گفتگوهای تراثی (آرشیو)

ما از سیر تکامل خوشنویسی از قَبل از ابن مُقْلَه به عنوان فردی که نقش محوری بلکه اسطوره ای برای او تصوّر می شود و حتی در بسیاری از منابع به خطا تغییر خط کوفی را به خطوط نَسْخی به او نسبت داده اند؛ چنانچه اطلاع ما نسبت به حجم این تغییر و کیفیت آن از لحاظ زیبا شناختی و تأثیر و جایگاه او در تاریخ خوشنویسی نسبتا دقیق نیست، این امر زمانی دشوارتر می شود که بدانیم هیچ نمونه ای از خطوط ابن مقله را در اختیار نداریم حتی در اندازۀ یک سطر؛ و تنها اطلاعات ما نسبت به این امر گزارشات کوتاهی است که معاصر ایشان ابن ندیم بغدادی در فهرست خود درباره وی و خوشنویسان قبل از او به دست ما داده است که این اطلاعات از ابن ندیم به عنوان معاصر ایشان هیچ یک از گفته های متأخرین را تأیید نمی کند؛ بله ابن ندیم او را به عنوان خوشنویسی که هیچ خوشنویس دیگری به او حتی نزدیک نیست معرفی می کند ولی هیچگاه عنوان نکرده است که او کوفی را به خطوط "نسخی شکل" تغییر داده، بلکه گزارشاتی خلاف بر این را آورده است. به هر حال این گزارشات کوتاه هم به خاطر عدم تطبیق آنها با نسخه های بر جای مانده از این دوره، موضوع شناسایی رشد و نموّ خط عربی را بر ما دشوار کرده است.
به اعتقاد نگارنده تنها راه معرفت سیر تطوّر خوشنویسی و تکامل این خط و کنار گذاشتن خط کوفی، شناسایی نسخه های کهن قبل از ابن مقله و بعد از او تا دورۀ علی بن هلال معروف به ابن بوّاب خدایگان و معجزۀ خط و خوشنویسی و تطبیق این نمونه ها با یکدیگر و نیز با گزارشات تاریخی است.
به قطع یکی از این نسخه ها، نسخه ای است از کتاب «المقتضب» مبرد نحوی مشهور در علم نحو که در کتابخانه كوپريلي در استانبول از آن نگهداری می شود. این نسخه به خط مهلهل بن أحمد با تاریخ کتابت 347 هجری قمری است و کاتب کتابت آن را در بغداد به پایان برده است. این نسخه می تواند ما را در سبک شناسی و تاریخ تحوّل خوشنویسی بسیار کمک کند. از آنجا که در بعضی از منابع آمده که کاتب این نسخه از تلامذه ابن مقله بوده و او خود یکی از حلقه های وصل و واسطۀ بین ابن مقله و ابن بواب بوده است.
@majlesilib

مِسطَره یا مِسطر :

 مِسطره یا مِسطر که ابزاری که به خوشنویس در کار نوشتن بر روی خطوط موازی و تعیین سطرها و تشخیص حدود آن‌ها کمک می‌کند. در گذشته به این منظور بر روی قطعه مقوای ضخیمی نخ‌هایی را با فاصله منظم قرار داده و محکم می‌بستند، سپس کاغذ را بر روی آن گذاشته و با فشار دست، اثر نخ‌ها را بر روی کاغذ منتقل می کردند. اما امروزه به این منظور بر روی کاغذی خطوط و جدول‌های مورد نظر را پر رنگ کشیده و زیر کاغذ خوشنویسی قرار می‌دهند تا حدود و سطرهای کار از پشت کاغذ نمایان باشد. یا به وسیله خط کش و مداد کم رنک خطوط را ترسیم و پس از خطاطی آن را پاک می‌کنند.
??????????
کانال خوشنویسی امیرعباس نصیری
??????????
@amirabbasnasirichannel

واقعیت این است امروز در ایران و شاید در جهان کسی را نداریم که بتواند این خطوط را بخواند، این خطوط ریشه در مغولستان دارد و مهر خانان و ایلخانان مغول با این خطوط محکوک شده است از آن به خطوط اویغوری و... تعبیر می شود اما تا کنون ندیده ام کسی بتواند این دسته مهر ها را بخواند

انصافا خط تعلیق زیبایی است، شبیه خطوط خواجه مروارید و خواجه اختیار و ولی الدین گیلانی است که در کتابخانه دانشگاه استانبول، نمونه هایی از آنها ضمن گنجینه فاخر اهدایی شاه طهماسب به سلطان مراد ثالث عثمانی موجود است و این کمینه نمونه هایی از آن ها را در پیام بهارستان شماره نخست، چاپ کرده ام، انصافا زیباست. دست مریزاد عالی بود??

ببینید در زیبایی خطوط هیچ شکی نیست ، این خطوط کاتبانه نیست بلکه خوشنویسی است . بنابر این برای شناخت صاحب خط و خواندن متن باید با شکسته نستعلیق و خواندن آن آشنا بود که استاد امیرخانی (علیرغم توانایی) نیز شخصا به این کار اقدام نکردند و از دو استاد شکسته نویس یاری جستند .

? هنر خوشنویسی در دوره عثمانی

نویسنده: مهدی قربانی

چکیده: خوشنویسی را باید شریف ترین، مقدس ترین و معنوی ترین هنر اسلامی دانست. با ظهور اسلام در حجاز، مسلمانان برای نخستین بار دست به کتابت قرآن کریم زدند و این امر، با تشویق بزرگان دین رو به رشد و پیشرفت داشت. بدین سان هنر خوشنویسی با مقدس ترین کلمات وحی درآمیخت که حاصل آن، هزاران نسخه نفیس به خطوط گوناگون از قرآن کریم است. در طی این چهارده قرن، در میان ملت های اسلامی، ایران و عثمانی (ترکیه) بیشترین سهم را در رشد و گسترش این هنر داشته اند.
استانبول به عنوان یک مرکز فرهنگ و تمدن – چنانچه مرکزی برای بسیاری از هنرهای دیگر به شمار می آمد- گهواره ‌ای برای هنر خوشنویسی نیز بوده است. «قرآن در مکه نازل شد، در قاهره قرائت گردید و در استانبول کتابت شد»؛ این جمله که سده هاست در جهان اسلام شایع شده، نشان می دهد که استانبول، مرکز اسلوب و ثقل هنر خوشنویسی بوده است. اسلوب های جدید خوشنویسی که در استانبول با علاقه و پشتیبانی پدید آمده بود، با سرعت و حُسنِ مقبولیت در دیگر نقاط و شهرها گسترش یافت و در روزگار ما به سراسر جهان اسلام راه یافته است.
تأسیس مراکز خاص خوشنویسی در این دوره حاصل توجهات معنوی و دینی عثمانیان به موضوع هنر خوشنویسی اسلامی است که تا زمان اضمحلال دولت عثمانی در اوایل قرن چهاردهم هجری به صورت ثابت وجود داشته است. همچنین عثمانی ها با تربیت استادان بزرگی در خوشنویسی اقلام سته، توانسته اند به عنوان استادان این خطوط در هنر اسلامی شناخته شوند؛ زیرا همان طور که خط نستعلیق را با هنر ایران می شناسند، هنر نوشتاری اقلام شش گانه را با دولت عثمانی و ترکیه شناخته اند. همزمان با اقلام سته، خطاطان عثمانى از خطوط ايرانى نيز استفاده مى كردند كه نام هايى متفاوت با آنچه در ايران متداول بود، داشتند. خط نستعليق ايرانى در عثمانى «تعليق» ناميده مى شد و اکنون نیز در ترکیه به همین نام شناخته می شود. خطوطی چون طغری، رقعه، دیوانی و دیوانی جلی نیز از ابداعات خطاطان عثمانی می باشند که هنوز هم در ترکیه و بسیاری از کشورهای عربی مورد توجه هستند.
واژگان کلیدی: خوشنویسی، عثمانی، اقلام سته، آناتولی، استانبول

@MehdiQorbani

مقارن پيشرفت خطوط فوق، حسن فارسي كاتب، خط تعليق را از خطوط نسخ و رقاع بوجود آورد كه به نام ترسل نيز ناميده مي شد .

در قرن هشتم ميرعلي تبريزي (850 هجري قمري) ار تركيب و ادغام دو خط نسخ و تعليق خطي بنام نسختعليق بوجود آورد كه بسيار مورد اقبال واقع شد و موجب تحول عظيمي در هنر خوشنويسي گرديد خطي كه حدود يك دانگ سطح و مابقي آن دور است و نام آن در اثر كثرت استعمال به نستعليق تغيير پيدا كرد.

و بايد اذعان نمود كه بحق از زيباترين و ظريفترين ومشكلترين خطوط فارسی و ميتوان گفت كه عروس خطوط فارسی است
پس از ميرعلي تبريزي پسرش ميرعبدالله و بعد از او ميرزا جعفر تبريزي و اظهار تبريزي در تكامل خط نستعليق كوششها كردند تا نوبت به سلطانعلي مشهدي رسيد كه خدمات شاياني به اين هنر اصيل نمود .


اساتيد زيادي بعد از سلطانعلي مشهدي در تكامل خط مذكور زحمات فراواني كشيدند همانند میرعلی هروی و سپس بعد از حدود يك قرن، خوشنويس نامي و آشناي همه، ميرعمادالحسني ( 1024 هجري قمري) معاصر شاه عباس صفوي پا به عرصه ظهور نهاد كه با نبوغ خود تغيرات و سبكي در خط نستعليق بوجود آورد كه هنوز از گذشت قريب 400 سال مورد استفاده و الهام بخش خوشنويسان است او پايه خط را به جائي نهاد كه از زمان پيدايش خط نستعليق تا كنون هنرمندي خوشنويس را ياراي برابري با او نبوده است و همزمان او هنرمند بزرگ ديگري چون عليرضا عباسي رقيبي براي او بشمار مي رفت كه علاوه بر خط نستعليق خفي و جلي در خط ثلث نيز استاد بود بطوري كه قالب كتيبهه هاي مساجد و بناهاي تاريخي اصفهان به خط ثلث و يا به سرپرستي او انجام شده است .

بطور كل قرنهاي نهم ، دهم و يازدهم هجري قمري را ميتوان قرنهاي درخشان در هنر خوشنويسي دانست .

در اواسط قرن يازدهم سومين خط خالص ايراني يعني شكسته نستعليق به دست مرتضي قلي خان شاملو حاكم هرات از خط نستعليق احداث گرديد علت پيدايش آن تند نويسي و راحت نويسي و ديگر، ذوق و خلاقيت ايراني مي توانست باشد همانطوري كه بعد از پيدايش خط تعليق ، ايرانيان به خاطر سرعت در كتابت، شكسته تعليق آنرا نيز بوجود آوردند .

خط شكسته نستعليق به دست ميرزا شفيعا هراتي كاملتر شد و درويش عبدالمجيد طالقاني قواعد جديدي وضع نمود و آنرا به كمال نوشت چهار تن ازخوشنويسان نامي كه در چهار خط ثلث، نسخ، نستعليق و شكسته نستعليق به اركان اربعه هنر خوشنويسي مشهور گشته اند عبارتند از :

در خط ثلث : جمال الدين ياقوت ( 698 هجري قمري)
در خط نسخ : ميرزا احمد نيريزي (اواسط قرن 12)
در خط نستعليق : ميرعماد الحسني (1024 هجري قمري)
در خط شكسته نستعليق : درويش عبدالمجيد طالقاني ( 1185 هجري قمري)

در قرن 13 در دوره قاجاريه خطاطان بزرگي پا به عرصه ميدان نستعليق و ديگر اقلام نهادند و سختيهاي اين هنر ظريف را بجان خريدند و در توسعه آن كوشيدند كه اسامي معروفترين آنها از آن زمان تاكنون به شرح ذيل مي باشد :

عباس نوري- وصال شيرازي- احمد شاملو مشهدي – فتحعلي حجاب – ميرحسيني خوشنويس- اسداله شيرازي – ميرزا آقا خمسه اي – ابوالفضل ساوجي – عبدالرحيم افسر – محمدحسين شيرازي – عبدالحميد ملك الكلامي – علي نقي شيرازي –

ميرزا محمد ابراهيم تهراني (ميرزا عمو) – ميرزا غلامرضا اصفهاني – ميرزا محمدرضا كلهر- محمدحسين عمادالكتاب – مرتضي نجم آبادي – سيدحسن ميرخاني – سيدحسين ميرخاني – علي اكبر كاوه – ابراهيم بوذري – حسن زرين خط – غلامحسين اميرخاني – عباس اخوين – يداله كابلي خوانساري – كيخسرو خروش و سیدمحمدموحد قمی و استادگرامی آقای احمد عبدالرضایی که زحمت نوشتن کتیبه های مدرسه بزرگ امام خمینی (ره) و مرقد مطهر ایشان را هم بعهده داشتند

تاریخچه خط شکسته


خط شکسته نستعلیق از جدیدترین خطوط خوشنویسی اسلامی و سومین گونه از خوشنویسی ایرانی است که در اوایل سده یازدهم هجری قمری ابداع شد. چون بیشتر شکل های آن از شکستن و رها کردن خط نستعلیق گرفته شده بود به نام شکستهٔ نستعلیق شهرت یافت.این خط را می توان ایرانی ترین خط از میان خطوط مختلف خوشنویسی اسلامی دانست.
خط شکسته نستعلیق از طرفی حاوی جزئیاتی از خط تعلیق است که در تندنویسی به کار کاتب می آید. در واقع خط شکسته پلی است میان روانی و تند نویسی تعلیق و ظرافت و زیبایی نستعلیق.
در اواسط قرن هشتم هجری خوشنویسی ایرانی قدم در یکی از عالی ترین دوره های خود گذاشت و سه قلم از خطوط ایرانی-اسلامی یعنی «تعلیق»، «نستعلیق» و «شکسته نستعلیق» بر جریدهٔ ایام جلوه گر شدند. خطوطی که اگر چه الفبای آن برگرفته از الفبای عربی است، اما آثار آن را باید از ابداعات خاص ایرانیان دانست.
قرن هشتم و نهم هجری در هرات از بهترین دوره های رشد خوشنویسی به شمار می آید و این هنر بزرگ پارسی در تمام مجامع و موسسات علمی مورد توجه بوده، شاهان و شاهزادگان به آن نظر ویژه ای داشته اند تا آنجه که خط نویسان و خط شناسان بسیاری را در دربار خویش جلب کرده و آنان را ترغیب و تشویق شایسته می نمودند. چنانچه در احوال بعضی از هنرمندان آمده حتی جایزه های بسیار بزرگ و با ارزش را برای هنرمندان منظور می کردند و از علاقه مندی آنان بدین هنر این بس که تعدادی از شاهان و بزرگان خود از خوشنویسان صاحب نام بوده اند. آثار بجا مانده از آنان خود دلیل و مدرک بارزی بر این مدعا است.در چنین بستری خط شکسته نستعلیق پا به عرصه وجود گذاشت.
عده ای « مرتضی قلی خان شاملو» حاکم هرات و برخی دیگر «محمد شفیع هروی» معروف به «شفیعا» را ابداع کنندهٔ این خط دانسته اند. مرحوم عبدالمحمد خان ایرانی مولف کتاب «پیدایش خط و خطاطان» عقیده دارد که که شکسته نستعلیق در زمان صفویه به وجود آمد و «مرتضی قلی خان شاملو» آن را از نستعلیق رویاند. همچنین اذهان می دارد که میرزا شفیعا هراتی (یا همان محمد شفیع هروی) از خوشنویسان این قلم که منشی مرتضی قلی خان بوده است آن را تکمیل نموده است.در نیمهٔ دوم سده دوازدهم «درویش عبدالمجید طالقانی» شکستهٔ نستعلیق را به اوج تکامل رسانید. او اهل طالقان قزوین بود، درجوانی به اصفهان رفت و بسیار زود در سن ۳۵ سالگی چشم از جهان بست.
شیوه شکسته نویسی از زمانی که در نیمه دوم قرن ۱۲ درویش عبدالمجید طالقانی این خط را به کمال رساند و آن را قانونمند نمود، و تا به امروز همان مکتب و شیوه قابلیت خود را حفظ کرده است.
بعد از درویش عبدالمجید طالقانی از شکسته نویسان مهم دوره قاجار می توان از میرزا حسن اصفهانی, محمد رضا اصفهانی, میرزا کوچک اصفهانی, محمد علی شیرازی و نهایتاً سید علی اکبر گلستانه را نام برد که پل ارتباطی بود بین نسل گذشته با دوران معاصر.میرزا غلام رضا شکسته را بسیار نزدیک به درویش می نوشت و از سید گلستانه آثار درخور توجهی در خط شکسته نستعلیق باقی مانده است.
در سال ۱۳۱۹ پس از وفات سید گلستانه، رکود طولانی و عظیمی در پیشرفت این خط رخ داد و این رکود تا سال ۱۳۵۰ شمسی ادامه یافت و تا آن سال اغلب خوشنویسان با یک دیدگاه سلیقه ای و غیر اصولی به این خط می پرداختند. در سال ۱۳۵۰ دوباره حرکت عظیمی در این امر انجام گرفت و خوشنویسان با تهیه عکس ها و فتوکپی هایی که در دسترس بود، این خط زیبا را به جریان انداختند.اساتید ، محمدحسین عطارچیان ، یدالله کابلی خوانساری و رضا مشعشعی در این میان نقش مهمی را ایفا کردند. خط شکسته در بدو پیدایش به طور کلی به دلیل سرعت در نوشتن پدیدار گشت و با رها شدن قوس ها و سایش دندانه ها و اتصالات حروف و کلمات در خط نستعلیق بوجود آمد.این رهایی و روان شدن تا جایی رسید که پیوستگی های بی شماری را به دنبال داشت که همین امر موجب دشوار شدن خواندن آن شد.
ترکیب بندی و طراحی صفحه در خط شکسته از اهمیت بسیاری برخوردار است، چرا که خط شکسته به دلیل پیچش های بسیار در کلمه وسط، کلیات ترکیب آن نیز از فرم خاصی تبعیت می کند. قدما در ترکیب بندی از اقلام ریز و غالباً از یک قلم استفاده می کردند ولی شکسته نویسان امروزی ترکیبی از اقلام مختلف از غبار تا جلی و شش دانگ را در یک صفحه ترکیب می کنند. در این شیوه هر قطعه ای فرم و فضا و ترکیبی خاص خود را پیدا می کند و شاید عمده ترین تحولی که در خط امروز و در صفحه آرایی خط شکسته پدید آمده، همین تنوع و تازگی است.
از خوشنویسان و کاتبانی که در شکل گیری این خط نقش موثر داشته اند این افراد را می توان نام برد:
«مرتضی قلی خان شاملو» حاکم هرات
«محمد شفیع هروی» معروف به «شفیعا»
از اساتید صاحب نام خط شکسته در دوران شکوفایی این خط باید از این اساتید نام برد:
درویش عبد المجید طالقانی
میرزا حسن اصفهانی
محمد رضا اصفهانی
میرزا غلام رضا اصفهانی
میرزا کوچک اصفهانی

@litera9
اين کتاب حاصل هفده سال جست وجوی استاد فضائلی در جغرافيای هنر خوشنويسی است؛ دايره المعارفی جامع از تاريخ خط و خطاطی ايران و جهان اسلام که گلچينی از بوستان های زيبا و رنگ رنگ زيبانويسی را در طی تاريخ تحوّل اين هنر به دست می دهد.

🔹 بمناسبت عید غدیر خم و با همت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در باکو ، نمایشگاه خوشنویسی با عنوان "کتابت وحی" در محل خانه فرهنگ شهریار این نمایندگی فرهنگی برپا می گردد.

در این نمایشگاه آثار هنری و خوشنویسی هنرمند برجسته کشورمان اقاي عبدالحسین زاده به نمایش گذاشته می شود

آثار خوشنویسی دکتر علی عبدالحسین زاده تلفیقی از هنر، احادیث و قرآن می باشد که بغیر از این آثار باارزش، اولين قرآن كريم و صحیفه سجادیه در کشور كه به صورت دستي و بدون استفاده از دستگاه هاي تحرير به خط ثلث كتابت شده است نیز در این نمایشگاه در معرض دید علاقه مندان قرار می گیرد.

در این اثر هنری گرانقدر 9 سوره از قرآن کریم (سور مسبحات) در 90 صفحه که تذهیب آن با دست و به آب طلا مزین و با خط ثلث نیز کتابت شده است، دارای جلدی از جنس نقره و ملیله با ابعاد 50×35 سانتی متر می باشد.
هنر خوشنویسی از دیرباز به دلیلی تجسم کلام وحی در میان مسلمانان جایگاه خاصی داشته است بر همین اساس رایزنی فرهنگی کشورمان در باکو با هدف توسعه و ترويج فرهنگ و هنر ايرانی - اسلامی و با حمایت از هنر خوشنویسی این نمایشگاه را برگزار می‌کند.

✅ هنر خطاطی در جهان اسلام

(بخش ۱)

خطاطى، هنر نوشتن به شيوه اى زيبا و با دستخطى خوش. خطاطى از مهمترين هنرهاى تمدن اسلامى است كه به سبب آميختگى با كتابت قرآن و متون دينى و علمى و ادبى، با فرهنگ اسلامى پيوندى عميق دارد. در اين مقاله ضمن بررسى سير تاريخى خطاطى در سرزمينهاى اسلامى، به جنبه هاى نظرى و عملى اين هنر پرداخته شده است. همچنين پراكندگى جغرافيايى و تحولات فرهنگى، سنّتهاى آموزشى، رويكردهاى تفننى، و كاربرد خطاطى در ساير هنرها مورد توجه بوده است.

الف) پيشينه
در فارسى اين هنر را خط و به كسى كه خط را به زيبايى و با رعايت قواعد مى نوشت، خطاط يا كاتب* مى گفتند (رجوع کنید به خيام، ص 68، 70؛ صيرفى، ص 30ـ31؛ دهخدا، ذيل «خط» و «خطاط»؛ فرهنگ بزرگ سخن، ذيل «كاتب»)، اما از حدود سده دهم، دو اصطلاح خوشنويسى و خوشنويس هم با همان معانى در فارسى رايج شد (براى نمونه رجوع کنید به سلطانعلى مشهدى، ص 82؛ دوست محمد هروى، ص 264). در عربى، يكى از معانى خط نوشتن با قلم (زَبيدى، ج 19، ص 248) و در معناى دقيق تر، كتابت عربى و شيوه ها و اشكال مختلف آن است، اما در معنايى خاص تر واژه خط حاوى مفهوم خوش و زيبا و نيكو نوشتن و خطاط به معناى خوشنويس است (آذرنوش، ذيل «خط» و «خطاط»). خطاطى را در عربى با عباراتى چون فن الخط، تحسين الخط، و تجويدالخط بيان مى كنند (رجوع کنید به سمعانى، ص 184؛ قلقشندى، ج 3، ص 20ـ21؛ بلر، ص xxv؛ فن الخط، ص 9، 11، 14 و جاهاى ديگر). عبارات الخط الجميل و الخط البديع را هم در زبان عربى رايج دانسته اند (رجوع کنید به جبورى، ص 8؛ بلر، همان جا). تركان فن خطاطى را «گوزَل يازى» Güzel yazı به معناى زيبانويسى مى گويند (رجوع کنید به د. ا. د. ترك، ج 16، ص 427). در مجموع، منظور از خطاطى نوشتن خطى است كه نه تنها به واسطه محتوايش پيامى را منتقل مى كند، بلكه از طريق ظاهر زيبايش هم توجه بيننده را جلب و به گفته صولى (ص 42)، بيننده را به خواندن ترغيب مى كند. مى توان گفت كه خوشنويسى براى نوشتار، همانند بلاغت است براى گفتار (رجوع کنید به ابوحيان توحيدى، ص 260).

سلام
کتاب های مرحوم حبیب الله فضائلی می‌تواند در این زمینه کمک کند

کتاب «اطلس خط» که در واقع دانشنامه خوشنویسی و شرح کاملی از تاریخ، شیوه‌ها و مشاهیر خوشنویسی است.

کتاب «تعلیم خط» که آموزش کامل انواع شیوه‌های خوشنویسی و ابزارهای لازم برای این هنر را معرفی می‌کند.

کتاب «بوستان خط» که مجموعه ای نفیس از انواع خطوط اسلامی است که توسط استاد فضائلی جمع آوری شده است.

🔹مرتضی عبدالرسولی (۱۲۸۴-۱۳۷۳ ش) خوشنویس هفت قلمی و موسیقیدانی بی ادعا بود.
🔹این سوره حمد را در سال ۱۳۳۸ خورشیدی نگاشته که بزرگترین و با کیفیت ترین تا آن زمان است.

🔺عبدالرسولی دیوان حافظ را به خط نستعلیق، قرآن را به خط ثلث و کتیبه‌های آرامگاه خیام را به خط تعلیق نگاشته است. اگرچه اهل انجمن خوشنویسان و شاگردپروری و ... نبود اما به نظر حقیر از سرآمدان خوشنویسی معاصر و هنرمندی نامدار است.