🔖فرمانی از صاحب بن عبّاد در باب تقسیم آب رودها
فرمانی از صاحب بن عبّاد وزیر معروف دیلمیان در دست است که هر چند انشای آن به قرن چهارم هجری می‌رسد، چون بر طبق همان فرمان اساس آن «بر دستورهای قدیمی و ثبت‌های کهن و رسم‌های معهود و سنت‌های موروث» است، می‌توان آن را نمونه‌ای شمرد از آنچه در ایران از دیرباز در تقسیم آب رودها رعایت می‌شده و دولت‌ها به آن اهتمام می‌داشته‌اند. این فرمان حکم انتصاب کسی است که به سرپرستی آب رودخانۀ زرّینه‌رود منصوب شده و این خود دلیل بر اهمیت این شغل در نظر فرمانروایان بوده است [...]. در این فرمان آمده:
«ما تو را، به سبب کفایت تو که از تجربه مایه گرفته، و درایت تو که از خرد سیرآب شده، و امانتی که موجب آرامش است و استواری تو در کارها، مورد اعتماد قرار دادیم و به سرپرستی تقسیم آب رودخانۀ زرین‌رود گماشتیم، که با رعایت تقوا و با پیشه ساختن عدالت بین مردم روستاها و دیه‌ها این کار را در دست بگیری تا هر یک از آنها سهم خود را از آب در وقت معلوم دریافت دارند. و دست زورمندان را از حق آنها کوتاه کنی و طمع‌های کاذب را از ستم بر آنان بازداری، تا تمام مردم در حقوقشان همسان باشند و کسی را بر دیگری برتری نباشد. امر مقسم‌های آب و فُرضه‌ها و سدها و رشانه‌ها به همان صورتی باشد که دستورهای قدیمی و ثبت‌های کهن و رسم‌های معهود و سنت‌های موروث ایجاب می‌کند. و در این کار از یاری میرآب‌های مورد اعتماد که گامی ناسنجیده بر نمی‌دارند و رشوه نمی‌پذیرند، پس از سوگندهای سخت، بهره برگیر و اگر کسی از آنها خیانتی سر زد باید آن چنان پادافره یابد که زبانزد همه گردد و او به منزلۀ الگوئی درآید که کسی بعدها جرأت نکند تا به راه او برود. اگر کسی از کارگران و برزگران و حامیان و متولیان گستاخی کند و آبی را بی‌آنکه حقش باشد و در غیر موسم شربش به زمین ببرد، مبادا که او را بی‌عقاب گذارند اگرچه آن ده از دهات خاصۀ ما یا از املاک خالصه باشد. و بدان که این کار که بر عهدۀ تو گذاشته شده از اموری است که قوام ملک و عایدات آن و ارزش املاک و زندگی مردم بدان بسته است، پس چنان باشد که از تو انتظار می‌رود ...».
محمد محمدی ملایری. تاریخ و فرهنگ ایران در دورۀ انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی. ج ۲، بخش ۱. تهران: توس، ۱۳۷۵، ص ۱۱۵- ۱۱۶.
#گزیده
@asmaaneh
فرمانی از صاحب بن عبّاد وزیر معروف دیلمیان در دست است که هر چند انشای آن به قرن چهارم هجری می‌رسد، چون بر طبق همان فرمان اساس آن «بر دستورهای قدیمی و ثبت‌های کهن و رسم‌های معهود و سنت‌های موروث» است، می‌توان آن را نمونه‌ای شمرد از آنچه در ایران از دیرباز در تقسیم آب رودها رعایت می‌شده و دولت‌ها به آن اهتمام می‌داشته‌اند. این فرمان حکم انتصاب کسی است که به سرپرستی آب رودخانۀ زرّینه‌رود منصوب شده و این خود دلیل بر اهمیت این شغل در نظر فرمانروایان بوده است [...]. در این فرمان آمده:
«ما تو را، به سبب کفایت تو که از تجربه مایه گرفته، و درایت تو که از خرد سیرآب شده، و امانتی که موجب آرامش است و استواری تو در کارها، مورد اعتماد قرار دادیم و به سرپرستی تقسیم آب رودخانۀ زرین‌رود گماشتیم، که با رعایت تقوا و با پیشه ساختن عدالت بین مردم روستاها و دیه‌ها این کار را در دست بگیری تا هر یک از آنها سهم خود را از آب در وقت معلوم دریافت دارند. و دست زورمندان را از حق آنها کوتاه کنی و طمع‌های کاذب را از ستم بر آنان بازداری، تا تمام مردم در حقوقشان همسان باشند و کسی را بر دیگری برتری نباشد. امر مقسم‌های آب و فُرضه‌ها و سدها و رشانه‌ها به همان صورتی باشد که دستورهای قدیمی و ثبت‌های کهن و رسم‌های معهود و سنت‌های موروث ایجاب می‌کند. و در این کار از یاری میرآب‌های مورد اعتماد که گامی ناسنجیده بر نمی‌دارند و رشوه نمی‌پذیرند، پس از سوگندهای سخت، بهره برگیر و اگر کسی از آنها خیانتی سر زد باید آن چنان پادافره یابد که زبانزد همه گردد و او به منزلۀ الگوئی درآید که کسی بعدها جرأت نکند تا به راه او برود. اگر کسی از کارگران و برزگران و حامیان و متولیان گستاخی کند و آبی را بی‌آنکه حقش باشد و در غیر موسم شربش به زمین ببرد، مبادا که او را بی‌عقاب گذارند اگرچه آن ده از دهات خاصۀ ما یا از املاک خالصه باشد. و بدان که این کار که بر عهدۀ تو گذاشته شده از اموری است که قوام ملک و عایدات آن و ارزش املاک و زندگی مردم بدان بسته است، پس چنان باشد که از تو انتظار می‌رود ...».
محمد محمدی ملایری. تاریخ و فرهنگ ایران در دورۀ انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی. ج ۲، بخش ۱. تهران: توس، ۱۳۷۵، ص ۱۱۵- ۱۱۶.
#گزیده
@asmaaneh
