📌 گزارش جلسه‌ی معرفی و نقد ترجمه‌ی کتاب "دست‌نامه‌ی نسخه‌شناسی نسخه‌های به خط عربی" اثر فرانسوا دروش
🖋
#حامد_اعتصامامروز از ساعت ۱۷:۱۷ تا حدود ساعت ۱۸:۱۸ در دانشکده‌ی علوم نظری و مطالعات عالی دانشگاه هنر جلسه‌ی معرفی و نقد ترجمه‌ی فارسی کتاب
#فرانسوا_دروش (عنوان فرانسه:
Manuel de codicologie des manuscrits en écriture arabe)
با حضور مترجم کتاب، آقای
#سید_محمدحسین_مرعشی برقرار بود. در این‌جا گزارشی مختصر از این نشست می‌آید برای بهره‌وری کسانی که امکان حضور نداشتند.
در آغاز مترجم کتاب، ضمن ابراز خوش‌وقتی از معرفی و نقد کتاب در فضایی دانشگاهی و با گلایه از بازار کساد چنین کتاب‌هایی در ایران گفت: "از این کتاب ۵۰۰ نسخه چاپ شد. فکر می‌کردم ظرف دو ماه کل تیراژش تمام می‌شود ولی امروز پس از دو سال هنوز ۲۰۰ نسخه‌اش در انبار خاک می‌خورد! تازه ۱۵۰ نسخه‌اش را خودم خریده و به دوستان و آشنایان هدیه کرده ام."
مرعشی سپس در مورد تاریخ‌چه‌ی ترجمه‌ی این کتاب به فارسی گفت. او مقاله‌ای از این کتاب را به سال ۱۳۸۱ در مجله‌ی نامه بهارستان ترجمه و منتشر کرده بوده. در همان سال‌ها سرویراستار کتاب، آقای دروش، که از خوانندگان مجله بوده به سردبیر آن، نادر مطلبی کاشانی، پیش‌نهاد می‌دهد که کتاب به فارسی ترجمه و با تصاویر نسخه‌های خطی فارسی و عربی که در مخازن ایران هست غنی و تکمیل شود؛ اما با تغییر ساختار مدیریت نامه بهارستان و رفتن آقای کاشانی، اوضاع این مجله هم مانند اوضاع کلی کشور، از لونی دیگر می‌شود و این آرزو محقق نمی‌شود؛ تا حدود سال‌های ۹۰ و ۹۱ که مدیر انتشارات سمت، دکتر احمد احمدی، صفحاتی از ترجمه‌ی انگلیسی کتاب (Islamic Codicology) را، بی‌خبر از این که همان کتاب دروش است، برای آقای مرعشی می‌فرستد تا در صورت تایید و توافق به فارسی ترجمه کند. آقای مرعشی متوجه می‌شود این ترجمه‌ی انگلیسی همان مقاله از کتاب است که او از فرانسه برگردانده. نهایتاً در شورای ارزیابی انتشارات سمت تصمیم می‌گیرند اصل کتاب از فرانسه به فارسی ترجمه شود. به اعتقاد آقای مرعشی ترجمه‌ی انگلیسی کتاب -که زیر نظر دروش و با برخی اصلاحات و بازبینی‌ها انجام شده- بر اصل فرانسه‌ی آن برتری دارد ولی سمت اصرار می‌کند متن فرانسه مبنا قرار گیرد. دروش مغلق‌نویس است. بنابراین بر خلاف تصور اولیه‌ی مترجم و به‌رغم فشارهای ناشر برای اتمام و تحویل ترجمه، کار ۵ سال به طول می‌انجامد. آقای مرعشی متن فرانسه را مبنا قرار می‌دهد ولی از دو ترجمه‌ی انگلیسی و عربی کتاب هم بهره می‌برد و حاصل کار را چند بار بررسی و با اصل مقابله می‌کند. او اطمینان می‌دهد پس از این‌همه مته-به-خشخاش-گذاشتن در صحت و دقت برگردان فارسی کتاب خدشه‌ای نمی‌توان وارد کرد؛ هرچند مایل است اگر کتاب به چاپ‌های بعدی برسد واژه‌نامه و به‌خصوص نمایه‌ی کتاب را ویرایش اساسی کند زیرا نمایه را ناشر بر اساس متن فرانسه تهیه کرده و چیزهایی در ترجمه‌ی فارسی هست که با استفاده از این نمایه نمی‌توان در متن جُست.
پس از نقد و بررسی آقای دکتر سعید خودداری نائینی، نوبت به پرسش و پاسخ رسید که در عمل به دو پرسش من از مترجم در باب دو اصطلاح codex (که ایشان به مُصحف برگردانده اند) و volumen (/طومار؛ که ایشان به لفّاف -با تشدید فاء- برگردانده اند) گذشت.
مُصحف را مترجم یکی از انواع دست‌نوشته/ manuscript می‌دانند با این تفاوت که دست‌نوشته می‌تواند تک‌برگ باشد ولی مُصحف باید دست‌کم از یک کُرّاسه تشکیل شده باشد. دانشی که به بررسی مصحف(codex)ها می‌پردازد codicology نام دارد که وضع نام‌اش خیلی هم قدمت ندارد.
در باب لفّاف آقای مرعشی پذیرفتند که برابرنهاد دقیقی برای volumen (طومار) نیست و در چاپ‌های بعدی باید در آن تجدیدنظر کرد.
پس از اتمام نشست، گپ‌و‌گفتی دل‌چسب در اطراف خیابان ملل متحد و میدان مشق با ایشان داشتم که شاید از علاقه و حوصله‌ی خوانندگان عزیز این گزارش خارج باشد.
🔹 @zinkelkexialangiz 🔹
