🔹پیامبر از دریچه کدام چشم غربی‌ها؟ ـ #بخش_دوم از سه قسمت

در ۱۵ شهریور ۱۳۹۵ کارگاهی در دانشگاه اصفهان با عنوان "تبیین فراز و فرود جایگاه رسول الله ص از منظر اسلام‌شناسان اروپایی" با حضور یکی از مستشرقان فرانسوی به نام جان تولن John Tolan برگزار شد. عنوان مقاله‌ای که حقیر در آن کارگاه ارائه کردم، چنین بود: "جایگاه پرفراز و بی نشیب پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نزد اروپاییان و ظرفیت تمدنی آن"، هدف بنده از این عنوان و مفاد مقاله، این بود که نشان بدهم نگاه غربی‌ها در باره پیامبر چگونه از یک سطح بسیار منفی و خصمانه به تدریج به یک نگاه واقع‌بینانه و حتی همدلانه سوق پیدا کرده است و در نگاهی کلی همواره رو به فراز بوده و هیچگاه نشیب نداشته است. یکی از کتاب‌های مهم که نمونه نگاه منصفانه به پیامبر است، کتاب
Muhammad; his life based on earliest sources
است که چاپ نخست آن به قلم مارتین لینگز با نام اسلامی ابوبکر سراج‌الدین در سال ۱۹۸۳ م. منتشر شد و تاکنون به بیش از بیست زبان زنده دنیا و ترجمه فارسی آن هم با عنوان "محمد صلی الله علیه و آله و سلم بر پایه کهن‌ترین منابع" در سال ۱۳۸۹ ش. منتشر شده است. این کتاب به خوبی بازتاب‌دهنده تحول مثبت نگاه غربی‌ها در باره پیامبر است.

در قرن بیست و یکم و به ویژه پس از ماجرای #یازدهم_سپتامبر ما شاهد تفکیک هر چه بیشتر استشراق رسانه‌ای از #استشراق_علمی هستیم.

موطن اصلی استشراق رسانه‌ای، وسائل ارتباط جمعی تحت سلطه قدرت و ثروت غرب و موطن اصلی استشراق علمی دانشگاه‌ها و مراکز علمی است. رسالت اصلی استشراق رسانه‌ای، معرفی چهره‌ای نادرست از اسلام و دامن زدن به اسلام‌هراسی است و رسالت اصلی استشراق علمی شناخت درست اسلام و گسترش دامنه اسلام‌شناسی. کارگزاران #استشراق_رسانه‌ای اصحاب رسانه هستند که البته برخی دانشگاهیان را هم در استخدام خود دارند ولی کارگزاران استشراق علمی پژوهشگران و صاحب‌نظرانی که حتی تعداد قابل توجه از آن‌ها مسلمان باورمند و پای‌بند به اسلام هستند. هم‌زمان با استشراق رسانه‌ای، دایره نفوذ مردمی استشراق علمی نیز رو به گسترش است. واکنش‌هایی که در غرب نسبت به اقدام نابخردانه نشریه دانمارکی برای نشر یک کاریکاتور از پیامبر صورت گرفت از جمله نشانه‌های در معرض آسیب قرار گرفتن دامنه نفوذ استشراق رسانه‌ای در غرب است. اخیراً و شاید در کمتر از یک ماه اخیر کتابی با نام "محمد پیامبر صلح در گرماگرم ستیز امپراتوری‌ها" منتشر شده است. این اثر، ترجمه کتاب
Muhammad: Prophet of Peace amid the Clash of Empires
نوشته هُوان کُل Juan Cole در سال ۲۰۱۸ م. است. اهمیت این کتاب (که متأسفانه ترجمه فارسی آن فاقد فهرست و مقدمه مترجم است) در آن است که نویسنده آن هرچند استاد دانشگاه است ولی بیشتر یک فعال رسانه‌ای است.

این یک نشانه بسیار خوب برای تحول مثبت در نگاه واقع‌بینانه به پیامبر حتی در استشراق رسانه‌ای است. دوباره تأکید می‌کنم که این سخن به معنای پذیرش صد در صد مفاد این کتاب‌ها و یا حتی غفلت از این که چه بسا این منابع در پی القای یک نگاه خاص به پیامبر باشند، نیست، بلکه سخن در تحول نگاه غربی‌ها به پیامبر است.
(ادامه دارد...)
@MohsenAlviri