گفتگوهای تراثی (آرشیو)

در کهن ترین نسخۀ موجود از «دیوان حافظ» هشت رباعی زیر وجود دارد:

- امشب ز غمت میان خون خواهم خفت ...
- خوبانِ جهان صید توان کرد به زر ...
- آن جام طرب شکار بر دستم نه ...
- لب باز مگیر یک زمان از لب جام ...
- هر روز دلم به زیر باری دگر است ...
- گفتی که تو را شوم مدار اندیشه ...
- نی قصۀ آن شمع چگل بتوان گفت ...
- این گل ز بر هم نفسی می آید ...

همین رباعی ها در یگانۀ نسخۀ موجود از مجموعۀ رباعیات موسوم به «نزهة المجالس» که در ربع سوم قرن 7 ق به دست جمال خلیل شروانی فراهم آمده، در سال 741 ق، که حافظ نوجوانی 14 ساله بوده، به نام شاعران پیش از حافظ ضبط شده است.
بنابراین، نمی توان رباعیات مذکور را به محض اینکه در نسخ کهن دیوان حافظ دیده می شود از او دانست.

برگرفته از کتاب «تاریخ نسخه پردازی و تصحیح انتقادی نسخه های خطی»؛ تألیف جناب آقای نجیب مایل هروی، صص 335-336

💠 قدیمی‌ترین بودجه‌نویسی مربوط به آستان مقدس حضرت معصومه(س) است

شفقنا - کتابچه اعداد نفوس اهالی دارالایمان قم نه تنها قدیمی‌ترین سرشماری شهر قم است بلکه قدیمی‌ترین و جامع‌ترین سرشماری یک شهر در ایران و حتی قاره آسیا محسوب می‌شود.

به گزارش شفقنا، حسین احمدی رهبریان مصحح کتاب "کتابچه اعداد نفوس اهالی دارالایمان قم به انضمام اسناد سیاقی و دیوانی شهر قم" با اشاره به این‌که تصحیح و بازخوانی این کتاب با راهنمایی و تلاش دکتر محسن روستایی از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷ به طول انجامیده است، مطرح کرد: این سرشماری به منظور اصلاح امور مالیاتی (در سال ۱۲۸۵ قمری مطابق با ۱۲۴۷ شمسی و ۱۹۶۸ م) نه تنها قدیمی‌ترین سرشماری شهر قم است، بلکه قدیمی‌ترین و جامع‌ترین سرشماری یک شهر در ایران و حتی قاره آسیا محسوب می‌شود.

او افزود: از اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم سرشماری در کشورهای اروپایی توسعه پیدا کرد و بلافاصله تاثیر خود را در ایران گذاشت، دستورالعمل‌های آن نوشته و به تصویب دولت رسید و هم‌زمان در تهران و قم اولین سرشماری انجام شد ولی سرشماری شهر قم جامع‌تر و دقیق‌تر و مدرن‌تر است و حتی سرشماری‌های دهه‌های بعدی در شهر قم و شهرهای دیگر به این دقت نبوده است. شاید به همین علت است که این سرشماری در جلد اول مجموعه اسناد ناصری در کاخ گلستان ثبت شده است.

این پژوهشگر و سندشناس اسناد تاریخی با اشاره به این‌که این سرشماری سندی ملی است و به همین علت یکی از مستشرقانی مانند دکتر لمبتون در کتاب ارزشمند «مالک و زارع در ایران» این سند را پایه تحلیل‌های خود درباره مسائل اجتماعی در ایران قرار داده است.

مصحح کتاب با اشاره به این‌که، این کتاب به دو بخش تقسیم می‌شود که بخش اول همان «کتابچه اعداد نفوس اهالی دارلایمان قم» است و بخش دوم کتاب «کتابچه‌های سیاقی – دیوانی شهر قم در قرن ۱۲ و ۱۳» است، گفت: بخش دوم کتاب نیز بسیار مهم و ارزشمند است؛ زیرا با اسنادی منحصر به فرد و قدیمی روبه‌رو هستیم.

او افزود: به نظر من این اسناد منحصر به شهر قم نیست و در واقع به نوعی اسناد ملی محسوب می‌شود؛ زیرا قدیمی‌ترین سند بودجه باقی مانده در ایران با خط سیاق بازخوانی شده است. دفاتر بودجه‌نویسی از قرون اولیه اسلامی وجود داشته است ولی به نظر می‌رسد قدیمی‌ترین بودجه موجود در مراکز اسنادی کشور مربوط به بودجه آستانه مقدس حضرت معصومه(س) در سال ۱۱۳۹ تا ۱۱۴۸قمری است که در بخش دوم این کتاب تصحیح و بازخوانی شده است.

مساله دیگری که مصحح کتاب آن را مطرح می‌کند مساله شفافیت و ارائه اصل سند در صفحات پایانی کتاب است تا به نوعی همچنان فضای مطالعه و بررسی این اسناد باز گذاشته شود تا پژوهشگران و محققان را در کلماتی که با تردید خوانش شده و یا خوانده نشده است در چاپ‌های بعدی، به یاری بطلبد.

لازم به ذکر است، کتاب «اعداد نفوس اهالی دارالایمان قم به انضمام کتاب‌های سیاقی - دیوانی شهر قم در قرن ۱۲ و ۱۳ و مقدمه‌ای در علم سیاق» با تصحیح دکتر محسن روستایی و حسین احمدی رهبریان به کوشش بنیاد قم‌پژوهی و همکاری کتابخانه بزرگ آیت الله مرعشی نجفی و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان قم در ۴۲۰ صفحه منتشر شده است.

یادداشتی از استاد علی میرافضلی مولانا قاسم انوار تبریزی و خیام نیشابوری

دل عاشق چشم ترک مستانۀ توست
تو شمعی و عالم همه پروانۀ توست
جان و دل ما عاشق و دیوانۀ توست
تو خانۀ دل شدی و دل خانۀ توست.

قاسم انوار تبریزی
(درگذشتۀ ۸۳۷ ق)

قاسم انوار، از شاعران محترم خانقاهی است و اگرچه شعرش از شور و جذبه خالی نیست، اما آن تازگی و طراوت شعر‌های عرفانی سنایی و عطار و عراقی و مولانا را ندارد. دیوان او، ۴۶ رباعی دارد که هیچ کدام، دربردارندۀ ویژگی‌های یک رباعی طراز اول نیست و از یک تجربۀ ناب روحی و عاطفی که در زبانی سَخته و پُر تپش و تازه به بیان در آمده باشد، خبر نمی‌دهد.
نکتۀ جالب در رباعیات او، چهار قافیه‌ای بودن نیمی از آن‌هاست. گرایش به رباعیات چهار قافیه‌ای در میان شماری از شاعران قرن نهم دیده می‌شود.
در میان رباعیات او، یک رباعی ملمّع فارسی گیلگی هم هست که از جهت مطالعات مربوط به فهلویات فارسی در خور اهمیت است. اغلب فهلویات، در قالب دوبیتی شکل گرفته‌اند. فهلوی در قالب رباعی بسیار کم داریم.

آنچه در مورد رباعی بالا قابل توجه است، انتساب آن به خیام در کتاب «نادرۀ ایام حکیم عمر خیام» اثر اسماعیل یکانی است (ص ۳۳۱). مأخذ رباعیات این کتاب، دستنویس رباعیات خیام متعلق به کتابخانۀ شخصی مرحوم حاج حسین نخجوانی بوده که گفته می‌شود در سال ۷۹۰ هجری قمری کتابت شده است. این دستنویس، بعدها به تملک مرحوم دکتر اصغر مهدوی در آمد و بنده ۲۰ سال پیش به وساطت دکتر پورجوادی موفق شدم آن را در منزل دکتر مهدوی از نزدیک رؤیت کنم. قدیمی‌ترین «مجموعۀ مدوّن رباعیات خیام» در سال ۸۶۵ ق کتابت شده (دستنویس بادلیان آکسفورد) و همۀ نسخه‌هایی که تاریخ‌شان قبل از این بوده، جعلی و ساختگی از کار در آمده است.
نسخۀ نخجوانی در بر دارندۀ ۳۳۰ رباعی است و به خط نستعلیق بسیار پخته توسط کاتبی به نام حسین نعمت‌اللهی کتابت شده است. در رؤیت نسخه مشخص می‌شود که تاریخ نسخه، اصل نیست و اسماعیل یکانی هم توضیح داده که به جهت کمرنگ بودن ترقیمۀ کتاب و تاریخ آن که به عدد و نه به حروف، ۷۹۰ قید شده، موقع صحافی مجدد نسخه، با مرکب تازه، قلمی بر آن دوانده شده است!

چند نکته، باعث بدگمانی هر پژوهشگری به اصالت تاریخ این نسخه می‌شود. یکی، نستعلیق بسیار پخته و کمال یافتۀ آن است که با تاریخ ۷۹۰ هماهنگ نیست. دیگر، تعداد زیاد رباعیات نسخه است. تا پایان قرن هشتم، تعداد رباعیات قابل احصاء خیام، به ۱۲۰ رباعی هم نمی‌رسد. بعد، یک مرتبه در تاریخ ۷۹۰ ق ما به نسخه‌ای بر می‌خوریم که ۳۳۰ رباعی دارد و این رباعیات، طبق حروف تهجی قافیه هم تنظیم شده‌اند! علاوه بر غرابت انتساب این تعداد رباعی در یک نسخۀ کهن به خیام، این نوع تنظیم، یعنی تنظیم الفبایی رباعیات هم در نسخه‌های کهن، بسیار نادر است. حتی نسبت کاتب که «نعمت اللهی» است و او را از مریدان و متعلّقان شاه نعمت الله ولی (درگذشتۀ ۸۲۸ ق) نشان می‌دهد، به بدگمانی ما دامن می‌زند. اما مهم‌ترین عامل سوء ظن، دستکاری ترقیمۀ نسخه در سدۀ اخیر است که از بنیان، صحت و اعتبار این تاریخ را زیر سؤال می‌برد. من معتقدم که تاریخ اصلی نسخه، ۸۹۰ یا ۹۹۰ بوده و برای کهنه نشان دادن و اعتبار بخشیدن به نسخه، به ۷۹۰ تغییر یافته است.

باری، این دلایل را من سال ۸۰ طی یادداشت کوتاهی در مجلۀ نامۀ بهارستان (شمارۀ ۴، پاییز و زمستان ۱۳۸۰) گزارش کردم. امروز که داشتم دیوان قاسم انوار را مرور می‌کردم، به رباعی بالا بر خوردم که به دلیل آنکه به چشمم آشنا می‌نمود، جستجویی کردم و ردّش را در همان نسخۀ نخجوانی یافتم. رباعی، از یک عشق عارفانه حکایت می‌کند و هیچ سنخیتی با فضای فکری رباعیات منسوب به خیام ندارد. ضمن آنکه رباعی در بسیاری از نسخه‌های قدیمی دیوان قاسم انوار موجود است؛ از جمله دستنویس مورّخ ۸۴۲ ق کتابخانۀ برلین و دستنویس شمارۀ ۹۱۱۸ کتابخانۀ مجلس که بسیار دستنویس کهنی است و در حدود ۸۵۰ ق کتابت شده.
نقل یک رباعی عرفانی قاسم انوار در دستنویس رباعیات خیام، شک ما را به یقین تبدیل می‌کند که نسخۀ نخجوانی، حداقل قبل از ۸۳۷ ق که سال درگذشت قاسم انوار است، کتابت نشده و همان تاریخ ۸۹۰ احتمالاً درست‌تر است.


به نقل از کانال "چهار خطی"
@safinehyetabriz

این کتاب حاصل تأملات لغوی و هنری در واژه‌های اشعار حافظ بر مبنای فرهنگ‌ها و لغتنامه‌های معتبر و به دست دادن شواهدی از متون کهن فارسی و عربی است. در این کتاب به بررسی ایهام تناسب‌ها و دیگر انواع ایهام که در شعر وی نهفته، و کمتر مورد توجه بوده‌اند، پرداخته شده است. در این تحقیق از اغلب چاپ‌های دیوان حافظ بهره برده شده؛ چراکه تمرکز بر روی «واژه‌های» دیوان وی بوده و بنا به نظر عده‌ای اختلافاتی که در چاپ‌های مختلف دیوان او راه یافته، از جانب خود حافظ بوده است. کتاب به کوشش دوست ارجمند جناب دکتر یاسر دالوند تألیف شده است. @safinehyetabriz

درباره رباعیات اوحدالدین کرمانی و مهستی گنجه ای در امالی حاج بله محفوظ در سفینۀ تبریز

یادداشتی از پژوهشگر ارجمند

محسن شریفی صحی


مجموعه رباعیات اوحدالدین کرمانی، چند باری در ایران و ترکیه چاپ شده و با وجود بهره-مندی مصححان از دست-نویسهای قدیم، همچنان دارای نواقص و کاستی-هایی بوده که سپس-تر، دو مقالۀ رباعی-پژوه فاضل، جناب میرافضلی در نقد و معرفی رباعیاتی جدید و نیز اهتمام ایشان در چاپ گزیدۀ رباعیات اوحدی به قلم امین الدین حاج بله در جنگ رباعی، تا حدی خیال رباعی-پژوهان و دوستداران شعر اوحدی را راحت کرده است.
حاج بله علاوه بر اختیارات رباعی از اوحدی کرمانی، چندین رسالۀ دیگر نیز داشته که در سفینۀ تبریز به ثبت رسیده است؛ یکی از این متون، امالی یا اللطائف اللئالی اوست که حاوی رباعیات بسیاری از شاعران قرون پیشین است.
تنها متنی که به جهت معرفی رباعیاتِ یک شاعر، از امالی بهره-مند شده و به نظر نویسنده رسیده، مجموعه رباعیات خیام در متون کهن است که جناب میرافضلی چند رباعی خیام را در آن جسته (رباعیات خیام در منابع کهن: 75) و نیز در باب وجود رباعیاتی از اوحدی در امالی اطلاع رسانی کرده است (جنگ رباعی، 377).
نزدیک به 200 رباعی در این متن وجود دارد که بررسیِ آن برای رباعی-پژوهان از نان شب هم واجب-تر است! این مجموعه رباعیات را ابوالمجد تبریزی -شاگرد حاج بله و صاحب سفینۀ تبریز- کتابت کرده است.
ابوالمجد تبریزی علاوه بر امالی و اختیارات رباعیِ اوحدی، خلاصه الاشعار فی-الرباعیات را نیز کتابت کرده است.
در این سه متن که حاوی رباعیات شاعران مختلف است -جز اختیارات که منحصراً رباعیات اوحدی را شامل است- و هر سه را یک نفر کتابت کرده، رباعیاتی تکراری نیز مشاهده خواهد شد؛ اما این تکرار به معنای بی خاصیت بودن امالی و تکراری بودن تمام رباعیات آن نیست.
جالب توجه این که رباعی: گفتی که تو را شوم مدار اندیشه در گزیدۀ حاج بله به نام اوحدی و در خلاصه الاشعار به نام عایشۀ مقریه (سمرقندی) آمده است و چنان که گفته شد هر دو متن را ابوالمجد تبریزی رقمی کرده است.
نگارنده طی ارزیابی متن امالی به نتایجی دست یافته که در ذیل می-آید:

* 3 رباعی زیر، فقط در متن امالیِ حاج بله به نام اوحدی به ثبت رسیده و در اختیارات رباعیِ اوحدی به قلم حاج بله و خلاصه الاشعار موجود نیست:
ذیل شیخ اوحدالدین (سفینۀ تبریز: 531)

کردیم هر آن حیله که عقل آن دانست
تا بوک توان رهی به جانان دانست
پی؟ می نبریم وز طلب ننشینیم
نتوان دانست بو که بتوان دانست

ذیل له (همان: 532)

در کوی امید وصلت ای بینایی
من منتظرم تا تو چه می فرمایی
پیغام همی دهی که هان می آیم
گو بخت بود به جای پیغام آیی

ذیل شیخ اوحدالدین (همان: 523)

عقلم به تو داند ار بداند همه چیز
وز لوح تو خواند ار بخواند همه چیز
تو در دل و نیست از دلم هیچ پدید
از خانه به کدخدای ماند همه چیز

**مهستی گنجه ای

در امالی حاج بله، 10 رباعی به نام مهستی مشاهده می-گردد که 9 رباعی آن عیناً در خلاصه-الاشعارِ ابوالمجد و متون دیگر نیز تکرار شده است؛ رباعی زیر در هیچ یک از متونی که تا به اکنون به نام مهستی رباعی ثبت شده و مورد توجه مهستی-پژوهان واقع شده، موجود نبوده است:

هر عشوه که داد با من آن مایۀ ناز
گفتم بکشم رواست از روی نیاز
این بر چه نهم که گفت دستت گیرم
نگرفت و گرفت پای نیز از من باز
(سفینۀ تبریز، 538)

این رباعی در کنار دو رباعی دیگری که نگارنده در پستی دیگر به نام مهستی یافته، در صورتی که در متون دیگر به نام مهستی یا دیگری ثبت نشده باشد، بسیار ارزنده است.

به نقل از:👇👇

@gahnameyeadabi


@safinehyetabriz

دو یار زیرک و از باده‌ی کهن دو منی
فراغتی و کتابی و گوشه‌ی چمنی
این بیت مطلع یکی از غزلیات حافظ است که شباهت تامی با این رباعی خیام دارد:
تنگی میِ لعل خواهم و دیوانی
سد رمقی باید و نصف نانی
وانگه من و تو نشسته در ویرانی
خوشتر بُوَد آن ز مُلکت سلطانی
کسانی که با دیوان حافظ و رباعیات خیام آشنایی دارند به خوبی می‌دانند که شباهت میان آنها منحصر به بیت بالا نبوده و از دیوان حافظ ابیات بسیاری را می‌توان نقل کرد که با رباعیات خیام همانندی و اشتراک دارد. گاهی این همانندی و اشتراک به اندازه‌ای است که تردیدی باقی نمی‌گذارد که حافظ شیرازی توجه و تمایل فراوانی به رباعیات خیام نیشابوری و اندیشه و طرز فکر او داشته است. در آینده ابیات دیگری از آنها برای اثبات این مدعا نقل خواهیم کرد.

* اوحدالدین کرمانی و مهستی در امالی حاج بله محفوظ در سفینۀ تبریز

مجموعه رباعیات اوحدالدین کرمانی، چند باری در ایران و ترکیه چاپ شده و با وجود بهره-مندی مصححان از دست-نویسهای قدیم، همچنان دارای نواقص و کاستی-هایی بوده که سپس-تر، دو مقالۀ رباعی-پژوه فاضل، جناب میرافضلی در نقد و معرفی رباعیاتی جدید و نیز اهتمام ایشان در چاپ گزیدۀ رباعیات اوحدی به قلم امین الدین حاج بله در جنگ رباعی، تا حدی خیال رباعی-پژوهان و دوستداران شعر اوحدی را راحت کرده است.

حاج بله علاوه بر اختیارات رباعی از اوحدی کرمانی، چندین رسالۀ دیگر نیز داشته که در سفینۀ تبریز به ثبت رسیده است؛ یکی از این متون، امالی یا اللطائف اللئالی اوست که حاوی رباعیات بسیاری از شاعران قرون پیشین است.

تنها متنی که به جهت معرفی رباعیاتِ یک شاعر، از امالی بهره-مند شده و به نظر نویسنده رسیده، مجموعه رباعیات خیام در متون کهن است که جناب میرافضلی چند رباعی خیام را در آن جسته (رباعیات خیام در منابع کهن: 75) و نیز در باب وجود رباعیاتی از اوحدی در امالی اطلاع رسانی کرده است (جنگ رباعی، 377).

نزدیک به 200 رباعی در این متن وجود دارد که بررسیِ آن برای رباعی-پژوهان از نان شب هم واجب-تر است! این مجموعه رباعیات را ابوالمجد تبریزی -شاگرد حاج بله و صاحب سفینۀ تبریز- کتابت کرده است.

ابوالمجد تبریزی علاوه بر امالی و اختیارات رباعیِ اوحدی، خلاصه الاشعار فی-الرباعیات را نیز کتابت کرده است.

در این سه متن که حاوی رباعیات شاعران مختلف است -جز اختیارات که منحصراً رباعیات اوحدی را شامل است- و هر سه را یک نفر کتابت کرده، رباعیاتی تکراری نیز مشاهده خواهد شد؛ اما این تکرار به معنای بی خاصیت بودن امالی و تکراری بودن تمام رباعیات آن نیست.

جالب توجه این که رباعی: گفتی که تو را شوم مدار اندیشه در گزیدۀ حاج بله به نام اوحدی و در خلاصه الاشعار به نام عایشۀ مقریه (سمرقندی) آمده است و چنان که گفته شد هر دو متن را ابوالمجد تبریزی رقمی کرده است.

نگارنده طی ارزیابی متن امالی به نتایجی دست یافته که در ذیل می-آید:

* 3 رباعی زیر، فقط در متن امالیِ حاج بله به نام اوحدی به ثبت رسیده و در اختیارات رباعیِ اوحدی به قلم حاج بله و خلاصه الاشعار موجود نیست:
ذیل شیخ اوحدالدین (سفینۀ تبریز: 531)
کردیم هر آن حیله که عقل آن دانست
تا بوک توان رهی به جانان دانست
پی؟ می نبریم وز طلب ننشینیم
نتوان دانست بو که بتوان دانست

ذیل له (همان: 532)
در کوی امید وصلت ای بینایی
من منتظرم تا تو چه می فرمایی
پیغام همی دهی که هان می آیم
گو بخت بود به جای پیغام آیی

ذیل شیخ اوحدالدین (همان: 523)
عقلم به تو داند ار بداند همه چیز
وز لوح تو خواند ار بخواند همه چیز
تو در دل و نیست از دلم هیچ پدید
از خانه به کدخدای ماند همه چیز

**مهستی

در امالی حاج بله، 10 رباعی به نام مهستی مشاهده می-گردد که 9 رباعی آن عیناً در خلاصه-الاشعارِ ابوالمجد و متون دیگر نیز تکرار شده است؛ رباعی زیر در هیچ یک از متونی که تا به اکنون به نام مهستی رباعی ثبت شده و مورد توجه مهستی-پژوهان واقع شده، موجود نبوده است:

هر عشوه که داد با من آن مایۀ ناز
گفتم بکشم رواست از روی نیاز
این بر چه نهم که گفت دستت گیرم
نگرفت و گرفت پای نیز از من باز (سفینۀ تبریز، 538)

این رباعی در کنار دو رباعی دیگری که نگارنده در پستی دیگر به نام مهستی یافته، در صورتی که در متون دیگر به نام مهستی یا دیگری ثبت نشده باشد، بسیار ارزنده است.
*

*رکن دعویدار و رباعیات تازه از وی در سفینۀ تبریز

علی محدث، دیوان رکن دعویدار (شاعر قرن ششم) را در سال 65 با اشکالات فراوان به چاپ رسانیده است. میرافضلی نقدی تحت نام «دور است ره تا آفتاب» بر این چاپ نگاشته و به اهمال مصحح از جوانب مختلف پرداخته و برخی اشعار از قلم افتادۀ شاعر را از منابع دیگر ذکر کرده است.
بسیاری از نکات گفته شده در این مقاله، در مقالات دیگر تکرار شده؛ بی آن که به سابقۀ پژوهش اشارتی رود.

اما؛
از جمله رباعیاتی که در متن اللطائف اللئالیِ حاج بله به ثبت رسیده، 3 رباعی به نام رکن الدین دعویدار است که در خلاصه الاشعارِ ابوالمجد تبریزی نیز به چشم میخورد.
این متون قدیمی ترین منابعی هستند که اشعاری از رکن دعویدار را معرفی کرده-اند.
این سه رباعی در دیوان رکن دعویدار موجود نیست و ابوالمجد تبریزی این رباعیات را در سفینۀ تبریز به یادگار گذاشته است:

آنها که بنای عمر بر زرق نهند
آیند و میان من و می فرق نهند
بر فرق نهم خروس می را پس از این
ور همچو خروسم اره بر فرق نهند

در بادیۀ عشق ز سرگردانی
ماندیم به بی سری و بی سامانی
هر دم رخ و اندام تو را یاد آرم
باشد که رسم به آب و آبادانی

آبی به من آورد رخ فرخاری
گفتم که به عاشق می گلگون آری
گفتا ز رخم فتاد عکسی بر آب
تو ساده دلی که باده میپنداری

(امالی حاج بله: 523؛ خلاصه الاشعار سفینۀ تبریز: 596، 607 و 611)

جناب میرافضلی، رباعی اول را در یادداشتی تلگرامی که به خیامانه-های دعویدار پرداخته، با استناد به خلاصه الاشعار ذکر کرده-اند؛ همین رباعی در نزهه المجالس نیز، بی ذکر نام شاعر آمده است (شروانی: 176).
*

- ز اوّل که مرا عشق نگارم نو بود
(ترانه‌ها، ۷۰؛ سوانح، ۲۳)
- ای ماه برآمدی و تابان گشتی
(ترانه‌ها، ۷۰؛ سوانح، ۱۰؛ نامه‌ها، ۲: ۲۱۰)

از طرف دیگر، گویندۀ اصلی بعضی از رباعیات کشف الاسرار مشخص است و چگونه می‌توان از پیش خود، رباعیاتی را که در دیوان شاعران دیگر آمده و همگی به شاعری شهره‌اند، به کسی بخشید که دستی و ادعایی در شعر نداشته است؟
- چشمی دارم همه پُر از صورت دوست
همان‌طور که جناب مسرّت نوشته‌اند، رباعی بالا مدعی زیادی دارد. خوشبختانه سند معتبری داریم که انتساب رباعی را به شاعران دیگر منتفی می‌کند. رباعی، در همۀ نسخه‌های قدیم رسایل و اشعار رشیدالدین وطواط موجود است (رک. دیوان، ۶۱۳) و عوفی هم آن را جزو اشعار رشیدی سمرقندی ثبت و ضبط کرده است (لباب الالباب، ۳۷۸).
- جز عشق تو بر ملک دلم شاه مباد
این رباعی، از آنِ سنایی غزنوی است (جُنگ رباعی، ۲۲). سنایی، شاعر مورد علاقۀ میبدی و همۀ نویسندگان متون عرفانی بوده است و اشعار او در شکل‌دهی جریان شعر عرفانی در زبان فارسی نقش کلیدی داشته است.
- در هجر همی‌بسازم از شرم خیال
رباعی بالا، در اغلب نسخ کهن دیوان انوری وارد شده (دیوان، ۲: ۱۰۰۴) و از اوست.
درج رباعیات انوری و رشید وطواط در کشف الاسرار، این نظر را که کتاب میبدی در نیمۀ دوم قرن ششم نوشته شده است، تقویت می‌کند.
از سیزده رباعیی که استاد خانلری به اسم میبدی آورده، پنج فقرۀ آن در متون قدیم عرفانی آمده و سه فقرۀ آن سرودۀ شاعران قرن ششم هجری است. اینکه خواجه عبدالله انصاری را گویندۀ برخی از رباعیات کشف الاسرار بدانیم یا خیر، محتاج تحقیق دقیق و بررسی جداگانه است. سلب نسبت این رباعیات از خواجه عبدالله، مجوزی برای انتساب آن‌ها به میبدی به ما نمی‌دهد.

*کانال تلگرامی چهار خطّی (29/9/1400).

💠مصحح کتاب « کتابچه اعداد نفوس اهالی دارالایمان قم»:
این سند نه تنها قدیمی ترین سرشماری شهر قم است بلکه قدیمی ترین و جامع ترین سرشماری یک شهر در ایران و حتی قاره آسیا محسوب می شود
telegram.me/qompajoohi