کتابخانه امام حسین عليه السلام

الزّیادة والإحسان فی علوم القرآن


نویسنده : المکّی، محمّد بن احمد بن عقیله
تاریخ انتشار : 1386-01-19
زبان: عربي
ناشر : جامعة الشّارقه
شابک : 2-021-10-9948

: چكيده کتاب

تحقیقی است در مورد علوم قرآن از قبیل: محکم و متشابه ناسخ و منسوخ، وجوه و نظایر و علم ظاهر و باطن. در این کتاب سعی شده علوم مختلف ادبی و اصولی که در قرآن وارد شده معرفی گردد. از این رو نویسنده به بررسی ابعاد مختلف این علوم می‌پردازد و آنها را در آیات وسوره‌های مختلف قرآن پیاده می‌کند. وی نمونه‌هایی از محکمات و متشابهات قرآنی، ناسخ و منسوخ در قرآن، عام و خاص، مطلق و مفید را در آیات قرآنی را به عنوان مثال ذکر کره و این علوم قرآنی را در قالب این مثال‌ها تبیین می‌نماید. وی همچنین به نمونه‌هایی از وجود کنایه، تشبیه و استعاره در قرآن اشاره کرده و آنها را توضیح می‌دهد. نگارنده با توجه به تعداد آیات ناسخ و منسوخ، آیات مورد نظر را با توجه به ترتیب سوره‌های قرآن برشمرده است.




: موضوعات
: کلید واژه

# معرفی آثار در زمینه فضایل، مناقب و تاریخ زندگانی اباعبداللّه الحسین علیه السلام
96 ـ مرد مافوق انسان، سیدالشهدا علیه السلام
قرشی، سیدعلی اكبر، قم، دارالتبلیغ، 1355، 304 ص.
نویسنده در این كتاب ضمن بررسی تاریخ اسلام در زمان پیامبر، علی، جنگ صفین، صلح امام حسن... و بیعت تحمیلی به موقعیت خاص امام حسین در زمان یزید می پردازد. آن گاه چگونگی قیام امام را تشریح و ثابت می كند كه اقدام امام قیام بوده است نه دفاع. در ضمن بخشی از كتاب را به تقیه و روایات آن اختصاص داده و به نقش حضرت زینب و امام سجاد علیه السلام در به ثمر رساندن اهداف امام حسین علیه السلام و اثراتی كه قیام امام حسین علیه السلام در پی داشت از جمله قیام مختار پرداخته است. در خاتمه نیز منتخبی از سخنان، خطبه ها و نامه های امام را بیان می كند.

# معرفی آثار در موضوعات گوناگون پیرامون واقعه عاشورا

8 ـ طوفان خطبه ها (خطبه امام حسین علیه السلام، خطبه امام سجاد علیه السلامخطبه حضرت زینب علیهاالسلام، خطبه حضرت ام كلثوم علیه السلام).
ده بزرگی، احد، تهران، پیام آزادی، چاپ اول، 1379، 120 ص.
این كتاب به منظور ترویج خطبه خوانی در كنار نوحه سرایی و انجام تحقیقات تاریخی پیرامون حادثه كربلا فراهم آمده است و مشتمل برگزیده ای از خطبه های امام حسین علیه السلام حضرت سجاد علیه السلام و زینب و ام كلثوم در كربلا و كوفه و شام است. نویسنده پس از نقل متن عربی و فارسی این خطبه ها، آنها را در قالب شعر نیز ارائه كرده است.

# معرفی آثار در موضوعات گوناگون پیرامون واقعه عاشورا

14 ـ الحسین علیه السلام فی القرآن (تاویل آیات قرآن درباره سیدالشهدا علیه السلام).
واحدی، سیدمحمد، مشهد، انتشارات لاهیجی، چاپ اول، 1418 ق، 259 صفحه.
در این نوشتار آن دسته از آیات قرآن كه درباره حضرت امام حسین علیه السلامنازل شده و یا تأویل به آن حضرت گردیده است را بررسی نموده و نخست آیات قرآن را به ترتیب نقل كرده و در ذیل آن روایات كه درباره آن آیه آمده توضیح داده است. مجموع آیاتی كه تفسیر یا تأویل به امام حسین علیه السلام شده به 128 عدد و روایات نیز به 250 عدد می رسد. برخی از عناوین كتاب بدین قرار است: خلقت امام حسین علیه السلام، فضایل امام حسین علیه السلام، كلمات امام حسین علیه السلام، انبیاء و امام حسین علیه السلام، ملائكه و امام حسین علیه السلام، گریه بر امام حسین علیه السلام، گریه بر امام حسین علیه السلام، توسل بر امام حسین علیه السلام، مصائب امام حسین علیه السلام، دشمنان امام حسین علیه السلام، رجعت امام حسین علیه السلام و شیعیان امام حسین علیه السلام.
در پایان كتاب فهرست موضوعی، فهرست آیات، فهرست منابع و فهرست لغات مشكله یا توضیح آن آمده است.

# معرفی آثار در موضوعات گوناگون پیرامون واقعه عاشورا

15 ـ همگامی امام حسین علیه السلام با قرآن
دهشیری، حسن؛ جعفری، رحمت، اصفهان، مؤلف، چاپ اول، 1377، 188 ص.
این كتاب، شرح و تفسیری است از عبارت «السلام علیك یا شریك القرآن» كه در زیارت امام حسین علیه السلام آمده است. مؤلف، ابتدا با استناد به روایات و آیات قرآنی اطلاعاتی درباره خصوصیات امام حسین علیه السلام و قرآن به دست می دهد. در پی آن، به هماهنگی و هم سویی ویژگی های آن حضرت با قرآن اشاره شده به گونه ای كه به كارگیری و عمل به آن شرایط جسمانی و روحانی را برای نیل به سعادت فراهم می سازد.

ابتدای جلسه دکتر میشائیل مارکس به معرفی مرکز تحقیقات کورپوس کورانیکم پرداختند. و فرمایش کردند گورپوس به معنای داده های مکتوب (جامع النصوص) به عربی و کورانیکم هم همان قرآن.
سپس سایتی را معرفی نمودند که تمام نتایج تحقیقات در این سایت به صورت آنلاین در دسترس می باشد.
ایشان فرمودند برای تاریخ گذاری نسخه های خطی قرآن راه های وجود دارد که یکی از آنها خط شناسی است (با مقایسه آن با خط های دیگر که به جای مانده)و دیگر آزمایش کربن 14 است که در واقع روی پوستی که آیات قرآن بر آن نگاشته شده بررسی می گردد و معمولا از بخش شیرازه استفاده می شود چون در آزمایش کربن 14 آن بخش مورد بررسی از بین می رود.
ایشان امیدوار بودند که انشالله با همکاری متولیان نسخه های خطی در ایران، این نسخه ها نیز مورد واکاوی و بررسی قرار گیرد.

بررسی استنادات قرآنی حضرت زینب در دو خطبه کوفه و شام

بررسی استنادات قرآنی حضرت زینب در دو خطبه کوفه و شام

✅😢 تو نمی توانی مرا از خواهرم زینب جدا کنی!

مرحوم آیت الله تولایی خراسانی در سخنرانی خود در مسجد مروی تهران، در سال 1383 قمری می فرمود:
یادم آمد از آن قرآنی که امام حسین علیه السلام بالای نیزه خواند. از آن قرآنی که امام حسین علیه السلام بالای نیزه میان بازار کوفه تلاوت کرد. آقایان! در ماه رمضان که سفره خدا گسترده شده است، نمکش گریه بر امام حسین علیه السلام است، هر که اشکش می ‏آید دریغ نکند.
از روز 12 به بعد هر روز سر مطهر امام حسین علیه السلام را بر می ‏داشتند، به یک محلّه از محلاّت کوفه می ‏بردند. آنجا بالای نیزه نصب می ‏کردند. حارث ‌بن وُکَیْده گفت در یکی از کوچه‌های کوفه رد می ‏شدم و به حال خودم بودم. کوچه خلوت بود. دیدم صدای قرآن به گوش می ‏رسد، امّا قرآن با آهنگ عراق نیست، با آهنگ حجاز است. فرق است بین آهنگ حجاز و مدنی و بغدادی و بصری و عراقی. آن قرآن خیلی دلرباست. خیلی جذاب است. این قرآن گویا از دلِ سوخته خوانده می ‏شود. آیه هم اینست: «إنَّهُمْ فِتْیَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَ زِدْناهُمْ هُدیً»
صحبت اصحاب کهف است. آیه، مربوط به اصحاب کهف است. به قدری خوب می ‏خواند این قاری که دل مرا با خودش برد. برگشتم ببینم قاری کجاست؟ نگاه کردم ولی در کوچه قاری ندیدم. دو مرتبه صدا بلند شد. دیدم صدا از طرف بالا می ‏آید. همین که نگاه کردم دیدم قاری، سر بریده پسر زهرا علیهاالسلام است که بالای نیزه نشسته با محاسن پرخون و پرخاکستر. ابن وُکَیْده گفت: من خیلی دلم سوخت، اف بر تو ای روزگار! سر پسر فاطمه علیهاالسلام... قربانت بروم حسین جان! قربان لب‌های قرآن‌ خوانت یا اباعبدالله! گفت: با خودم گفتم امشب می‌آیم این سر را می ‏برم و با گلاب شستشو می ‏دهم و دفن می ‏کنم. هرچه بادا باد. یک‌ مرتبه غنچه گل باز شد و صدا بلند شد: «یابن وکیده! لیس لك الی ذلك سبیل.»
من آن جوری که خودم می ‏فهمم این جمله را معنا می ‏کنم، یعنی: پسر وکیده! تو می‌ خواهی مرا از زینب علیهاالسلام جدا کنی؟! تو می‌ خواهی مرا از بچّه ‏های یتیمم جدا کنی؟! باید سایه من بر سر سکینه ‏ام باشد. اینها معانی است که من از این عبارت می ‏فهمم. باید من پهلوی خواهرم زینب علیهاالسلام باشم.
یک کلمه دیگر هم من از این جمله می ‏فهمم. فرمود: پسر وُکَیده! تو را به این راهی نیست. یعنی حسین علیه السلام در سفر است. حسین علیه السلام در سیر منازل است. سیر صعودی و تکاملی حسین علیه السلام تمام نشده. این، وسط راه است. هنوز من باید در این سیر به منزل برسم. من باید به کاخ سلطنتی بروم. من باید در طشت زر بنشینم. پسر وُکَیده! این لب ‌هایی که الآن قرآن قرائت می‏ کند، همین لب ‌ها باید چوب خیزران بخورد. اللهمّ عجّل لولیّک الفرج.
(سخنرانی های مدرسه مروی تهران، جمعه اوّل ماه رمضان سال 1383 قمری)

🔴نگاهي به نظريه تفسير قران به قران:

يكي از اشكالات تفسير الميزان در بيانات ايت الله سيدان:

... این امتيازاتي که براي تفسير الميزان عرض شد منافات ندارد با اینکه یک سری تأملات و مناقشاتی هم در کار باشد، که هست؛ بلکه مشخص است که هیچ شخصیتی مطلق نیست، بلکه شخصیت ها همه این چنین اند که ممکن است اشتباهاتی در مبانی و بیانات آنها باشد و این هم به یک معنا کسر شخصیت ها نیست؛ چون طبیعت کار این است و طبع مسائل علمی بر این است که ممکن است افراد درباره بعضی مسائل علمی، مناقشه ای داشته باشند و معنای طرح و بیان آن مناقشه هم تحقیر آنها نیست، بلکه خود بزرگان این علاقه مندی را دارند که افراد در ارتباط با مطالب حالت تحقیق داشته باشند و اگر چنانچه کسی حرف قابل طرح و بیان دیگری داشته باشد، مطرح شود و اساسا بنای شخصیت های علمی بر این است که نسبت به آثارشان چنین کاری انجام شود؛ لذا اشکالی ندارد که عرض کنیم با توجه به همه این امتیازات، تأملات متعددی هست که  یک مسأله اش را من عرض می کنم.

یکی از آن موارد تأمل این است که اساس تفسیر ایشان تفسیر قرآن به قرآن است؛
البته قصص و احکام را استثناء کرده اند که خوب حساب دیگری دارد و آنجا تفصیلش- نه تفسیرش- نیاز به بیانات حدیثی دارد؛ اما در ارتباط با معارف بیانشان این است که اساس کار، تفسیر قرآن به قرآن است و قرآن نیاز به غیر خودش ندارد؛ منتها این نکته را توجه داشته باشید- که دارید- و من به عنوان اینکه صحبتی بشود دارم عرض می کنم و آن نکته این است که اینکه تفسیر قرآن به قرآن است و خود قرآن کفایت می کند، نه از باب اینکه بخواهند- نعوذ بالله- تحقیری نسبت به حدیث و عترت داشته باشند، هرگز؛ بلکه کمال اعتنا و احترام و تعظیم و تکریمشان به عترت و حدیث از بینات است؛ بلکه بیان ایشان از این باب است که خود قرآن کفایت می کند و نیاز به غیر ندارد؛ و اینجا جای تأمل است و درست است که از بهترین تفسیرها این است که ما بتوانیم آیه ای را به کمک آیه ای توضیح بدهیم؛ یعنی به اصطلاح معمول موجبة جزئیة این مطلب بسیار بجاست که قسمتی از آیات توسط  قسمت دیگر تشریح بشود؛
ولی اینکه به طور کلی در بخش معارف قرآنی نیاز [به بیان عترت و معصوم علیه السلام] نباشد، خیر؛ این مسأله ای است که جای تأمل دارد؛ بلکه وقتی بررسی می کنیم، به خوبی احساس می کنیم که در ارتباط با این مسأله هم خود قرآن و هم حدیث متواتر و هم بررسی عقلی این حقیقت را می رساند که خیر؛ در ارتباط با معارف هم نیازمند به بیانات معصومین و عترت علیهم السلام هستیم؛ ایشان در یکی از مجلدات، شاید در جلد سوم حدود صفحه 70 یا 90 می فرمایند: حتی لا نحتاج الی بیان النبی. یعنی حتی به بیان خود پیغمبر هم احتیاج نیست و تعبیر حدودا این است که به عرض رسید. عرض ما این است که خیر؛ در ارتباط با همین بخش هم نیاز هست، هم به حکم خود آنچه در قرآن کریم مطرح است که به طور کلی این نیاز را بیان کرده است؛ نه این که در بخش خاصی نیاز به عترت است؛ به طور کلی نیاز هست که شامل معارف هم می شود.

مثلا در سوره قصص می فرماید: « بَلْ هُوَ آياتٌ بَيِّناتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْم‏» . آیات شریفه قرآن آیات روشنی است؛ اما کجا روشن است؟ خیلی از این آیات که جای حرف است! خیلی از این آیات هست که خود ایشان دارند که الف (هزار) احتمال در این آیه هست؛ بعضی از موارد دارند: الوف احتمال در این آیه هست؛ یعنی احتمالاتی که هست اگر ضرب در هم بشود به الف می رسد؛ همین تعبیر الوف را در بعضی از آیات دارند و بالنتیجه احتمالات مختلف در معنای یک آیه هست؛ آن وقت این آیاتی که این قدر در معنا و محتوای  آن اختلاف است، قرآن می فرماید: این ها همه روشن است؛ اما کجا؟ «بل هو آیات بینات فی صدور الذین اوتوا العلم» در سینه آنها که علم به آنها دادیم. روشن است که آن وقت مشخص است که در صدر آنها که دارای این موقعیت هستند، ائمه معصومین علیهم السلام هستند،

به اضافه اینکه روایات و اهمیت آن در جای خود محفوظ است و روایات معتبر و فراوانی داریم در ذیل همین آیه که « ایانا عنی خاصة» که این موقعیت در ارتباط با معصومین است و بس؛ « بل هو آیات بینات فی صدور الذین اوتوا العلم».

آن آیه دیگر در سوره نحل است که می فرماید: « وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاس‏» . گاهی در قرآن «لتقرأ» است  که آن شاهد عرض بنده نیست؛ گاهی« لتتلو» دارد که آن هم شاهد عرض بنده نیست؛ اما «لتبین للناس» تا پیامبر ما! تو برای مردم تبیین کنی؛ از آیاتی از این قبیل نتیجه می گیریم که این نیاز هست.