به مسجد الحرام می اندازیم، مهم ترین مساله تأسف بار این است که آن قدر اطراف مسجد بناهای بلندی ساخته شده است که اساسا مناره های مسجد هم چندان مشخص نیست، چه رسد به دیواره ها. گفته می شود قرار است در طرح های آینده مجموعه هتل هایی که به عنوان وقف عبدالعزیز و اطراف برج ساعت است تخریب شود. این کار بسیار ضروری است تا مسجد نمود بیشتری بیابد. در بخش اجیاد هم بسیاری از هتل ها در همین مرحله تخریب شده است. به نظر می رسد، اگر کاری بکنند که مسجد بروز و ظهور سابق خود بلکه بهتر را داشته باشد، عالی خواهد بود. به طور طبیعی مردم مکه، روشن تر از مردم مدینه بوده و کمتر سخت گیری دارند. علاوه که تنوع نژادی ساکنان مکه بسیار بیشتر است، بنابرین حاجیان در مکه، بسیار راحت تر از مدینه هستند. امکانات شهری مکه هم بیشتر است، هرچند جغرافیای شهر، کوهها و تونل ها، مشکلاتی را برای رفت و آمد ایجاد می کند. امسال که سلطنت سعودی، با قدرت برابر سلفی های افراطی ایستاده بود، حاجیان امنیت بیشتری داشتند. به نظر می رسد دولت جدید سعودی، هم به خاطر مشکل داعش و هم روان تر کردن بحث حج، و حتی استفاده های سیاحتی از آن در آینده، مصمم است تا برابر سلفی ها بایستد. این کار مسلما وجهه دولت سعودی را نزد مسلمانان بهتر خواهد کرد.
@jafarian1964

علم تولید کردنی نیست، کشف کردنی است.
این روزها مرتب از تولید علوم انسانی سخن گفته می شود. واقعیت این است که علم طبیعی باشد یا انسانی، علم است، امر کشفی است، نه امر تولیدی؛ چرا این کلمه را تا این اندازه با تسامح بکار می بریم؟ این صنعت است که تولید می شود، علم بر اساس هر تعریفی که باشد، نوعی کشف است، کشف واقع. اگر چیزی کشف واقع است، آن را تولید نمی کنند. آنچه تا اندازه ای و در ترکیب با علم تولید کردنی است، صنعت است، صعنتی که تازه بخش مهمی از آن هم دانش و علم است که باید کشفش کرد، و آنگاه که فرضا در معماری تبدیل به شهرسازی و خانه سازی می شود، می تواند با علائق و آرمانها و باورهای مردم ترکیب شده و این طور تولید شود. اگر این تعبیر درست باشد، در تکنولوژی آن هم از زاویه ای خاص درست است. ما در مورد قوانین نور، تابش خورشید، پدید آمدن گرما و سرما و آثار و حرکت آنها، و صدها مساله دیگر، علم تولید نمی کنیم، علم کشف می کنیم، در علوم انسانی هم هرچند نه به آن دقت، اما از نظر ماهیت علم بودن، کار کشف می کنیم. آن وقت بر اساس آن نظریات، وقتی می خواهیم معماری خانه مان را درست کنیم، به گونه ای طراحی می کنیم که بهترین تناسب را داشته باشد. همان وقت، بر اساس برخی از باورهای مذهبی یا اخلاقی، پنجره و محل نور را مشخص می کنیم. چطور ممکن است کسی این دو مقام را به راحتی با هم خلط کند و مرتب دم از تولید علوم انسانی بزند. اگر چیزی علم است، باید درس خواند، باید تحصیل کرد تا مناسبات واقعی موجود در عالم را فهمید. این فریب است که کسی تصور کند ما می توانیم علوم انسانی را خلق کنیم و آن وقت دنیای مطابق میلمان را بسازیم. یکی از نتایج این ماجرا آن است که حالا در قم موسساتی درست شده که به مغزشان فشار می آورند علوم انسانی بسازند و علم را مطابق خواهش نفس خویش کنند.

❣#واژه "تنقبت" در زیارت عاشورا از واژه هایی است که معنای روشنی دارد ولی در هیچ یک از مصادر و احادیث ما دیده نشده که نوشته شده باشد سپاهیان عمر سعد به صورتشان نقاب زده باشند. در اینجا به بررسی این واژه پرداخته می شود

🔺🔺

علیکم السلام
متن ارسالی شما، مربوط به تفسیر واژۀ « دَحیٰها » در آیۀ شریفۀ « والأرضَ بعدَ ذلک دَحیٰها » از سورۀ مبارکۀ نازعات است.

توضیح:

در فعل ماضی بر وزن «فَعَلَ» اگر معتلّ اللام (= ناقص) باشد، حرف علّه به الف قلب می گردد.

حال اگر حرف عله واو بوده باشد الف را به صورت الف کتابت می کنند؛ مانند « دَعا » که ناقصِ واوی است از مادۀ « د ع و ».

و اگر حرف عله یاء بوده باشد، الف را با کرسیِ یاء کتابت می کنند و الفِ مقصوره ای بالای آن به نشانۀ قلبِ یاء به الف می گذارند؛ مانند « رَمیٰ » که ناقصِ یائی است از مادۀ « ر م ی ».

در لغت عرب، هم مادۀ « د ح و » استعمال شده و هم مادۀ « د ح ی». و چون فعل ماضی در ثلاثی مجرّد از این ماده بر وزن «فَعَلَ» است، پس اگر این فعل از « د ح و » مشتق شده باشد باید به صورت « دَحا » کتابت شود و اگر از « د ح ی » مشتق شده باشد باید به صورت « دَحیٰ » کتابت شود.

در آیۀ شریفه، این فعل به صورت دوم کتابت شده [ دَحیٰها ] ، پس از « د ح ی » مشتق شده است. و اشتقاق این فعل از ناقص یائی با معنایی که از آیۀ شریفه استنباط می شود تناسب بیشتری دارد، به تفصیلی که در متن ارسالیِ شما بدان اشاره شده است.

سلام به گمان بنده:
کنایس آن ابالسه (ابالست جمع ابلیس) : کنیسه های آن کفار به مسجد تبدیل شده و...

به نظر می رسد نگارش کلمه مردد بین (ابالیس) و (ابالسه: ابالست) است و بین دو املا (ابالیست) نوشته شده است که گویی تلفیقی از دو کلمه است.

کنایش از نظر ساختار دستوری قابل توجیه نیست. کنش (اسم مصدر) چگونه کنایش شده است؟ توجیه خطای کتابت امکان دارد اما توجیه ساختار نامتعارف و غیر کاربردی یک لغت بسیار بعید است.
بنده تا کنون لغت کنایش را در متنی ندیده ام اگر باشد قابل توجیه است.
استدلال بنده بر مبنای ‌شواهد متون تاریخی است که در حمله به سرزمین دیگر و گسترش دین غیر بومی از چنین تعابیری استفاده می شود.
البته نظر بنده یک خوانش است و شاید هم خطا و بر آن اصراری ندارم.

سپاس از راهنمایی شما، موضوع سند در باب تسخیر یکی از قلاع فرنگ است در عهد صفوی. بنا بر این میتوان کنایس را جمع کنیسه در نظر گرفت و سه نقطه بر سین را خطای کتابت . با سیاق سند و محتوا هم همخوانی دارد

و کنیسه ی فرنگیان را به مسجد تبدیل کرده اند

برقول آگاهان:
این مسجد اولین مسجد در افغانستان است. و قبل از ورود اسلام نیز این مکان برای مردم مقدس بوده و گویا محل بوداییان بوده است و با ورود اسلام تبدیل به مسجد می‌شود.
وجه تسمیه حج پیاده این است که اهالی بلخ قدیم کاروان های زیارتی حج را از این مسجد آغاز می کردند. یک زیارت در کنار مسجد که هنوز هم برای مردم هنوز هم به زیارت آن می روند و درخت چنار کهنسال کنار مسجد خود شاهدی بر روزگار پر رونق این مکان است.
متاسفانه رسیدگی چندانی به مسجد نشده است. همین قدر رسیدگی هم که شده توسط بنیاد آقاخان بوده است

مسجد پارسیان در منطقه ایرانی نشین آستاراخان

ایرانیان مقیم شهر آستاراخان روسیه که اکثرا از تجار ایرانی بودند در منطقه ای از این شهر که در آن زمان به نام منطقه «پرسیدسکایا اسلوبودا» یا منطقه پارسیان معروف بوده است، در سال 1860 مسجدی سنگی را برپا می کنند که علاوه بر مسجد پارسیان با نامهای مسجد شیعیان و یا مسجد سنگی نیز شناخته می شد.
مسجد پارسیان در سال 1939 توسط دولت شوروی تعطیل و چند سال بعد به کارخانه بافندگی تبدیل شد. بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی این کارخانه تعطیل می شود. مسجد پارسیان که به شدت آسیب دیده، به ساختمانی متروکه تبدیل شده است.
@drmehdisanaei

آرم دانشگاه تهران راچه کسی طراحی کرده است؟ و این آرم به چه معناست؟

آرم دانشگاه تهران تقلیدی از یک گچبری دوره ساسانی در تیسفون است که یک نمونه‌اش در موزه ایران باستان وجود دارد.
این آرم توسط استاد محسن مقدم (زاده ۱۲۷۹ در تهران – درگذشته ۱۳۶۶ خورشیدی) از بنیان‌گذاران دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و استاد ممتاز این دانشگاه طراحی شده است.
او نشان دانشگاه تهران را با الهام از تاریخ و فرهنگ کهن ایران طراحی کرده‌است که علی‌رغم همهٔ تحولات دهه‌های پس از آن ، هنوز هم بر سردر دانشگاه باقی است.
مقدم اولین ایرانی است که به دریافت نشان لژیون دو نور با درجهٔ «اوفیسیه» از طرف شارل دو گل رئیس‌جمهور فرانسه مفتخر شده‌است. وسط دو بال به خط پهلوی یه کلمه نوشته شده که گفته می شود به معنای «فزونی» باشد.
محسن مقدم سعی کرده کلمه دانشگاه تهران رو هم با همین فونت بنویسد.

@hakhamann