رسول جعفریان

یک برگ افتاده از نسخه عکسی نهج البلاغه. در گنجینه مخطوطات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی نسخه های نفیسی از نهج البلاغه یافت می شود که فهرست گزیده ای از آنها در قالب کتابی مستقل در سال 1381ش به چاپ رسیده و پس از آن تاریخ نیز نسخه های خوبی از نهج البلاغه خریداری و به مخزن کتابخانه راه یافته است. کهنترین نهج البلاغه موجود در این مکتبه بلکه به ظن قوی کهنترین نسخه یافت شده از نهج البلاغه در جهان نسخه ای است که به خط ابن مؤدب کتابت شده و او در 499ق نسخه را بر شاگرد خود ابن بندار قرائت کرده است. این نسخه به شماره 3827 در مخزن کتابخانه آیت الله مرعشی نگهداری می شود و جالب اینکه جزو کتابخانه میرزا عبد الله افندی بوده و خصوصیاتش در ریاض العلماء بیان شده است. کتابخانه آیت الله مرعشی نسخه مذکور را در سال 1406ق به صورت عکسی به چاپ رسانده است. تعداد برگهای نسخه 171 برگ شمارش شده و متاسفانه هنگام چاپ عکسی برگ شماره 110 ساقط شده. جناب استاد قیس العطار در تصحیح نهج البلاغه از روی چهار نسخه کهن متوجه افتادگی آن شده و به لطف تولیت محترم کتابخانه جناب آقای حاج سیده محمود مرعشی برگ مذکور برای شیخ قیس العطار ارسال گردید و ایشان در تصحیح کتاب از آن استفاده نمودند. در اینجا برگ شماره 110 نسخه شماره 3827نهج البلاغه کتابخانه آیت الله مرعشی ره تقدیم می شود تا نسخه عکسی خود را کامل بفرمایید:

آنچه در دنا معرفی شده بر اساس همین نسخه است که در مسجد اعظم یا همان کتابخانه آیت الله بروجردی نگه داری می شود.

شماره جدید میراث شهاب. روی جلد تصویر نسخه ای نفیس از صحیفه سجادیه به خط تلمیذ علامه مجلسی, ملا محمد قاسم اصفهانی فرزند ملا محمدرضا هزارجریبی در 1108 هجری قمری. در آخر نسخه ملحقات صحیفه گردآورده علامه ملا محمدباقر مجلسی آمده , که سالها قبل با تصحیح استاد جویا جهانبخش به چاپ رسیده ولی نسخه های خطی آن کمیاب است. این نسخه که به شماره 19770 در کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی اعلی الله مقامه در قم نگهداری می شود, از امتیازات مهمی برخوردار است. از جمله انهاء قرائت و سماع و اجازه روایت که علامه مجلسی برای کاتب دانشمند نسخه در ده صفحه نگاشته است. اجازه ای مملو از فوائد .

آنچه در دنا معرفی شده بر اساس همین نسخه است که در مسجد اعظم یا همان کتابخانه آیت الله بروجردی نگه داری می شود.

نسخه ای از خلاف شیخ که برای شخص آیت الله بروجردی کتابت شده و از مرحوم خادمی، پیشکار مرحوم آیت الله هم در آن یاد شده است. شاید این منحصر باشه. حاج احمد حاج احمد که می گفتند مقصود همین ایشانست.

این کتاب در سال 1376 ق به احتمال زیاد برای کتابخانه آیت الله بروجردی و به امر ایشان استنساخ شده است. این که این زمان هنوز این کارها با این خط زیبا انجام می شده جالبه.
@jafarian1964

مرحوم بروجردی آقای فلسفی واعظ را برای بحث با شیخیه به کرمان فرستاد. این رساله در پاسخ به سوالات وی نوشته شده و نسخه اصل در کتابخانه آیت الله بروجردی است.
@jafarain1964

این هم انجام نسخه که در واقع در صفحه 18 است و نشان می دهد کاتب احمد بروجردی خادم آیت الله بروجردی است. @jafarain1964

در حال حاضر، کتابخانه آیت الله بروجردی، با قریب 160 هزار جلد کتاب، در ساختمان جدید آن که زیر نظر حضرت آیت الله علوی بروجردی ساخته شده و با نظرات آیت الله استادی و زحمت و تلاش کارمندان اداره می شود، یکی از کتابخانه های سودمند شهر قم است. کتابخانه شخصی آیت الله بروجردی در سالنی ویژه نگهداری می شود. نسخه های خطی شخصی آیت الله بروجردی هم طی 210 نسخه فهرست و در کتابچه ای توسط خانم باقریان به انجام رسیده است. در کنار کتابخانه آیت الله بروجردی، دو کتابخانه فیضیه و حرم مطهر هم بروز شده و امروزه این سه کتابخانه در حاشیه حرم مطهر حضرت معصومه (س) مرکزی برای استفاده مردم، طلاب و دانشجویان این شهر است. کتابخانه مرعشی مرکز بزرگی حاصل تلاش مرجع شیعه مرحوم آیت الله مرعشی است که مع الاسف در سالهای اخیر در ارائه خدمات اندکی کند شده است. امیدواریم میراث عظیم خطی، سنگی و اسناد و کتابهای آن آسان تر در اختیار عموم قرار گیرد. کتابخانه های تخصصی ششگانه وابسته به دفتر حضرت آیت الله سیستانی نیز طی این سالها میزبان پژوهشگران از قم و سایر شهرها بوده و با داشتن دارایی بیش از 500 هزار جلد کتاب، سرمایه علمی مهمی را در اختیار مراجعین می گذارند. یکی از نکات جالب که امروز دیدم، وجود قریب سه هزار وپانصد جلد کتاب درسی قدیمی در کتابخانه آیت الله بروجردی است که در محلی جدا به نمایش گذاشته بودند. صد ها مجلد سالنامه و نشریات قدیمی هم زینت بخش، بخش دیگری از این کتابخانه است. چنان که عرض کردم، بنده عاشق کتابچه های کوچکی هستم که رمضانی و دیگران طی سالها به این کتابخانه اهداء کرده اند. آثاری که در برخی از کتابخانه ها وجین می شود اما اینجا با شوق و ذوق نگهداری می شود. امیدوارم همه آنها در جلد های سخت صحافی شده و قرنها باقی و پایدار بماند. کاش کتابخانه آیت الله بروجردی یک کانال فعال و عمومی درست می کرد و مرتب اطلاعات مهم موجود را اطلاع رسانی می نمود.
@jafarian1964

معرفی نسخه خطی

به مناسبت شهادت حضرت امیرالمومنین علی بن ابیطالب علیه السلام

این اثر در سال 1277 در حرم حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام در کربلا کتابت شده است و از نسخه های کتابخانه موسسه آیت الله العظمی بروجردی می باشد.

موضوع آن شامل بعضي حوادث پس از کشته شدن خليفه سوم عثمان بن عفان و بيعت مسلمانان با امير مؤمنان عليه السلام و چگونگي شهادت آنحضرت است.

همچنین اثر حاضر هم اکنون در کتابخانه آیت الله العظمی بروجردی به شماره ثبت 288/6 نگهداری می شود.

علاقه مندان می توانند با مراجعه به سایت کتابخانه به آدرس blib.ir بدون نیاز به نام کاربری و کلمه عبور تمامی صفحات این نسخه را مشاهده نمایند.

@boroujerdilib

نسخه ای از خلاف شیخ که برای شخص آیت الله بروجردی کتابت شده و از مرحوم خادمی، پیشکار مرحوم آیت الله هم در آن یاد شده است. شاید این منحصر باشه. حاج احمد حاج احمد که می گفتند مقصود همین ایشانست.

نکاتی را که استاد در جلسات اولیه درس رجال فرمودند مربوط است به تاریخ خط در شبه جزیره.. اما احادیث هیچ گاه با خط کوفی نوشته نمی شده و یا کمتر با این خط نوشته می شده است. و خط کوفی بیشتر برای کتابت قرآن به کار می رفته..
بهترین منبع در این رابطه فهرست ابن ندیم است.. او در این کتاب از وجود 24 نوع خط در قرون اولیه یاد میکند که هر یک کاربرد خاصی داشته اند. یکی از آن خطوط برای کتابت مطالب احادیث و تاریخ بوده است.

نسخه های کتابخانه حاج اسماعیل هدایتی همگی در زمان حیات مرحوم آیت الله گلپایگانی به کتابخانه ایشان منتقل شد و الان در همین کتابخانه نگهداری می شود و در فهرست یک جلدی که آقای عرب زاده برای کتابخانه آیت الله گلپایگانی تهیه کردند آمده است.. روی این نسخه ها مهر آقای هدایتی آمده و چه نسخه های خوبی است..

یک برگ افتاده از نسخه عکسی نهج البلاغه. در گنجینه مخطوطات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی نسخه های نفیسی از نهج البلاغه یافت می شود که فهرست گزیده ای از آنها در قالب کتابی مستقل در سال 1381ش به چاپ رسیده و پس از آن تاریخ نیز نسخه های خوبی از نهج البلاغه خریداری و به مخزن کتابخانه راه یافته است. کهنترین نهج البلاغه موجود در این مکتبه بلکه به ظن قوی کهنترین نسخه یافت شده از نهج البلاغه در جهان نسخه ای است که به خط ابن مؤدب کتابت شده و او در 499ق نسخه را بر شاگرد خود ابن بندار قرائت کرده است. این نسخه به شماره 3827 در مخزن کتابخانه آیت الله مرعشی نگهداری می شود و جالب اینکه جزو کتابخانه میرزا عبد الله افندی بوده و خصوصیاتش در ریاض العلماء بیان شده است. کتابخانه آیت الله مرعشی نسخه مذکور را در سال 1406ق به صورت عکسی به چاپ رسانده است. تعداد برگهای نسخه 171 برگ شمارش شده و متاسفانه هنگام چاپ عکسی برگ شماره 110 ساقط شده. جناب استاد قیس العطار در تصحیح نهج البلاغه از روی چهار نسخه کهن متوجه افتادگی آن شده و به لطف تولیت محترم کتابخانه جناب آقای حاج سیده محمود مرعشی برگ مذکور برای شیخ قیس العطار ارسال گردید و ایشان در تصحیح کتاب از آن استفاده نمودند. در اینجا برگ شماره 110 نسخه شماره 3827نهج البلاغه کتابخانه آیت الله مرعشی ره تقدیم می شود تا نسخه عکسی خود را کامل بفرمایید:

آیت الله العظمی بروجردی و کتاب (کفایه الاصول) (2)

1 _ تنقیح الاصول
آیت الله علوی بروجردی میفرماید:
مرحوم آیت الله بروجردی در اصول یک سری مبانی تنقیح شده دارند که کار عمده آن در ایام توقف در نجف انجام داده بودند و حاصل این کار را به صورت حاشیه بر کفایه در سه جلد نگاشته بودند و به گفته خودشان: تنها حاشیه بر کفایه نبوده بلکه یک دوره اصول مستقل است. متاسفانه این کتاب در حال حاضر مفقود شده است.(چشم و چراغ مرجعیت ص 377 _ 378)

2 _ حاشیه مفصل بر کفایه الاصول
آیت الله العظمی شیخ لطف الله صافی گلپایگانی در مقدمه کتاب تقریرات اصول خود از درس آن مرجع بزرگ خبر میدهد که ایشان حواشی ای مفصل بر یک جلد از کفایه الاصول نگاشته بودند که آیت الله صافی آن را برای استنساخ گرفته بودند و مقدار کمی از اوایل آن را استنساخ و آنگاه به طلب آیت الله بروجردی آن را عودت داده اند.
اکنون متاسفانه بجز آن مقدار مختصر استنساخ آیت الله صافی از این حواشی استدلالی نیز هیچ نسخه ای در دسترس نیست.

3 _ حواشی مختصر بر کفایه الاصول
مقداری از کاغذها و یادداشت های آیت الله العظمی بروجردی در لابلای نسخه ای از کفایه الاصول به خط ایشان چندی پیش به دست آمده که آنها توسط آیت الله شیخ رضا استادی منظم و چاپ محدود شده است و در دسترس چندی از فضلا موجود است.

4 _ حاشیه علی کفایه الاصول
این حواشی در حقیقت تقریرات درس کفایه الاصول آیت الله العظمی بروجردی در بروجرد است که توسط آیت الله شیخ بهاءالدین حجتی بروجردی به نگارش درآمده و چند سال پیش به کوشش و تعلیقات آیت الله شیخ غلام رضا مولانا بروجردی در دو جلد به چاپ رسید.

5 _ حاشیه علی کفایه الاصول
این کتاب که حواشی بر قسمت اول کفایه الاصول است تقریرات درس آیت الله العظمی بروجردی در بروجرد و به قلم شاگرد او آیت الله سید عبدالحسین خندانی بروجردی است و تک نسخه خطی آن در کتابخانه شخصی این نگارنده میرزا علی سلیمانی بروجردی موجود است.

نکته: از این پنج نسخه دو نسخه ابتدایی اصلا موجود نیست.
و سه نسخه بعدی نیز مطالب آنها با یکدیگر کاملا متفاوت است و هر نسخه گوشه ای از حواشی آیت الله العظمی بروجردی بر کفایه الاصول را نشان میدهد.

امیدواریم در آینده بتوانیم تمامی حواشی آن مرجع بزرگ را بر کفایه الاصول به دست آوریم و در موسوعه ای منظم به چاپ برسد.

آیدی کانال👇👇👇
@AliBrojerdi1359
آیدی مدیر کانال👇👇👇
@mirzaAlisolimanibrajrdi

پیشنهادی مطرح شده مبنی بر اینکه گروهی تلگرامی تشکیل شود برای تصحیح معرفی نامه هایی که فهرستنگاران برای نسخه های خطی در فهرستها نوشته اند . طبعا فهرستنگار برای معرفی صدها و هزاران نسخه موجود در یک کتابخانه ، فرصت زیادی برای بررسی عمیق هر نسخه ندارد ، ولی کسی که نسخه را برای تصحیح یک متن تهیه می کند و روزها و هفته ها آنرا ورنداز می کند و با نسخه های دیگر از آن کتاب تطبیق می دهد ، به نکته های جدید و سودمندی برخورد می کند که فهرستنگار در فرصت محدود، توفیق شکار آنها را نداشته، و خیلی نباید مورد سرزنش قرار گیرد و خدمات و زحماتش بکلی انکار شود. بارها گفته ام مجموعه ها دوباره باید فهرست شوند، چه بسا رساله هایی که در میان آنها از قلم افتاده است. نسخه هایی که ادعا شده به خط مؤلف است، باید دقیقا بررسی شود چون درصد قابل توجهی از کاتبان آنها فرد دیگری بوده و فهرستنگار بین انجامه کتاب و انجامه کاتب خلط کرده است.دقت در نسخه هایی که در فهرست با تاریخ کتابت های کهن معرفی شده ، نشان می دهد تاریخ مربوط به نسخه منتسخ منه بوده است. و دهها مواضع دقت و تامل که دوستان نسخه پژوه با آنها برخورد می کنند و می توانند در این گروه به اشتراک بگذارند.

نسخه های منسوب به خط عبدالعلی بیرجندی (م۹۳۴)، دانشمند ستاره شناس و ریاضی دادن

در گذشته برخی عالمان و دانشمندان وقتی کتابی را تالیف می کردند، نام خودشان و تاریخ اتمام تالیف کتاب را در پایان آن یاد می کردند. به این عبارت پایانی که مولف نام و تاریخ تالیف را در آن می نوشت، رقم مولف یا انجام می گویند. معمولا کاتبان بعدی در هنگام اتمام استنساخ کتاب ها، انجام مولف را بعینه می نوشتند و سپس نام و تاریخ اتمام کتابت خودشان را در ذیل انجام مولف می نوشتند، که به این عبارت پایانی کاتب «رقم کاتب» یا «انجامه» می گویند. برخی اوقات کاتبان انجامه ای نمی نوشتند و نسخه با رقم مولف به پایان می رسید، و لذا در دوره های بعدی برخی از این نسخه ها به اشتباه به عنوان نسخه های خط مولف معرفی می شدند. البته اگر خط و ویژگی های نسخه متاخر از عصر مولف باشد، نسخه پژوهان به آسانی متوجه می شوند که آن نسخه به خط مولف نیست؛ اما اگر خط و ویژگی های نسخه با عصر مولف مطابقت داشته باشد کار تشخیص کمی مشکل است. اگر مولف در متن یا انجامه از برخی عبارات دعائی مانند «عفی عنه» یا تعابیر مشابه برای خودش استفاده کرده باشد این شاهدی است که آن نسخه می تواند به خط او باشد، ولی به این قرینه هم به تنهائی نمی توان استناد کرد چون برخی کاتبان عین عبارات متن اصل مولف را نقل و کتابت می کردند. نسخه پژوهان در این موارد از برخی شواهد و ویژگی های دیگر نسخه برای تشخیص و بررسی این مسئله استفاده می کنند، مانند آنکه نسخه های منسوب به خط مولف را با نمونه های خط قطعی الانتساب به او، مقایسه می کنند.

در یادداشت بالا گذشت که نسخه کتاب شرح زیج الغ بیگ موجود در کتابخانه پنسیلوانیا، نسخه ای ارزشمند است که به خط مولف دانسته شده است. یک نسخه ای دیگر از شرح زیج الغ بیگ به خط نستعلیق در کتابخانه نور عثمانیه به شماره 2939 موجود است که آن نیز به خط مولف دانسته شده است(سید محمدتقی حسینی، فهرست دستنویس های فارسی کتابخانه نورعثمانیه، ص 203).

در فهرستگان نسخه های ایران (فنخا) سه نسخه دیگر به خط عبدالعلی بیرجندی معرفی شده است.
1. شرح بیست باب تالیف عبدالعلی بیرجندی در کتابخانه آیت الله مرعشی به شماره 10611. به خط نسخ. این نسخه به کوشش آقای فرید قاسملو و یوسف بیگ باباپور توسط مجمع ذخائر اسلامی به صورت عکسی(سیاه و سفید) منتشر شده است. خط این نسخه و نسخه بعدی ظاهرا یکی است.
2. صنعة آلات الرصد، کتابت ربیع الاول ۸۹۵ق در کتابخانه آیت الله مرعشی به شماره 10612. به خط نسخ. این نسخه نیز توسط آقای قاسملو و بیگ باباپور به صورت عکسی منتشر شده است.
3. مفتاح الحساب، کاتب عبدالعلی بیرجندی در هفدهم ذی الحجه ۸۸۹ق. کتابخانه مدرسه سپهسالار به شماره522. به خط نسخ {با تشکر از فاضل ارجمند آقای حسن قاسمی که تصویر انجام این نسخه را در اختیارم قرار داد).
همچنین نسخه ای از شرح زیج الغ بیگ در مجموعه همائی در کتابخانه ملی موجود است که مرحوم همائی در ابتدا آن نوشته حواشی آن به خط عبدالعلی بیرجندی است. همچنین در کتابخانه گنجینه خطوط (ج2، ص 504) برگ انجامه نسخه ای از (ظاهرا) ابعام و اجرام تالیف عبدالعلی بیرجندی را گذاشته و آن را خط مولف دانسته است.

ضرورت دارد خطوط نسخه های بالا با هم مقایسه گردد. نگارنده در مقایسه و تشخیص تطابق یا عدم تطابق خطوط مهارت و آشنایی ندارم. تشخیص اینکه آیا همگی این نسخه ها به خط بیرجندی است یا خیر، را به نسخه شناسان و اهل خبره واگذار می کنم. جا دارد پژوهشگری نسخه پژوه این مسئله را موضوع یک پژوهش و مقاله قرار دهد.

در ادامه نمونه تصاویر نسخه ها برای مقایسه می آید

@libmazaheb

یک برگ افتاده از نسخه عکسی نهج البلاغه. در گنجینه مخطوطات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی نسخه های نفیسی از نهج البلاغه یافت می شود که فهرست گزیده ای از آنها در قالب کتابی مستقل در سال 1381ش به چاپ رسیده و پس از آن تاریخ نیز نسخه های خوبی از نهج البلاغه خریداری و به مخزن کتابخانه راه یافته است. کهنترین نهج البلاغه موجود در این مکتبه بلکه به ظن قوی کهنترین نسخه یافت شده از نهج البلاغه در جهان نسخه ای است که به خط ابن مؤدب کتابت شده و او در 499ق نسخه را بر شاگرد خود ابن بندار قرائت کرده است. این نسخه به شماره 3827 در مخزن کتابخانه آیت الله مرعشی نگهداری می شود و جالب اینکه جزو کتابخانه میرزا عبد الله افندی بوده و خصوصیاتش در ریاض العلماء بیان شده است. کتابخانه آیت الله مرعشی نسخه مذکور را در سال 1406ق به صورت عکسی به چاپ رسانده است. تعداد برگهای نسخه 171 برگ شمارش شده و متاسفانه هنگام چاپ عکسی برگ شماره 110 ساقط شده. جناب استاد قیس العطار در تصحیح نهج البلاغه از روی چهار نسخه کهن متوجه افتادگی آن شده و به لطف تولیت محترم کتابخانه جناب آقای حاج سیده محمود مرعشی برگ مذکور برای شیخ قیس العطار ارسال گردید و ایشان در تصحیح کتاب از آن استفاده نمودند. در اینجا برگ شماره 110 نسخه شماره 3827نهج البلاغه کتابخانه آیت الله مرعشی ره تقدیم می شود تا نسخه عکسی خود را کامل بفرمایید: