گفتگوهای تراثی (آرشیو)

تحلیل ریشه شناختی متمحض را این گونه می توان گفت: اصل واژه از «محض» است و محض به معنای شیر خالص است که کف روی آن را گرفته باشند. از این رو، تمحض یعنی اخذ زبدة اللبن. متمحض نیز اسم فاعل آن است و به معنای آن کس که شیر خالص را به دست دهد. سپس این مفهوم در معنای التزامی آن یعنی دقت ورزیدن و فرورفتن در کاری برای به دست آوردن خالصِ هرچیزی استعمال شده است.

دکتر احمد پاکتچی تشریح کرد:


انتقال معانی کمّی به معانی کیفی در قرآن

گروه اندیشه: استاد پاکتچی با بیان اینکه برخی الفاظ از معنای کمّی به معنای کیفی منتقل شده‌اند، گفت: ریشه‌های قرآنی «کبر»، «عرف» و «وجد» در اصل به معنی بزرگ شدن‌اند، اما پس از انتقال به معنی دانستن هم به کار رفته‌اند.


به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، احمد پاکتچی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع)، در بخش دوم کارگاه آموزشی «آشنایی با حیطه‌های معناشناسی و کاربرد آن در مطالعات قرآنی» که امروز ۲۲ آبان ماه در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، به ایراد سخنرانی با موضوع «کمیت و کیفیت در افعال در حوزه معرفت در قرآن کریم با رویکرد معناشناسی» پرداخت.

وی با بیان اینکه روش من معناشناسی تاریخی است، گفت: می‌خواهم نشان دهم که چگونه از افعال کمی، معنی کیفی مراد می‌شود و الگوهای انتقال افعال کمی به کیفی چگونه است.

استاد پاکتچی ادامه داد: نتیجه‌ای که من می‌خواهم بگیرم این است که وقتی زبان، معنایی را که داشته دوباره تولید می‌کند، معنای قبلی از بین رفته است. برخی کلمات در قرآن وقتی با این رویکرد مورد بررسی واقع می‌شوند معنای جدیدی خواهند یافت. بزرگ شدن، بلند شدن، اندازه گرفتن و شمردن در قرآن به معنی دانستن منتقل شده‌اند.

وی با بیان اینکه در زبان‌های دیگر از جمله انگلیسی هم از بزرگ شدن به معنای دانستن استفاده شده است، گفت: در قرآن ریشه «وجد» به معنای بزرگ شدن است که به معنای دانستن انتقال یافته است و ما هر دو صورت پیش و پس از انتقال را داریم. معنای پیش از انتقال در آیه ۳ سوره جن آمده است «وَأَنَّهُ تَعَالَى جَدُّ رَبِّنَا مَا اتَّخَذَ صَاحِبَةً وَلَا وَلَدًا: و اينكه او پروردگار والاى ما همسر و فرزندى اختيار نكرده است» اینجا جد از ریشه اصلی وجد است و به عظمت خدا اشاره دارد. معنای وجد به معنای یافتن مربوط به عربی پس از قرآن است و در عربی قرآنی، به معنای یافتن نبوده بلکه به معنی دانستن است. در آیه ۸ سوره جن «وَأَنَّا لَمَسْنَا السَّمَاءَ فَوَجَدْنَاهَا مُلِئَتْ حَرَسًا شَدِيدًا وَشُهُبًا: و ما بر آسمان دست‏ يافتيم و آن را پر از نگهبانان توانا و تيرهاى شهاب يافتيم» وجد به معنای دانستن است و معنای یافتن نمی‌دهد.

دکتر پاکتچی ادامه داد: حروف اصلی «کبر» به معنای بزرگ است و در قرآن در برخی موارد این واژه به معنای «به ذهن آمدن» انتقال یافته شده است. در آیه «أَوْ خَلْقًا مِمَّا يَكْبُرُ فِي صُدُورِكُم: ْ يا آفريده‏‌اى از آنچه در خاطر شما بزرگ مى‌نمايد»(اسرا، ۵۷) کبر به معنی خطور به سینه و به ذهن آمدن است.

وی تصریح کرد: الگوی دوم ساخته شدن دانستن از مفهوم بلندی است. این انتقال از آنجا ناشی می‌شود که شما در جای بلند اشراف یافته و به معرفت بیشتری می‌رسید. ریشه «طلع» به معنی بالا رفتن است، اما اطلع به معنای اطلاع یافتن و آگاه شده را داریم. هم صورت قبل از انتقال و هم صورت بعد از انتقال «طلع» را در قرآن داریم. ساخت بعدی از باب «عرف» است و معنای بلندی دارد و از این معنا به فعل عرف و معرفت منتقل شده‌ایم. در قرآن هم معنای قبل و هم بعد از انتقال را داریم.

دکتر پاکتچی افزود: عکس این فرایند هم صادق است و از وضعیت پایین آمدن به معنای ندانستن است. دیگر انتقال معنای بلندی به دانستن، از تسلط است.

وی با بیان اینکه مفهوم اندازه‌گرفتن نیز به معنای دانستن انتقال یافته است، گفت: ثقل در معنای دانستن در قرآن به کار رفته است. الثقلان در آیه «سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلَان:ِ اى جن و انس زودا كه به شما بپردازيم» به معنای جن و انس گفته می‌شود، در این جا معنای سنگینی نیست بلکه به ذی شعور بودن این دو اشاره می‌کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع)، گفت: بر اساس بازسازی که بنده انجام داده‌ام «وکل» به معنی دانستن و ماهر بودن است. صفت مشبهه اینجا یعنی ماهر و آگاه است و اگر ما به این معنی امروز می‌گیریم، به خاطر مهارت و آگاهی اوست. در آیه‌ای «وکل» یعنی کسی که تقسیم و حساب را بلد است و به اندازه دلالت می‌کند.

وی ادامه داد: ماده حسب نیز در اصل به معنای شمردن بوده که به معنای دانستن منتقل شده است.

📢 «سودای تفکیک» منتشر شد

این کتاب حاصل بیش از یک دهه تأملات و نوشته‌های نویسنده در باب مکتب تفکیک است؛ مکتبی که، با ادعای خلوص دینی، کار خود را با نقادی فلسفه و بی‌اعتبارسازی آن آغاز کرد، اما سرانجام کوشید از طریق آن کسب اعتبار کند. کتاب حاضر فراز و فرود این جریان را در پاسداشت روش علمی و اخلاق تحقیق و داوری نشان می‌دهد. مطالب این کتاب از سویی بر نقد روش‌شناختی مدعیات مدافعان مکتب تفکیک متمرکز است و از سوی دیگر، در سطحی عام تر، دعوتی است به رعایت اخلاق تفکر و پژوهش.

yon.ir/96kz5

مطالب مخصوص همکاران 👇👇👇


واو استیناف چیست ؟
«استیناف»؛ مصدر باب استفعال از ریشه «أنف» است و «إستئناف» و «إئتناف» به معنای ابتدا است. «اسْتَأْنَفَ الشَّیْ‌ءَ و ائْتَنَفَهُ: أَخَذَ أَوَّلَهُ و ابْتَدَأَه»؛ یعنی آن‌را سر آغاز کار گرفت و از آن شروع کرد.
واو در جایی استعمال می‌شود که هدف از آن، قطع ارتباط میان جمله بعد با ماقبل خود باشد مانند ذهب محمد و دخل المعلم الصف 🙏🙏🙏

🔴 ریشه شناسی «تسبیح»

تسبیح به چه معناست؟ همگی می دانیم که واژه تسبیح، باب تفعیل از ماده «سبح» است. با این حال پرسشی که درباره تسبیح همچنان بی پاسخ مانده، آن است که چه ارتباط معناداری میان تسبیح (در وزن تفعیل) با ماده «سبح» وجود دارد؟ مشهور آن است که سَبَحَ یعنی شنا کردن، و این معنا هیچ ارتباطی با تسبیح کردن پیدا نمی کند! بسیاری از لغویون و مفسران درباره این ارتباط سکوت کرده اند و معدودی چون راغب اصفهانی نیز برای توضیح این ارتباط به تخیل روی آورده اند (نک: مفردات راغب، ذیل سبح)!
در ادامه می خواهیم به تبیین این ارتباط بپردازیم؛ ارتباطی که درک ما را از معنای تسبیح عمق خواهد بخشید. پس با ما همراه باشید ...

ماده سبح در زبان های سامی معانی متنوع و پراکنده ای دارد و این پراکندگی، کمی گیج کننده است. با این حال تمام این معانی را می توان به شکل زیر دسته بندی کرد:
• معنای «گسترش»: گستردن، پراکنده شدن، روشنی و جلا دادن. فراغت.
• معنای «ارتقاء دادن»: رشد کردن، افزایش در ارزش، بهبود دادن، تسکین دادن.
• معنای «شکوه و جلال».
• معنای «ستایش»: ستودن، جلال دادن، ستایش کردن، آواز خواندن (مذهبی)

از منظر معناشناسی تاریخی، مسیر ساخت معنا به این صورت بوده است :

1. سبح در ابتدا به معنای «گسترش یافتن» (spread, extend) بوده است. این معنا را می توانیم در اکدی، آرامی، عبری و سریانی ببینیم.
2. سپس از معنای گسترش، معنای «ارتقاء در ارزش» (gorw in value) ساخته شده است. ردپای این معنا را البته تنها در شاخه سامی غربی می توان دید. آرامی ترگومی، لهجه فلسطینی مسیحی و فلسطینی یهودی، و عبری این معنا را دارند.
3. در ادامه معنای قبل، معنای شکوه و جلال (glory) به وجود آمده است. این معنا نیز در شاخه غربی دیده می شود.
4. و در نهایت، معنای تسبیح (باب تفعیل که معنایش تعدیه است)، یعنی شکوه و جلال دادن (glorify)، یا ستایش کردن (praise) ساخته شده است.
مسیر ساخت به طور خلاصه چنین است :

«گسترش > افزایش در ارزش > شکوه و جلال > ستایش کردن»

در واقع تسبیح یعنی گسترش دادن، یا ارتقاء دادن و بالا بردن چیزی در ذهن و دل خودمان، که حاصل آن، شکوه و جلال بخشیدن یا همان ستایش کردن آن چیز است.

⚪️ قتیل العبرات
🔹عبرات جمع عبره به معنا اشک است.
آیا همین یک لفظ در عربی به معنای اشک است؟
آیا سیدالشهدا تمام اون مسیر طی کردن‌ها، شهادت مسلم و هانی و ...، خسته شدن در مسیر، شهادت عزیزان و اصحاب و اسیر شدن زن و بچه و خواهر و نزدیکان رو تحمل کردند که ما فقط گریه کنیم؟

🔸 مقدمه1⃣:
"عبر" به معنای "از این‌سو به آن‌سو رفتن" (عبور کردن) است که در اصل به معنای "تغییر حال (عبور از حالی به حال دیگر)" است.
"عبارة" از آن جهت که از فکر یا زبان متکلم به نو‌شتار در می‌آید عبارت می‌گویند.
"تعبیر" هم از آن جهت که از ظاهرِ خواب به باطن آن می‌رسیم تعبیر گویند.
"عبرة" خود دو معنا دارد:
۱. پند و اندرز گرفتن (از آن‌جهت که انسان از حالت فراموشی و خواب به هشیاری و تذکار می‌رود گویند)
۲. ‌اشک چشم (از آن جهت که از پشت چشم عبور و به بیرون از چشم میریزد اشک گویند)

🔸 مقدمه2⃣:
در عربی اشک و گریه به لغات دیگری هم آمده که اصل هم با این لغاته:
"دمع، بکاء، حیّ، صیح، ندب"
که این الفاظ اصل اولیه‌شان برای گریه‌ست.
اما در کتب لغت به معنای دیگری از "عبرة" اشاره می‌کنند و آن حزن و اندوه بدون گریه‌ست.

💎 نتیجه:
با توجه به آنچه گفته شد نتیجه می‌گیریم:
عبره به معنای گریه و اشک یا حزنی‌ست که انسان را عبور دهد و از یک مرتبه به مرتبۀ بالاتر برود. از "جهل" به "علم" حتی یک پله؛ و انسان از تاریخ سیدالشهدا درس و عبرت بگیرد و در زندگی پیاده کند.
👈 این می‌شود معنای "قتیل العبرات".

📌رهبر انقلاب خطاب به دانشجویان: با انتشار افکار صحیح در فضای مجازی به معنای واقعی کلمه جهاد کنید

رهبر انقلاب در پایان مراسم عزاداری روز اربعین:
🔹شما امروز در فضای‌مجازی می‌توانید افکار درست و صحیح را منتشر کنید و به مسائل پاسخ دهید و می‌توانید به معنای واقعی کلمه جهاد کنید.
🔹 البته اصل قطعی در این باب پیروی از شیوه‌ اخلاقی است. باید از این کاری که بعضی افراد با دشنام و فریب و دروغ دربرابر افکار عمومی مواجه می‌شوند، اجتناب کرد.
🔹باید منطق را به اخلاق مزیّن کرد حقایق را منتشر کرد. امروز همه باید در این میدان حرکت کنیم.
@eghtesadonline

سلام جناب آقای موسوی. این نسخه را از نزدیک بررسی کرده‌ام و آن را نیز تهیه کرده ام. نسخه به خط قطب الدین نیست. کلمه‌ی «استنسخه» در این‌جا به معنای نسخ یا کتابت نیست بلکه این کلمه در معنای باب استفعالی آن به کار رفته، یعنی این نسخه را قطب الدین نویسانیده است.

به جمله آخرتان که مضمون حديث شريف است دقت فرمائيد. دشمنان ما را تحريک نکنيد. يعني براي خودشان اثبات دشمناني نموده اند. انکار آن دشمنان و قدر و حرمت قائل شدن برايشان، اگر از باب تقيه نباشد، تکذيب ائمه و در حد شرک به خداي متعال است.
بله تحريک و لعن رو در روي مصرح به اسم، اگر موجب تحريک شود، جايز نيست.

ابن عربی و نسبت مکر به حضرت یعقوب (ع)
" سپس حضرت یعقوب (ع) فرزندانش را از آن کید تبرئه کرد و آن را به شیطان الحاق کرد ( کید را از فرزندان تبرئه کرد زیرا می داند افعال همه از حق تعالی است و چون شیطان مظهر اسم مضل است اضافه کرد فعل بد را به شیطان یعنی اسناد به شیطان داد ) و حال اینکه خود این اضافه کید و مکر است ( زیرا فاعل در حقیقت حق تعالی است نه مظهر شیطانی ، پس اسناد کید به شیطان نیست مگر عین کید ) که فرمود شیطان دشمن آشکار انسان است " . ( ممد الهمم در شرح فصوص الحکم ، حسن زاده آملی ، 234 )

مشاهده به معنای تایید؟ امام سجاد علیه السلام هم اعمال ابن زیاد و یزید ملعون را مشاهده می کرد یعنی به معنای تایید؟

سلام:این شعر همانگونه که دوستان گفتند مشتهر و از آن ابونواس است و از اشعار اروتیک اوست که باید معنای آن را به صفحه شخصیتان ارسال کرد،این شعر در کتاب شرح مشکلات دیوان انوری از زنده یاد جعفر شهیدی با ترجمه آمده است..

ری یعنی سیراب شدن و آب خوردن بسیار زیاد
سنگ رو در معنای معیار و اندازه به کار برده احتمالا ،
مصرع سؤالی نیست در کل..