گنجینه مکتوب

# معرفی آثار در موضوعات گوناگون پیرامون واقعه عاشورا

21 ـ بركات دعای عرفه: دعای امام حسین علیه السلام در روز عرفه.
عزیزی، عباس، قم، سلسله، چاپ اول 1379، 96 ص.
در این كتاب دعای امام حسین علیه السلام در روزعرفه با ترجمه آن به چاپ رسیده است. قبل از متن اصلی دعا، مخاطبان این مطالب را مطالعه می كنند: فضیلت ماه ذی حجه، عرافات، كیفیت دعای عرفه امام حسین علیه السلام، اعمال روزعرفه و روایاتی از حضرت ابراهیم علیه السلام و پیامبراكرم صلی الله علیه و آله وسلم درباره عرفه.

🔍 دعای عرفه: دعایی از «جعفر ابن محمد الصادق» در سده‌ی دوم هجری، نه از «حسین ابن علی» در سده‌ی یکم هجری

✨ روش‌شناسی: روش تحلیل درونی و بیرونی متون تاریخی

📌 معرفی مقاله‌ی «دفاع از اصالت ادعیه‌ی اهل بیت: مطالعه‌ی موردی دعای عرفه» نوشته‌ی حامد خانی (فرهنگ مهروش)

بخش ۱ از ۲


🔻 دعای عرفه، که تاکنون تقریباً بی‌هیچ تردیدی منسوب به حسین ابن علی و سده‌ی یکم هجری بوده است، یکی از معروفترین ادعیه‌ی شیعیان است. البته در منابع شیعی این دعا تنها دعایی نیست که برای روز عرفه ذکر شده است و تقریباً ۱۰ دعای کوتاه یا بلند دیگر برای روز عرفه می‌توان یافت. اما دعای عرفه‌ای که منسوب به حسین ابن علی است امروزه معروف‌ترینِ آن‌ها گشته است. اما جالب است اگر بدانیم این دعا نخستین بار در آثاری که در پایان سده‌ی هفتم هجری نوشته شده‌اند یافت شده است، یعنی در حدود ۶۰۰ سال پس از زمانی که ادعا می‌شود که این دعا از حسین ابن علی در مراسم حج در صحرای عرفات صادر شده است. البته، حتی در همان متونی که در اواخر سده‌ی هفتم هجری این دعا را آورده‌اند نیز إسناد این روایت نقل نشده است. به بیان دیگر، دعای عرفه در متقدّم‌ترین منابعی که آن را ذکر کرده‌اند فاقد سند است. اما چالش‌های پیرامونِ این دعا فقط به مسأله‌ی سلسله‌ی سند محدود نمی‌شود.

🔻 از گذشته، درباره‌ی بخش پایانیِ دعا —که با عبارت "إِلهِی أَنَا الْفَقِیرُ فِی غِنایَ فَکَیْفَ لا أَکُونُ فَقِیراً فِی فَقْرِی..." آغاز می‌شود و معمولاً با اصطلاح «ذیل دعای عرفه» از آن نام‌می‌برند— بحث بوده است. پرسش این است که آیا این بخش جزئی از متن اصلی دعا بوده است یا افزوده‌ای است که بعداً اضافه شده است؟ زیرا این بخش از دعا در متقدم‌ترین نسخه‌های این دعا موجود نیست اما در نسخه‌های متأخرتر ناگهان ظاهر می‌شود. بعضی از پژوهشگران این بخش از دعا را با توجه به نوع نگارش و ادبیاتی که در آن به‌کار رفته است منسوب به عارفان و صوفیان مسلمان دانسته‌اند. برای نمونه، جلال همایی در «مولوی نامه» آورده است که این بخش از دعا را عیناً و بی‌کم‌وکاست می‌توان در کتاب «الحِکَم العَطائیه» نوشته‌ی «ابن عطاءالله اسکندرانی» یافت که آن را پیش از ۶۸۶ هجری نوشته است. اما از سوی دیگر، بعضی از عالمان مسلمان که گرایش‌های فلسفی و عرفانی دارند، همچون محمدحسین طباطبایی و حسن حسن‌زاده آملی، کوشیده‌اند تا با توسّل به توجیهاتی همچون «عُلُوّ مضامین» و «فصاحت و بلاغتِ متن» صدور بخشی پایانیِ دعای عرفه را از غیر از امام سوم شیعیان (یا به تعبیر ایشان «از غیر از معصوم») ناممکن بدانند.

🔻 افزون بر این دو مسئله، این پرسش نیز مطرح شده است که چگونه دعایی با این طول، یعنی در حدود ۳۲۰۰ کلمه، در زمان صادرشدن آن در صحرای عرفات ثبت‌وضبط شده است؟! در واقع چگونه می‌توان پذیرفت که دعایی که حالتی مناجات‌گونه و شخصی داشته است آن‌چنان شفاف و دقیق شنیده شده‌ باشد که ثبت‌وضبط آن برای کسانی که علی‌الأصول برای مراسم حج و وقوف در عرفات آمده‌اند ممکن شده است؟ آن هم در جایی که حتی اگر امکاناتِ بسیار محدودِ نگارشِ در آن زمانه همچون پوست یا برگ یا لوح گلی نیز در دسترس باشند، آخرین دغدغه‌ی فرد مکتوب‌ساختنِ دعایی مطوّل است که دیگری آن را برای خویش زمزمه می‌کند. در واقع ثبت این دعا در موسم حج در صحرای عرفات در سده‌ی یکم هجری با امکاناتِ آن زمانه غیرمحتمل به نظر می‌رسد. این چالش جدی‌تر خواهد شد اگر کلیشه‌ی پرتکرار و غیرواقعیِ «اعراب حافظه‌های بسیار قوی داشته‌اند» را نپذیریم. چگونه ممکن است کسی بیش از ۳۰۰۰ کلمه را بشنود و یکجا بی‌هیچ اشتباهی حفظ کند، اما هیچ نشانی از چنین شخصِ خارق‌العاده‌ای با این حافظه‌ی اعجاب‌انگیز جز در این مورد در تاریخ نیامده باشد؟

🔻 با این همه، هیچ‌یک از پژوهشگرانی که به بررسی إسناد این دعا یا اصالتِ بخش پایانی این دعا پرداخته بوده‌اند درباره‌ی انتساب آن دعا به امام سوم شیعیان، حسین ابن علی، تردید نکرده‌اند. در واقع اگر بخواهیم از لحاظ روش‌شناختی به پژوهش‌هایی که به إسناد دعای عرفه و اصالت بخش پایانیِ دعای عرفه پرداخته‌اند نگاهی بیندازیم، بیشینه‌ی آن‌ها بر بررسی نسخه‌های کهنی که پس از سده‌ی هفتم هجری این دعا را در خود ضبط کرده‌اند متمرکز بوده‌اند. اما آیا افزون بر سه چالش پیشین که در برابر این دعا قرار گرفته‌اند، چالش چهارمی هم وجود دارد؟

🔻 آیا این دعا واقعاً از حسین ابن علی صادر شده است؟

@anqanotes
ادامه در 👇🏼

ضمن سپاس و تقدیر، چند جمله ای در باره شواهد مذکور در مقاله به عرض می رسانم.
یکم. مقصود از جمله: فَاِلَيكَ عَجَّتِ الاَصواتُ بِصُنُوفِ اللُّغات، ظاهراً زبان های مردمِ تازه مسلمان از ایران و عراق و مصر و شامات و حتی خود حجاز و یمن باشد و کم هم نبودند و به احتمالی هم شاید همه مردم با ادیان مختلف و معتقد به خالقِ هستی بخش اَعم از یهودی و مسیحی و غیر آنها باشد که همه با زبان خودشان خدا را می خوانند نه لزوماً فقط مردم حاضر در اطراف امام (ع).
دوم.دعاهای مفصَّل در قرنِ نخست اسلامی هم وجود داشته است همانند دعای کمیل و دعای مَشلُول و دعای یَستَشیر همگی از امام علی(ع) و دعای جوشن کبیر و دعای مجیر که از پیامبر(ص) نقل گردیده است و...
سوم. واژه و عملِ توسُّل به پیامبر در دعاهای قرنِ نخست اسلامی هم وجود دارد همانند دعای عرفه از امام سجاد در کتاب الاقبال ج۲ص۱۰۷ (نه در صحیفه سجادیه).
چهارم. کاربرد وصفیِ واژه های رحمن و رحیم برای خداوند در روایات و دعاهای سده اول هجری نیز وجود دارد مانند جمله" یَا فارِجَ الهَمّ و کاشفَ الغَمّ یَا رحمن الدنیا و الاخرة و رحيمَهُما" از دعای ۵۴ در صحیفه سجادیه.
پنجم. این که دعای دست جمعی مورد انکار مالک و امثالش بوده است دلیلی بر حدوثِ این رسم هم در عصر امام صادق نمی شود همانند نماز تراویح که در دهه اول بعد از پیامبر اتفاق افتاد ولی امام علی آن را در دهه چهارم، بدعت اعلام نمودند.
ششم.محتوا و بلکه عینِ الفاظ و بعضی از عباراتِ این دعا گاهی نزدیک به دو خط در دعای امام سجاد در روز عرفه در غیر صحیفه سجادیه وجود دارد و شباهت فراوانی با دعای عرفه معروف امام حسین دارد(الاقبال،ابن طاوس ج۲ص۱۰۷ و ۱۰۸).
هفتم. اگرچه به گفته شمس الدین ذَهَبی(وفات ۷۴۸ق) مالک بن اَنَس کتاب المُوَطَّا را همزمان با تصنیفِ ابوحنیفه در سال ۱۴۳ قمری نگاشته است (تاریخ الاسلام، ذَهَبی ج۹ص۱۳) اما ظاهراً چندان شهرت و طرفداری در زمان امام صادق نداشته است بلکه ابوحنیفه در آن زمان از شهرت و مقبولیت زیادی برخوردار بوده است و شهرت مالک در زمان امام کاظم بوده است.
والله العالم.

سلام. ممنون از مشارکت و بیان ادیبانه و شیوای شما.

این را که هیچ کسی به این اشاره ندارد که عرفه به معنای اعتراف است، ضمن خود مقاله ای که ارسال کرده ام، آورده ام. بسیاری از واژه های دیگر هم در فرهنگ اسلامی داریم که با مطالعات زبان شناسی تاریخی و جز آن برایش معنایی می یابیم؛ اما آن معنا چیزی نیست که در شواهد و امثال ادیبان اسلامی نظیری داشته باشد.
وانگهی، دلیل امر می تواند این باشد که مثلا واژه در گذشته هایی دور، قبل از اسلام، چنین معنایی داشته، و به مرور از خاطرها رفته، و آیینهای روز عرفه تحت الشعاع مراسم اسلامی قرار گرفته است.

در خصوص معنای اعتراف باید عرض کنم حدود 18 دعا داریم که نقل شده است پیامبر اکرم (ص) و دیگر بزرگان دین روز عرفه می خوانده اند. اگر بخواهیم تنها مضمون مشترک میان همۀ اینها ـــ از کوتاه ترین تا بلندترین ـــ را بیابیم، چیزی که پیدا می کنیم همین مضمون اعتراف است و بس. کوتاه ترین دعا چیزی مثل این است: رب انی ظلمت نفسی فاغفر لی. هیچ یک از دیگر مضامین ادعیه مثل ثناء و تسبیح و حاجت خواهی و استغفار و ...، در همۀ این دعاها مشترک نیستند؛ در بعضی آمده اند و در بعضی نه.

در روایاتی نبوی در بارۀ عرفه داریم «یوم عرفة یوم یعرف الناس فیه». سوای برداشتهای فقهی از این روایت، ظاهرا آشکارترین معنای یعرف در آن باید یعترف انگاشته شود.

🔸ماجرای ذیل دعای عرفه:

🔹قسمت الحاقی دعای عرفه علی رغم شیوایی بسیار و زیبایی و دل انگیزی و شهرت فراوان، از امام علیه السلام نیست و فقرات آن را عارف ربانی ابن عطاء الله اسکندرانی انشاء نموده است.

🔸دعای عرفه در مصباح الزائر سید ابن طاوس و البلد الامین شیخ کفعمی بدون قسمت الحاقی نقل شده. به فرموده حضرت علامه مجلسی اين قسمت در برخی از نسخ کهن اقبال الاعمال سید نیز وجود ندارد.

🔹علامه مجلسی با شمّ حدیث شناسی کم نظیر خود، آن را با سیاق ادعیه معصومین علیهم السلام ناسازگار دانسته و از برخی افاضل احتمال این که این بخش از الحاقات صوفیه باشد را نقل کرده است:
«و عبارات هذه الورقة لا تلائم سیاق أدعیة السادة المعصومین أیضاً و إنّما هی علی وفق مذاق الصوفیة و لذلک قد مال بعض الأفاضل إلی کون هذه الورقة من مزیدات بعض مشایخ الصوفیة ومن إلحاقاته و إدخالاته». بحار الانوار ج ٩۵ ص ٢٢٧.

🔸چند قرن پس از علامه مجلسی مرحوم استاد جلال الدین همایی برای اولین بار راز این ملحقات را کشف کرده و متذکر شد عبارات مذکور بخشی از مناجات عارف بزرگ ابن عطاء الله اسکندرانی است.

وی در مقدمه جلد دوم مولوی نامه در توضیح «إِلهِی أَنَا الْفَقِیرُ فِی غِنایَ فَکَیْفَ لا أَکُونُ...» نوشت:

🔸«اقتباس است از دعای روز عرفه، منسوب به حضرت امام سیدالشهداء (ع) که در روایت آن، از این جهت اختلاف است که کفعمی در بلد الامین و مجلسی در زاد المعاد این فقرات را جزو آن دعا نیاورده اند. اما سید بن طاووس رضی الدین علی بن موسی متوفّای ذی القعده 664ق در اقبال آورده است. نکته مهم تازه ای که شاید نخستین بار از این حقیر می شنوید این است که تمام این فقرات را عیناً و بی کم و زیاد در نسخه قدیم کتاب «الحکم العطائیه» دیده ام، شامل دعوات و مقامات عرفانی ابن عطاء الله اسکندرانی شاذلی تاج الدین ابوالفضل احمدبن محمد صوفی، عارف معروف سده هفتم هجری که وفات او را در 709 ق. نوشته اند و مسلّم دارم که در این باره تخلیطی شده، اما تفصیلش از عهده این حواشی خارج است، والله العالم.»

🔹متاسفانه تا سالها بعد به این کشف مهم علامه همایی توجه نشد و همچنان در کلام حکما و عرفای بزرگ به برخی از فقرات قسمت الحاقی دعا استناد می شد، تا این که آیة الله حسینی طهرانی در کتاب الله شناسی با نقل قسمت هایی از نسخه چاپی الحکم العطائیة ابن عطاء الله صریحا انتساب آن را به امام رد کرد.

🔸مرحوم احمد زمرّدیان نيز در کتاب وصال العارفین در شرح دعای عرفه کلام مرحوم استاد همایی را نقل کرد و پذیرفت.

🔹سالها قبل از یکی از فضلای حوزه مسموع شد که حضرت استاد فاطمی نیا با شواهد درون متنی انتساب ملحقات به امام را رد می کنند.

🔸آیة الله العظمی بهجت رحمة الله علیه هم ملحقات را از امام (ع) نمی دانسته و از کسی نقل کرده اند (احتمالا خودشان) که در حرم حضرت رضا (ع) مشغول خواندن دعای عرفه بوده و روح ابن طاوس را مشاهده کرده که به او می گوید این بخش از دعا از من است [نه از امام]. فتامل!

@bazmeghodsian

سلام. ممنون از مشارکت و بیان ادیبانه و شیوای شما.

این را که هیچ کسی به این اشاره ندارد که عرفه به معنای اعتراف است، ضمن خود مقاله ای که ارسال کرده ام، آورده ام. بسیاری از واژه های دیگر هم در فرهنگ اسلامی داریم که با مطالعات زبان شناسی تاریخی و جز آن برایش معنایی می یابیم؛ اما آن معنا چیزی نیست که در شواهد و امثال ادیبان اسلامی نظیری داشته باشد.
وانگهی، دلیل امر می تواند این باشد که مثلا واژه در گذشته هایی دور، قبل از اسلام، چنین معنایی داشته، و به مرور از خاطرها رفته، و آیینهای روز عرفه تحت الشعاع مراسم اسلامی قرار گرفته است.

در خصوص معنای اعتراف باید عرض کنم حدود 18 دعا داریم که نقل شده است پیامبر اکرم (ص) و دیگر بزرگان دین روز عرفه می خوانده اند. اگر بخواهیم تنها مضمون مشترک میان همۀ اینها ـــ از کوتاه ترین تا بلندترین ـــ را بیابیم، چیزی که پیدا می کنیم همین مضمون اعتراف است و بس. کوتاه ترین دعا چیزی مثل این است: رب انی ظلمت نفسی فاغفر لی. هیچ یک از دیگر مضامین ادعیه مثل ثناء و تسبیح و حاجت خواهی و استغفار و ...، در همۀ این دعاها مشترک نیستند؛ در بعضی آمده اند و در بعضی نه.

در روایاتی نبوی در بارۀ عرفه داریم «یوم عرفة یوم یعرف الناس فیه». سوای برداشتهای فقهی از این روایت، ظاهرا آشکارترین معنای یعرف در آن باید یعترف انگاشته شود.

🔸ماجرای ذیل دعای عرفه:

🔹قسمت الحاقی دعای عرفه علی رغم شیوایی بسیار و زیبایی و دل انگیزی و شهرت فراوان، از امام علیه السلام نیست و فقرات آن را عارف ربانی ابن عطاء الله اسکندرانی انشاء نموده است.

🔸دعای عرفه در مصباح الزائر سید ابن طاوس و البلد الامین شیخ کفعمی بدون قسمت الحاقی نقل شده. به فرموده حضرت علامه مجلسی اين قسمت در برخی از نسخ کهن اقبال الاعمال سید نیز وجود ندارد.

🔹علامه مجلسی با شمّ حدیث شناسی کم نظیر خود، آن را با سیاق ادعیه معصومین علیهم السلام ناسازگار دانسته و از برخی افاضل احتمال این که این بخش از الحاقات صوفیه باشد را نقل کرده است:
«و عبارات هذه الورقة لا تلائم سیاق أدعیة السادة المعصومین أیضاً و إنّما هی علی وفق مذاق الصوفیة و لذلک قد مال بعض الأفاضل إلی کون هذه الورقة من مزیدات بعض مشایخ الصوفیة ومن إلحاقاته و إدخالاته». بحار الانوار ج ٩۵ ص ٢٢٧.

🔸چند قرن پس از علامه مجلسی مرحوم استاد جلال الدین همایی برای اولین بار راز این ملحقات را کشف کرده و متذکر شد عبارات مذکور بخشی از مناجات عارف بزرگ ابن عطاء الله اسکندرانی است.

وی در مقدمه جلد دوم مولوی نامه در توضیح «إِلهِی أَنَا الْفَقِیرُ فِی غِنایَ فَکَیْفَ لا أَکُونُ...» نوشت:

🔸«اقتباس است از دعای روز عرفه، منسوب به حضرت امام سیدالشهداء (ع) که در روایت آن، از این جهت اختلاف است که کفعمی در بلد الامین و مجلسی در زاد المعاد این فقرات را جزو آن دعا نیاورده اند. اما سید بن طاووس رضی الدین علی بن موسی متوفّای ذی القعده 664ق در اقبال آورده است. نکته مهم تازه ای که شاید نخستین بار از این حقیر می شنوید این است که تمام این فقرات را عیناً و بی کم و زیاد در نسخه قدیم کتاب «الحکم العطائیه» دیده ام، شامل دعوات و مقامات عرفانی ابن عطاء الله اسکندرانی شاذلی تاج الدین ابوالفضل احمدبن محمد صوفی، عارف معروف سده هفتم هجری که وفات او را در 709 ق. نوشته اند و مسلّم دارم که در این باره تخلیطی شده، اما تفصیلش از عهده این حواشی خارج است، والله العالم.»

🔹متاسفانه تا سالها بعد به این کشف مهم علامه همایی توجه نشد و همچنان در کلام حکما و عرفای بزرگ به برخی از فقرات قسمت الحاقی دعا استناد می شد، تا این که آیة الله حسینی طهرانی در کتاب الله شناسی با نقل قسمت هایی از نسخه چاپی الحکم العطائیة ابن عطاء الله صریحا انتساب آن را به امام رد کرد.

🔸مرحوم احمد زمرّدیان نيز در کتاب وصال العارفین در شرح دعای عرفه کلام مرحوم استاد همایی را نقل کرد و پذیرفت.

🔹سالها قبل از یکی از فضلای حوزه مسموع شد که حضرت استاد فاطمی نیا با شواهد درون متنی انتساب ملحقات به امام را رد می کنند.

🔸آیة الله العظمی بهجت رحمة الله علیه هم ملحقات را از امام (ع) نمی دانسته و از کسی نقل کرده اند (احتمالا خودشان) که در حرم حضرت رضا (ع) مشغول خواندن دعای عرفه بوده و روح ابن طاوس را مشاهده کرده که به او می گوید این بخش از دعا از من است [نه از امام]. فتامل!

@bazmeghodsian

سلام. ممنون از مشارکت و بیان ادیبانه و شیوای شما.

این را که هیچ کسی به این اشاره ندارد که عرفه به معنای اعتراف است، ضمن خود مقاله ای که ارسال کرده ام، آورده ام. بسیاری از واژه های دیگر هم در فرهنگ اسلامی داریم که با مطالعات زبان شناسی تاریخی و جز آن برایش معنایی می یابیم؛ اما آن معنا چیزی نیست که در شواهد و امثال ادیبان اسلامی نظیری داشته باشد.
وانگهی، دلیل امر می تواند این باشد که مثلا واژه در گذشته هایی دور، قبل از اسلام، چنین معنایی داشته، و به مرور از خاطرها رفته، و آیینهای روز عرفه تحت الشعاع مراسم اسلامی قرار گرفته است.

در خصوص معنای اعتراف باید عرض کنم حدود 18 دعا داریم که نقل شده است پیامبر اکرم (ص) و دیگر بزرگان دین روز عرفه می خوانده اند. اگر بخواهیم تنها مضمون مشترک میان همۀ اینها ـــ از کوتاه ترین تا بلندترین ـــ را بیابیم، چیزی که پیدا می کنیم همین مضمون اعتراف است و بس. کوتاه ترین دعا چیزی مثل این است: رب انی ظلمت نفسی فاغفر لی. هیچ یک از دیگر مضامین ادعیه مثل ثناء و تسبیح و حاجت خواهی و استغفار و ...، در همۀ این دعاها مشترک نیستند؛ در بعضی آمده اند و در بعضی نه.

در روایاتی نبوی در بارۀ عرفه داریم «یوم عرفة یوم یعرف الناس فیه». سوای برداشتهای فقهی از این روایت، ظاهرا آشکارترین معنای یعرف در آن باید یعترف انگاشته شود.

فرهنگ فارسى (لغت فرس اسدى)قديمى‌ترين فرهنگ فارسى موجود، متکى به شواهد شعري، لغت‌نامه تأليف ابومنصور على‌بن احمد اسدى طوسى است که به ‌نام فرهنگ يا لغت فرس اسدى معروف است و آن را پس از نظم گرشاسب‌نامه، يعنى پس از سال ۴۵۸هـ.ق. تأليف کرده است. اسدى اين لغت‌نامه را بيشتر براى استفاده شاعران تهيه و تدوين نموده است.از لغت‌نامه اسدى چندين نسخه خطى در دست است که از جمله نسخه خطى مورخ نهم محرم ۷۳۳هـ.ق. مضبوط در کتابخانه واتيکان است که پاول هرن از روى آن در شهر گوتينگن آلمان به سال ۱۸۹۷ نسخه‌اى چاپى با مقدمه‌اى سودمند ترتيب داده است. و همچنين به همت دکتر دبيرسياقى در سال‌هاى ۱۳۳۶خ. در تهران انتشار يافت.

"نه به جنگ"
پروژه مشترک "خانه کلمات" در لوبلین و سفارت ج اا در در لهستان

کلمات وقتی در تقابل و تضاد بیان شوند, خبر از رویدادی شوم و اخباری ناگوار دارند، اما وقتی هنرمندانه در هم تنیده می شوند و بر صفحه زیبایی نقش می بندند، بی شک ما را با متوجه پیام دیگری می کنند: "مسئولیت پذیری برای حفظ صلح و امنیت توام با همدلی برای سرنوشت مشترک جمعی در مقابله با نیروهای اهریمنی که می خواهند جنگ و ویرانی را به ملتها تحمیل کنند"

قدیمی ترین مرکز لهستان در مبارزه مخفی با فاشیسم که به نشر متون و اعلامیه های علیه رفتارهای نژادپرستانه و سلطه جویانه اهتمام ورزیده بود، که اینک با اغتنام از بیت شاعر ایرانی حافظ

یک حرف صوفیانه بگویم اجازت است
ای نور دیده صلح به از جنگ و داوری

و از زبان هنر "نقاشی - خط" درصدد برگزاری این رویداد زنده و مشترک هنری و فرهنگی میان خوشنویسان ایرانی و لهستان در حوزه دیپلماسی عمومی است.

این رویداد ۱۵ سپتامبر سالجاری از سوی خانه کلمات و در همراهی و همکاری موسسه توسعه هنرهای معاصر ایران و سفارت ج اا در در لهستان برگزار خواهد شد.
@Kultur

برنامه صلح و دوستی
خوشنویسی سه زبانه اشعار حافظ و مولانا ( فارسی، انگلیسی و لهستانی)

کلمات وقتی هنرمندانه در هم تنیده می شوند و بر صفحه زیبایی نقش می بندند، بی شک ما را با متوجه پیام دیگری می کنند: "مسئولیت پذیری برای حفظ صلح و امنیت توام با همدلی برای سرنوشت مشترک جمعی در مقابله با نیروهای اهریمنی که می خواهند جنگ و ویرانی را به ملتها تحمیل کنند
زبان هنر "نقاشی - خط" بستر این رویداد زنده و مشترک هنری و فرهنگی میان خوشنویسان ایران و لهستان و بریتانیا در حوزه دیپلماسی عمومی است.

این رویداد ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۹ از سوی گالری هنر کراکف و در همراهی و همکاری موسسه توسعه هنرهای معاصر ایران و سفارت ج اا در در لهستان انجام شد.
@Kultur

🔸ماجرای ذیل دعای عرفه:

🔹قسمت الحاقی دعای عرفه علی رغم شیوایی بسیار و زیبایی و دل انگیزی و شهرت فراوان، از امام علیه السلام نیست و فقرات آن را عارف ربانی ابن عطاء الله اسکندرانی انشاء نموده است.

🔸دعای عرفه در مصباح الزائر سید ابن طاوس و البلد الامین شیخ کفعمی بدون قسمت الحاقی نقل شده. به فرموده حضرت علامه مجلسی اين قسمت در برخی از نسخ کهن اقبال الاعمال سید نیز وجود ندارد.

🔹علامه مجلسی با شمّ حدیث شناسی کم نظیر خود، آن را با سیاق ادعیه معصومین علیهم السلام ناسازگار دانسته و از برخی افاضل احتمال این که این بخش از الحاقات صوفیه باشد را نقل کرده و فرموده: «و عبارات هذه الورقة لا تلائم سیاق أدعیة السادة المعصومین أیضاً و إنّما هی علی وفق مذاق الصوفیة و لذلک قد مال بعض الأفاضل إلی کون هذه الورقة من مزیدات بعض مشایخ الصوفیة ومن إلحاقاته و إدخالاته». بحار الانوار ج ٩۵ ص ٢٢٧.

🔸چند قرن پس از علامه مجلسی مرحوم استاد جلال الدین همایی برای اولین بار راز این ملحقات را کشف کرده و متذکر شد عبارات مذکور بخشی از مناجات عارف بزرگ ابن عطاء الله اسکندرانی است. وی در مقدمه جلد دوم مولوی نامه در توضیح «إِلهِی أَنَا الْفَقِیرُ فِی غِنایَ فَکَیْفَ لا أَکُونُ...» نوشت:

🔸«اقتباس است از دعای روز عرفه، منسوب به حضرت امام سیدالشهداء (ع) که در روایت آن، از این جهت اختلاف است که کفعمی در بلد الامین و مجلسی در زاد المعاد این فقرات را جزو آن دعا نیاورده اند. اما سید بن طاووس رضی الدین علی بن موسی متوفّای ذی القعده 664ق در اقبال آورده است. نکته مهم تازه ای که شاید نخستین بار از این حقیر می شنوید این است که تمام این فقرات را عیناً و بی کم و زیاد در نسخه قدیم کتاب «الحکم العطائیه» دیده ام، شامل دعوات و مقامات عرفانی ابن عطاء الله اسکندرانی شاذلی تاج الدین ابوالفضل احمدبن محمد صوفی، عارف معروف سده هفتم هجری که وفات او را در 709 ق. نوشته اند و مسلّم دارم که در این باره تخلیطی شده، اما تفصیلش از عهده این حواشی خارج است، والله العالم.»

🔹متاسفانه تا سالها بعد به این کشف مهم علامه همایی توجه نشد و همچنان در کلام حکما و عرفای بزرگ به برخی از فقرات قسمت الحاقی دعا استناد می شد، تا این که مؤلف کتاب الله شناسی با نقل قسمت هایی از نسخه چاپی الحکم العطائیة ابن عطاء الله صریحا انتساب آن را به امام رد کرد.

🔸مرحوم احمد زمرّدیان نيز در کتاب وصال العارفین در شرح دعای عرفه کلام مرحوم استاد همایی را نقل کرد و پذیرفت.

🔹سالها قبل از یکی از فضلای حوزه مسموع شد که حضرت استاد فاطمی نیا با شواهد درون متنی انتساب ملحقات به امام را رد می کنند.

🔸آیة الله العظمی بهجت رحمة الله علیه هم ملحقات را از امام (ع) نمی دانسته و از کسی نقل کرده اند (احتمالا خودشان) که در حرم حضرت رضا (ع) مشغول خواندن دعای عرفه بوده و روح ابن طاوس را مشاهده کرده که به او می گوید این بخش از دعا از من است [نه از امام]. فتامل!

@bazmeghodsian