یادداشت(۴)
#نگاره_فقهی

فقهِ کنیزگیری! (۲۲اردیبهشت۹۶)
کنیزگیری از جمله مباحثِ مهمِ فقه سنتی است . هرچند امروزه از زشتی و بدی برده داری به حقّ حرف هایی می شنویم ولی مبانی فقهیِ قدیم هنوز از «مشروعیّت برده داری» گذر نکرده است . این یعنی مردانِ مسلمان می توانند به شرایطی اقدام به گرفتنِ کنیزهای متعدد کنند .

اگر «توضیح المسائل»ها را تورقی کنید می بینید که چنین حرف هایی بعید است ولی جوّ زمانه باعث شده است اصولاً مسائلی از قبیلِ «مبانی اخذ کنیز/برده» را در کتاب های فارسی نیاورند و به وجودِ آنان در کتاب های فتوایی و استدلالی فقهی بسنده کنند .

فقهای سنتی جواز برده گیری را پذیرفته اند، «استرقاق» یعنی فردِ مسلمانی در کشورِ خود یا دیگرکشورها فرد(کودک یا بالغ) را به خانه خود بیاورد و او را برده خود کند . مطابقِ محتوای چنین احکامی فردِ دیندار زمانی که کافرانِ حربی و یا کافرانِ ذمّی را اسیر کنند، زنانِ کافر را نمی توانند بکشند بلکه می توانند مالکِ آنان گشته و بر آنان استیلاء پیدا کنند، در کتابِ حدیثی «وسائل الشیعه - شیخ حرّعاملی» در «أبواب بیع الحیوان» از رفاعة النخاس آورده شده است که در جنگِ با روم مسلمانان اولادِ آنان را اسیر کرده و به سویِ بغداد آورده آنان را می فروختند، سپس امام به رفاعة می گوید در این صورت اشکالی ندارد زیرا این عملِ مسلمانان آنان را از شرک به سوی دارالاسلام آورده است . فقهاء به چنین احادیثی استناد کرده اند، این درباره زنان و نابالغان بود، ولی گفته اند مردانِ بالغِ آنان را اگر حاضر به پذیرشِ اسلام نشدند باید به قتل رساند .

ادامه ماجرا جالب تر است، شمایِ دیندار (مطابقِ این احکام) زمانی که کسی را اسیرِ خود کردید علاوه بر فرد که مالکِ او می شوید می توانید تمامی اموال(خانه،فرش،حیوانات،وسائل نقلیه) و کودکان و زنانش و اراضی آنان را به نفعِ خود تصاحب کرده و مردانِ آنان را به کار گمارید و با زنان شان همخوابگی کنید . اگر آنان بعد از اسارت اسلام آورند همچنان در اسارت خواهند ماند و این بردگی در تمامی خاندانِ بعد از آنان ادامه پیدا می کند، به عبارتِ دیگر زن برده (چه از مولا و چه از شوهر) بچه ی برده شده می زاید ! .

امّا می پرسید چنین مسئله ای در کجا آمده است؟! . «منهاج الصالحین» نوشته سیّد محسن حکیم و رساله عملیه عربیِ اوست . مهم ترین تعلیقه بر این کتاب ازآنِ سیّد ابوالقاسم خوئی است که بیشتر شاگردانش بعد از او بر تعلیقه اش، تعلیقه زدند : محمّد روحانی، حسین وحیدخراسانی، صادق روحانی، بشیرنجفی، محمّد اسحاق فیاض، تقی قمّی و... مهم ترین فقهایی می باشند که بر این کتابِ مهمِ فقهِ فتوایی تعلیقه نگاشتند . از این فقهاء فقط محمّد روحانی و تقی قمّی رحلت کرده و مابقی در قید حیاتند . متنِ زیر را مطابقِ فتوایِ حکیم و خوئی و شاگردانش تنظیم کرده ام، پس فقط دو آدرس کلّی می دهم : (1) منهاج الصالحین، العبادات، کتاب الجهاد، فصل فی احکام الأساری (2) منهاج الصالحین، المعاملات، کتاب العتق، الفصل الأول فی الرقّ، برای دیدنِ هر فتوای این فقهاء باید به تعالیقِ خودشان رجوع کنید .

مسئله۱ : إذا کان المسلمون قد أسروا من الکفارِ المحاربین فی أثناء الحرب فإن کانوا إناثاً لم یجز قتلهن کما مرّ، نعم یملکوهن بالسبی و الاستیلاء علیهن کذلک الحال فی الذراری غیرالبالغین ... الروایات المتعدده الدالة علی جواز الاسترقاق حتی فی حال غیر الحرب / زمانی که مسلمانان کفارِ حربی را در جنگِ به آنان اسیر کردند، زنان اسیرشدگان را نمی باید به قتل برسانند بلکه باید مالک آنها شده و بر آنان استیلاء پیدا کنند ... (همچنین) روایاتِ متعددی وجود دارد که جواز استرقاق را در زمانِ غیرجنگ(صلح) ثابت می کند .

مسئله۲ : أما أذا کانوا ذکوراً بالغین فیتعین قتلهم إلا إذا أسلموا، فإن القتل حینئذ یسقط عنهم / لیکن زمانی که اسیرشدگان مردانِ بالغ بودند اگر به اسلام ایمان نیاورند باید کشته شوند، در صورتِ ایمان قتل از آنان برداشته می شود .

مسئله۳ : یختص الاسترقاق بأهل الحرب و بأهل الذمه إن أخلوا بالشرائط ... فإن أسلموا بقی الرق بحاله فیهم و فی أعقابهم / مسئله استرقاق به اهل حرب و به اهل ذمه اگر در شرایطی اختلال ایجاد کنند اختصاص دارد ... پس اگر اسیرشدگان اسلام آورند هیچ تفاوتی به حال شان نمی کند بلکه خود و تمامی خاندانِ آنان برده خواهند ماند .

➕ لتعارفوا | فکرک های من | @fekr_rak

#نگاره_فقهی
#توصیفی
وحدت مسلمانان، استراتژی یا ایدئولوژی؟
(مبانی فقهی/تئوریکِ خصومت های شیعه و اهل سنت)

مشخصات :
۳۸صفحه قطع A4
۱۸۰ پاورقی

✖️فکرک های من
https://t.me/fekr_rak

#نگاره_فقهی
#توصیفی
#بازنشر_نیلوفر

وحدت مسلمانان، استراتژی یا ایدئولوژی؟
(مبانی فقهی/تئوریکِ خصومت های شیعه و اهل سنت)

✍️محمد موسوی عقیقی
( پژوهشگر فقه و حقوق، دین شناسی)

http://neeloofar.org/muosavi-aghighi/1728-300996.html

✖️فکرک های من
https://t.me/fekr_rak

یادداشت(۶۵)
#نگاره_فقهی
#متن_آزاد_پرونده_حجاب

پرده های ابهام حجاب فاطمه زهرا
(قسمت اول)

در بین شیعیان فاطمه زهرا بزرگترین نماد برای حجاب است. دم دست ترین سخنی که مردم در مواقع دفاع از حجاب از فاطمه زهرا نقل می کنند عبارت «خَیرِّ للنِّساء اَن لایَرینَ الرِّجالَ وَ لا یَراهُنَّ الرِّجالُ : برای زنان بهتر آن است که نه مردان(نامحرم) را ببینند نه مردان آنان را».(۱) بسیاری از فقیهان برای اثبات پرده نشینی زنان به این روایت استناد کرده اند.(۲) عبدالله مامقانی معتقد است زنان باید خانه نشین باشند چون فاطمه زهرا از اینکه مردان با زنان در اختلاط باشند نهی کرده است.(۳)

فقیهان زیادی بر اثر همین روایت معتقدند که زنان باید در خانه هایشان حبس شوند و هیچ مردی بر آنان وارد نشود. این فتوا هرچند مورد اتفاق علمای قدیم بوده، با این حال اکثریت علمای معاصر هم از صدور چنین فتوایی در کتاب های فقهی خود ابایی نداشته اند. طباطبایی یزدی و بسیاری از فقها در «عروة الوثقی،کتاب النکاح،فصل فی فضل النکاح و آدابه،مسأله۱۵» نوشته اند:

«یستحب الحبس المرأة فی البیت، فلا تخرج إلا ضرورة، و لایدخل علیها احد من الرجال : حبس کردن زنان در منزل ثواب دارد، به گونه ای که تنها در مواقع ضروری از خانه خارج شود.همچنین نباید هیچ مردی به زن وارد شود».

این نگاه به حجاب فاطمه زهرا را می توان یک روایت جانبدارانه تلقی کرد. با بررسی متون دینی می توان به این نتیجه رسید که حجاب او نه آنچنان سفت و سخت بود که حتی از مرد نابینا هم خود را بپوشاند و نه آنقدر وارفته بود که بتوان او را بی حجاب دانست. امام محمد باقر عقیده دارد:

«با وجود اینکه فاطمه زهرا سرور زنان بهشت بود، روسری اش فقط تا وسط بازویش را تحت پوشش قرار می داد».(۴)

آیات حجاب همگی در میانه سالهای دهه نخست هجری به مسلمانان ابلاغ شد. خطاب آیه ۳۱ نور به همه مسلمانان و آیه۵۹ احزاب به همسران پیامبر، دختران پیامبر و زنانی است که شوهرشان مؤمن است. اینگونه خطاب کردن نشان می دهد که زنان و دختران پیامبر و زنان مسلمان هیچگاه پوششی بر سر نداشته و پرده نشین نبوده اند. در آن سالها فاطمه زهرا تنها فرزند پیامبر محسوب می شد.

به تصریح قرآن، یکی از مخاطبینی که باید حجاب کند، فرزندان پیامبر می باشد. این موضوع نشانگر آن است که تا قبل از ابلاغ آیات حجاب، هیچکدام از زنان مسلمان حجاب نداشته و همگی بی حجاب بودند از جمله بستگان پیامبر اسلام که مورد خطاب مستقیم آیات هستند.

حجاب فاطمه زهرا از همان شروع اسلام آنگونه نبوده که مردم کنونی انتظار دارند. در روایاتی بیان شده که فاطمه زهرا از این موضوع که در روز قیامت همه برهنه هستند، دلخور و اندوهگین بود، به نزد پیامبر آمده و ناراحتی خود را به پدر در میان گذاشت. پیامبر به دخترش گفت که تو نیز در روز قیامت برهنه خواهی بود. پیامبر با این استناد که در آن زمان کسی متوجه دیگری نخواهد بود سعی می کند دل غصه دار فاطمه را از التهاب دربیاورد.(۵)

حتی روایتی وجود دارد که نشان می دهد فاطمه زهرا بعد از بلوغ و ازدواج و دوران زندگی در مدینه حجابش آنگونه که مردم تصور می کنند نبوده و لباس رنگارنگ می پوشید و آرایش می کرد. در کتاب های روایی آمده است روزی علی بن ابی طالب شترهای قربانی پیامبر را شتربانی می کرد. فاطمه زهرا را مشاهده کرد که از حالت احرام خارج شده و لباس رنگین پوشیده و سورمه بر چشم کشیده بود. علی از این کار فاطمه ناخشنود شد و ناراحتی خود را به او گفت. فاطمه در مقابل جواب داد که پدرم مرا بر این کار فرمان داده است. بعد مدتی از گذشتن ماجرا، زمانی که علی در عراق بود نزد رسول خدا رفت، در حالی که به دلیل کاری که فاطمه کرده بود خشم گرفته بود. علی از پیامبر صحت نقلی که فاطمه از پدرش کرده بود را جویا می شود(که آیا واقعاً فاطمه زهرا به پیامبر چنین گفته است یا خیر. در ادامه مراتب ناراحتی و خشم خود را به پیامبر بازگو می کند. با این حال پیامبر جانب فاطمه زهرا را گرفته و می گوید : «فقال: صَدَقَت. صَدَقت : فاطمه راست گفته است،راست گفته است».(۶)

بسیاری از فقهای شیعه در مباحث فقهی مربوط به حج این روایت را پذیرفته اند(۷).

این مطالب نشان می دهد که تلقی عموم مردم ما از حجاب فاطمه زهرا، همان است که فقها با انحصارگرایی بیان کردند.

ادامه دارد ...

۱. بحارالانوار،ج۴۳،ص۵۴
۲. مهذب الاحکام،ج۲۴،ص۲۶
۳. مرآة الکمال،ج۲،ص۹۹
۴. مکارم الاخلاق،طبرسی،ص۱۰۶
۵. بحارالانوار،ج۴۳،ص۵۵
۶. سنن ابن ماجه،مناسک۸۴،ح۳۰۷۴؛ الإفصاح عن معاني الصحاح،ج۸،ص۳۵۶؛ ذخيرة العقبى،ج۲۴،ص۱۲۴؛ المسند المستخرج على صحيح مسلمج۳،ص۳۱۷؛ الجامع الصحيح للسنن والمسانيد،ج۱۷،ص۴۴۸/ منابع شیعی: مسند الإمام الباقر،ج۶،ص۲۰۹؛ المغازي،ج۳،ص۱۰۳۸؛ الموسوعة الكبرى،ج۹،ص۱۹۸؛ بحارالانوار،ج۹۶،ص۹۲
۷. تذکرة الفقها ط.ق،ج۱،ص۳۳۶؛ الحج في الشريعة الإسلامية الغراء،ج۱،ص۱۱

✖️فکرک های من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

یادداشت(۶۲)
#نگاره_فقهی
#مقاله_توصیفی

جامعه و نظام فقاهتی ایران

نا آرامی هایی که امروزه شاهد آن هستیم(تاریخ : دی۱۳۹۶)، جدای از آنکه در رابطه «مردم – دولت» ساختار جامعه شناختی دارد در رابطه با «دولت – مردم» می توان یک پشتوانه های دینی(فقهی) برای آن درنظر گرفت. باید اعتراف کرد که مسئله به همین سادگی ها نیست که عدّه ای این تجمعات را به دشمنان بُرون مرزی ربط می دهند و نمی توان عدّه ای را که به اموالِ شخصی مردم آسیب می زنند را همانند افرادی دانست که فقط معترض یا مخالف اند. فشارهای پی در پی و متمادی اقتصادی به عموم مردم و سیاسی به فریختگان آنچنان گسترده است که نمی توان جای اعتراض باقی نگذاشت ولی زمانی که به معترضین اجازه اعتراض داده نمی شود تنها راه حلّ موجود به خیابان ریختن، برای فریاد زدن آزادی است. قطعاً تقصیر این آشوب ها بر گردن مسئولینی است که فریاد بی خروش مردم را نشنیدند. اگر حُکم رانان، مسئولیت های خود را بر گردن جامعه نمی انداختند و مشکلات اقتصادی،بانکی،قضائی و فرهنگی مردم را حلّ می کردند هیچ گاه عکس العمل جامعه در قِبال کم کاری ها و کاستی ها به خشونت کشیده نمی گردید. امام جعفر صادق در سخنی کمبودهای اقتصادی و گرانی را باعث خشم و بدخُلقی و بدعهدی ها دانسته است :

«گرانی نرخ ها در جامعه، بدخلقی می آورد و امانت را از بین می برد و مرد را پریشان و دلتنگ می سازد»(الکافی،ج۵،ص۹۷)

حاکمان مدّت هاست که بار مسئولیت های خود را به دوش مردم گذاشته اند، آنان عقیده دارند تنها کمبودهای اقتصادی بوده که مردم را رنج می دهد از همین روی مسئله اشتغال زایی و تشکیل خانواده را به عهده مردم گذاشته اند و از سوی دیگر به قدرت و جبر مسائل فرهنگی و حقوقی را کنترل می کنند. در جامعه ای که اقتصاد برنامه ریزی نشده باشد و همه آن به مردم واگذار شود و فرهنگ به صورت دولتی و بخشنامه ای بدون توجه به تغییرات ساختاری جامعه در گذر نسل ها تصویب و اجرایی گردد، مردم دچار یک کِسِلی در کار و نا امید از افق های پیش رو هستند. مردمانِ جامعه ای که برای تفریحات شان که به لحاظ حقوقی آسیبی به غیر نمی زند، خواستار کسب اجازه باشند دیگر گوشِ بدهکاری برای دولت مردان شان ندارند چه اینکه در این سالها محدودیت های فرهنگی در حجاب، پوشش، شبکه های تلویزیونی، شبکه های اجتماعی، موسیقی و سینما و... باعث عقب نشینی مردم نشده که هیچ بلکه جامعه خود به تغییرات فرهنگی آستین بالا زده است.

امّا مشکل تنها عدم شناخت جامعه توسط مسئولین نیست. زمانی که ایرانیان با دوگانه «جمهوری» و «اسلامی» مواجهه می شوند و آن را در کنار هم می خواهند، موضوع در چنین نظامی دیگر عدم شناخت نیست، بلکه رفتارهای آگاهانه است. اگر انقلابِ ایران توسط یک فقیه به پیروزی رسید پس می توان «جمهوری اسلامی» را یک «نظام فقاهتی» و یا «نظام مبتنی بر فقاهت» عنوان کرد. زمانی که مسئولین شاخص یک کشور از جمله رهبر، رئیس قوه قضاییه، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، رئیس و اعضای فقاهتی شورای نگهبان، مجمع خبرگان رهبری، رهبری معنوی نظام توسط مراجع دینی فقیه باشند و یا توسط فقهاء اداره شوند و قوانین یک کشور بر اساس مبانی فقهی توسط جمعی از فقهاء نوشته و تصویب شده باشد، آیا می توان گفت «جمهوری اسلامی» یک «نظام فقاهتی» نبوده و نیست؟. مسئله از آنجا مهم می شود که بخواهیم رابطه «دولت – مردم» را با قوانین و مبانی فقهی بسنجیم و سپس نتایج به دست آمده را بر عملکرد مسئولین مشاهده کنیم.

در این مقاله، برآنم که مبانی فقاهتی نظام را در نسبت به «جامعه» بیان کنم و نشان دهم که چنین کم کاری ها هرچند شاید به ظاهر ناخودآگاه باشد ولی در واقع یک سری رویکرد آگاهانه است که از سال های نخست انقلاب تا کنون (بر اساس یافته های فقهی مفسران نظام) به همین روش عمل شده است.

ساختار مقاله :

⚫سرآغاز
⚫بخش اول : فقه و مواجهه با نامسلمانان
⚫بخش دوم : فقه و مواجهه با مسلمانان غیرمؤمن
▪ مفهوم ناصبی و مخالف
⚫بخش سوم : جامعه و نفوذ فقیه
⚫بخش چهارم : اعتبار رأی جامعه
▪ نظریه رهبرانقلاب جمهوری اسلامی ایران
▪ یک نمونه : (عدم التفات فقهای منصوب رهبری در شورای نگهبان نسبت به رأی و خواست مردم)
⚫بخش پنجم : فقهِ اجبار به مردم
یک نمونه : (اجبار به حجاب زنان بدون وجود نصّ شرعی)
⚫سرانجام

▪ متن خلاصه و کوتاه این مقاله را در Instant view مطالعه کنید(گزینه پایین صفحه):
http://telegra.ph/جامعه-و-نظام-فقاهتی-ایران-01-08-2

▪ نسخه کامل این مقاله را می توانید در سایت «نیلوفر» مطالعه کنید :
https://neeloofar.org/muosavi-aghighi/1741-181096.html

▪ پیوند مرتبط: (وحدت مسلمانان، استراتژی یا ایدئولوژی؟)
http://neeloofar.org/muosavi-aghighi/1728-300996.html

✖️فکرک های من|موسوی عقیقی|@fekr_rak