از زبان دکتر " وین دایر "
این کلیپ هر روز تماشا شود.
- اگر میخواهید درهای زندگی شما باز شوند، خودتان را از آنچه ایگو یا منِ ذهنیتان میگوید، جدا سازید.
@Hich6o
سخنرانی دکتر پاکتچی در هفته پژوهش
به مناسبت گرامیداشت هفته پژوهش، جناب آقای دکتر پاکتچی درباره "زبان قران و زبان علوم انسانی"در روز: سه شنبه، به تاریخ: 24 آذر ماه 94، ساعت؛ 9:30 در سالن حکمت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سخنرانی خواهند کرد.
نشانی: بزرگراه کردستان، خیابان ایرانشناسی (64 غربی)، جنب ساختمان های آ.اس.پ تلفن: 3-88046891
حضور اهالی رسانه و علاقمندان در این مراسم بلامانع است.
🌿🌿
@ihcss
یادداشت مترجم:
کتابی که از قرآنپژوه و روشنفکر برجستهی مصری، نصر حامد ابوزید در باب تاریخ اصلاح اندیشه اسلامی (از قرن هجدهم تا کنون) ترجمه کرده بودم، بالاخره بعد از ۵-۶ ماه منتشر شد. بخش مربوط به ایرانِ این اثر را کتایون امیرپور، استاد مطالعات اسلامی دانشگاه هامبورگ نوشته است.
امروز در شهر لیسبون . سخنرانی ای از مقاله ام ارائه دادم . تحت عنوان : Fashioning a cosmopolitan utopia in Shia prayer. ترجمه : ترسیم یک آرمان شهر جهان وطنی در زیارت شیعی . در این مقاله سعی کردم با بهره گیری از روش شناختی و اجتماعی گفتمان شناسی ون دایک . این مساله را نشان دهم که زیارت در تشیع به مثابه رسانه ای برای بازنمایی یک آرمان شهر جهان وطنی است . به عنوان مطالعه موردی زیارات وارده در شهر سامرا را مورد مطالعه قرار دادم . ... شاید بتوان گفت در زمینه مطالعات آرمان شهری بتوان انگاره های آرمان گرایی ای همچون: مهدویت . رجعت . و ... در سطح بین المللی مطرح نمود.
استاد گرامی سلام
وقتتون خوش.
ببخشید من دو تا سوال از حضورتون داشتم.
1️⃣می خواستم بپرسم که مباحثی که شما در مورد تاریخ اندیشه در کتاب تاریخ نگاری انگاری مطرح کردید؛ با مطالبی که استاد پاکتچی در روش شناسی تاریخ اشاره کردند دو چیز جداست ؟
یعنی برای تاریخ اندیشه یک سری مولفه ها موجود است که شما در کتابتون اشاره فرمودید و برای روش شناسی تاریخ هم یک سری مولفه های دیگر که استاد پاکتچی در کتابشون اشاره کردند؟
یعنی منظورم این است که روش شناسی تاریخ با تاریخ اندیشه دو تا چیز جدا حساب می شوند؟
2️⃣ و سوال دوم این که آیا در تاریخ اندیشه هم ساختار گرایی جا دارد یا سازمند گرایی؟ یعنی این که استاد پاکتچی در کتابشون می فرمایند که پیش از ورود به بحث روش شناسی باید تکلیفمون با ساختارگرایی روشن بشود. در مورد تاریخ اندیشه هم همین طوری هست؟ باید قبل از ورود به تاریخ اندیشه پاسخ بدهیم که ساختارگرایی را در مورد تاریخ پذیرفتیم یا نه؟
سلام دوست گرامی.
سؤالتان بسیار برای من مبهم است. نمی دانم چرا باید روش شناسی تاریخ و تاریخ اندیشه با همدیگر قیاس شوند. روش شناسی تاریخ، دانشی است که در آن «تاریخ» همچون یک رشتۀ خاص از معارف بشری مطالعه می شود و هدف از آن کشف این است که تاریخ چیست و با چه روشهایی می توان آن را مطالعه کرد. این دانش خود یکی از دانشهای مجموعۀ «روش شناسی علوم اجتماعی» است و مسائل و مباحثی بسیار مشابه دیگر اجزاء این مجموعه دارد.
وانگهی، «تاریخ اندیشه» نام یک رویکرد به تاریخ است؛ رویکردی که در آن قرار است برای شناخت تاریخ (بر اساس هر تعریفی که از آن در «روش شناسی» تاریخ به دست دادیم)، تحول اندیشه ها را مطالعه کنیم.
به بیان دیگر، کسانی که تاریخ را می خواهند مطالعه کنند، اگر سر این که «تاریخ دقیقا یعنی چه»، و «چه طور باید آن را شناخت» با همدیگر اختلاف و بحثی داشته باشند، باید بحثهای خود را در قالب مباحث دانش «روش شناسی تاریخ» دنبال کنند؛ اما بعد از آن که مبنایی برای خود برگزیدند، ممکن است برای مطالعۀ تاریخ، از رویکردهای مختلفی به گذشته بنگرند: یکی ممکن است بگوید شناخت تاریخ با مطالعۀ تحولات سیاسی بهتر ممکن می شود، یکی ممکن است بگوید باید به این منظور تحولات اقتصادی را دنبال کرد.... یکی نیز ممکن است بگوید باید به این منظور، تحولات فکری بشر را کاوید؛ اعم از تحولات علمی، تکنولوژیک، ذهنیتهای فلسفی، درکهای هنری، و.... این رویکرد اخیر «تاریخ اندیشه» نام دارد.
به طبع در روش شناسی تاریخ می توان در بارۀ نقاط قوت و ضعف این رویکرد نیز مثل دیگر رویکردها بحث کرد؛ این که اگر تاریخ از این منظر نگریسته شود، چه مسائلی بهتر درک خواهند شد و چه مسائلی ممکن است به درستی و وضوح آشکار نشوند یا حتی در بارۀ آنها سوء تفاهم روی دهد.
گزارش مکتوب پنجمین جلسه مدرسه بهاری که به کوشش دوست فاضلم جناب آقای علیرضا دهقانی🌺📚 آماده شده است تقدیم علاقه مندان می گردد.
صمیمانه از ایشان بابت محبتشان تشکر می نماییم.☘😊
پنجمین و آخرین نشست از سلسله نشستهای مدرسه بهاری روششناسی مطالعات تاریخ و تمدن با حضور آقایان دکتر احمد پاکتچی📚 و دکتر سیدمحمدهادی گرامی📚 به تاریخ 27/3/98 در سالن کتاب صادق انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام برگزار گردید.
نخست، آقای دکتر پاکتچی سخنرانی خود با موضوع «نگاه روشی به تاریخ انگاره» را با این نکته آغاز کرد که اساساّ در چیستی تاریخ انگاره در فضای علمی ایران ابهام وجود دارد و لذا میبایست ابتدا با پیشینهی آثار در حوزه تاریخ انگاره آشنا شویم. انگاره را معادل idea و تاریخ انگاره را history of ideas به عنوان دو مفهوم شناختهشده به کار میبریم. تاریخ انگاره برای مطالعه مفاهیم کلیدی تمام رشتههای مهم از فیزیک و شیمی تا الهیات و علوم سیاسی به کار رفته است. اگر بخواهیم از تاریخ انگاره به مثابه رویکرد، به کمک ابزارهای مختلف استفادهی روشی کنیم، باید بهرغم اعتراف به سیّالیّت تاریخ انگاره، به اصول مشترک تاریخ انگاره احترام بگذاریم.
ایشان برای بررسی پیشینه به اراسموس و لوتر اشاره کرده و گفت: این دو نفر به عنوان بنیانگذاران تجدیدنظرخواهی کتابی با عنوان درباره آزادی نوشتند که آزادی و اختیار در دانش کلام را از منظر تاریخ بررسی کردند. تفاوت این اثر با دیگر کتابهای کلامی در این است که آنها به زمان در فهم الهیات مسیحی توجه کردند. واردکردن نگرش تاریخی در مطالعات دینی وجه متمایزکنندهی مسیحیت پروتستان از مسیحیت کاتولیک بود.
ایشان بعد از گزارش شواهدی از کوششهایی با رویکرد تاریخ انگاره در قرن هجدهم و نوزدهم اشاره کردند: در قرن بیستم فردریک آدلر کلام و اندیشه ادبی شاعری آلمانی به نام کلوپشلوک را بررسی کرده است. همچنین آلبرت ارهارت متخصص تاریخ مسیحیت، مسیحیت آغازین را محور مطالعه خود قرار داد و خواست ببیند پیش از آنکه کیشهای مسیحی ایجاد شود اسلاف مسیحیت متقدّم چه اندیشههای داشتهاند.
در ادامه، رئیس پژوهشکده دانشنامهنگاری ایران، سه جریان فلسفی که تاریخ انگاره با آن پیوند میخورد را خاطرنشان کرد و گفت جریان اول پدیدارشناسی است که نام آن با هوسرل گره خورده است. میتوان اذعان داشت بحثهای پدیدارشناسانه هوسرل به تاریخ انگاره متکی بوده است؛ چرا که هوسرل در کتاب فلسفه اولی، فصل اول آن را به تاریخ انگاره انتقادی اختصاص داده است و اگر کسی ریشه پدیدارشناسی را تاریخ انگاره بداند سخن گزافی نگفته است. یکی از مهمترین آموزههای نومن وجود بما هو و فنومن وجود بما هو یظهر لنا و دخالت فاعل شناسا آن فهم را زمانمند و مکانمند میکند. تاریخ انگاره میگوید مهم نیست پدیدهها بما هو چیستند، بل انگارههای ما از پدیدهها مهماند چون علم حضوری به پدیدهها نمیتوان داشت. جریان دوم رشته تفکری تاریخ انگاره در دهههای 20 و 30 قرن بیستم است که در ایالات متحده شکل گرفت و تاریخ انگاره با کتاب لاوجوی صورتبندی و مدوّن میشود. جریان سوم مؤثر در تاریخ انگاره، در فرانسه با آندره برگسون و جریان شهودگرایی شکل میگیرد. شاید شهودگرایی با پدیدارشناسی فاصله زیادی دارد ولی آنها انگارهها را مبتنی بر امر شهودی در نظر میگیرند و لذا شهودگر در تکوین اندیشه تأثیرگذار است.
نویسنده کتاب «روششناسی تاریخ» در رابطه با نسبت گونههای مطالعات تاریخی با تاریخ انگاره بیان داشت: کوئنتین اسکینر با نگاه مکمّل در فضای امریکا عمدتاً به نقد لاوجوی در عدم التفات به کانتکست در مطالعه تاریخ انگاره میپردازد گویی انگارهها را میتوان بدون ملاحظه بافتارهای سیاسی، اجتماعی و... واکاوید. نکته بعدی در نظر ایشان توجه به مفهوم «تاریخ» در ترکیب «تاریخ انگاره» است که اشاره کرد تاریخ در تاریخ انگاره 4 رویکرد میتواند باشد: 1) تاریخ روایی که در آن، دادههای تاریخی را به هم متصل و با استفاده از تخیل آن را به مجموعهای روایتمند و منسجم تبدیل میکند. 2) ریشهشناسی که ریشه و منشأ پیدایش یک انگاره را بررسی میکند. در عین حال که نوعی تاریخ انگاره است اما تحولات را نشان نمیدهد. 3) دیرینهشناسی که پیشنهاد فوکو نویسنده تاریخ جنون برای مطالعه تاریخ انگاره است. فوکو با نگاهی انتقادی نگاه کلاسیک قرن نوزدهم را رویکرد تاریخ روایی میداند که مورخ مانند خدا در گوشهای نشسته و روایت میکند؛ در حالی که دانستههای مورخ حتماً از نادانستههای او کمتر است. نگاه پیشنهادی او باستانشناسی است که تلاش میکند به شاهد بیرونی و رویداد تاریخی با نقاط عزیمت از ناحیه فکتها و توجه به کانتکست و معنابخشی به رودیدادها با محیط پیرامون آن است. ومواجه شود. نمونه آن را در مطالعات قرآنی این مییابیم که مشرکان پیامبر را شاعر و مجنون میدانستند. اینکه میان مجنون و شاعر در عرب جاهلی فاصله اندکی وجود دارد، کمک میکند جنون در آن دوره با آنچه امروز در روانپزشکی فصلی به نام جنون وجود دارد متفاوت است. 4) تغییرپژوهی یا change studies که زیرساخت آن، زبانشناسی تاریخی است برای مطالعه تحولات واژگان تکتک سالها را بررسی نمیکند، بلکه نقاط عطف را شناسایی و بر پایهی افتوخیزهای انگاره، مفاهیم را مطالعه میکند.
توجه به چیستی انگاره و تمایز آن با مفهوم و اندیشه با بیان سه ضابطه بخش پایانی سخنان ایشان را تشکیل داد و در اینباره گفت: مطالعاتی که ذهنیّت موضوع قرار میگیرد مانند تاریخ ذهن در فضای آلمانی تاریخ مفهوم است؛ حال آنکه idea امری بینالاذهانی است و و به دنبال مطالعه ذهن فردی مشخص نیست و لذا بنابراین مفهوم در تاریخ انگاره نمیتوان مورد مطالعه قرار گیرد. ضابطه دوم موضوعیّت امر سیّال است و اگر غیرسیّال باشد نمیتوان آن را مطالعه کرد. ضابطه سوم اینکه مطالعه تاریخی از جمله تاریخ انگاره کشفپذیرند مهم است نه ایجادی و تعریفپذیر؛ بنابراین مفهوم در تاریخ انگاره بررسی نمیشود چون کشف نیست، بل ایجاد است. به علاوه باید توجه کرد ریشهشناسی واژه انگاره آن را بر دیگر واژگان پیشنهادی ترجیح میدهد.☘☘☘
پس از دکتر پاکتچی، آقای دکتر گرامی با موضوع «رویکرد تاریخ اندیشه در مطالعات اسلامی؛ چالشها و فرصتها» 📚با توجه به اینکه ضمن حفظ تمام دقتهای علمی در تبیین موضوعات میبایست در مقام آموزشهای پایه هنگام مواجهه با مخاطب تسامح کرد و لذا کاربست تاریخ اندیشه را نیز مناسب دانست و گفت: تمایزهای مفهومی میان فکر، اندیشه و مفهوم در ابتدای کتاب مقدمهای بر تاریخنگاری انگارهای و اندیشهای بیان شده است که البته با نگاه دکتر پاکتچی و دکتر فرامرز قراملکی تفاوتهایی دارد. ضمناً با توجه به اینکه در کالجهای اسکاندیناوی برخلاف انگلوساکسون از تعبیر intellectual history استفاده میشود، آن را در جمعبندی از تمایزات مفهومی مؤثر توصیف کرد.
مؤلف کتاب «نخستین اندیشههای حدیثی شیعه» با بیان تجربهی شخصی خود با مطالعه کتاب «مکتب در فرایند تکامل» و تأثیر آن در ورود به عرصه تاریخ اندیشه، گفت: این کتاب خودآگاهی پارادایمی را در ایران ایجاد کرد و چالشهایی در کلام سنّتی ایجاد کرد که باعث واکنشهایی شد.
ایشان در بیان مختصر چالشهای موجود در مطالعات اسلامی کلاسیک ابراز داشت: چالشی که در رشتههای مطالعات اسلامی دیده میشود، نبود مسأله و نتیجه است. نگاه تاریخی و به تعبیری شلیک به هدف متحرک میتواند در یافتن مسأله و رسیدن به پیشنهاد مؤثر باشد.
وی با بیان اینکه تلقّی صحیح باید این باشد که دانشگاه غیر از حوزه است و باید کارهایی در رشتههای الهیات در دانشگاهها از جمله مطالعات فرایندمحور صورت پذیرد که در حوزه بدان التفاتی نمیشود، گفت: ضرورت کاربردیسازی یا بومیسازی تاریخ اندیشه را باید در نظر داشت. ضمن آنکه روش مشخصی برای این نوع مطالعات وجود ندارد و ابزارهای روشی به معنای رایج به شما نمیدهد و من در نگاشتههایم تلاش کردم تا آن را منقّح سازم. کتاب «مقدمهای بر تاریخنگاری انگارهای و اندیشهای» به نکاتی کلیدی در روششناسی تاریخ اندیشه از جمله تمایز مفاهیم، نگرش کلامی و غیرکلامی و تعارض میان آنها، تاریخگذاری و نقد بیرونی و جایگزینی آن با اعتبارسنجی اصالتمحور منابع و گزارشها، تفسیر و فهم گزارشها از طریق اقتباس طرحواره تاریخی از مجموعهی گزارشها به تفصیل پرداخته است.
💢 رویکرد تاریخ اندیشه در مطالعات اسلامی؛ چالشها و فرصتها
🔹 فایل تصویری آخرین جلسه از سلسله نشستهای مدرسه بهاری روششناسی مطالعات تاریخ و تمدن با موضوع «رویکرد تاریخ اندیشه در مطالعات اسلامی؛ چالشها و فرصتها» که در تاریخ 27 خرداد 98 در دانشگاه امام صادق (ع) برگزار گردید.
🔹 لینک زیر را کلیک کنید👇
https://www.aparat.com/v/VfWg0?playlist=261662
#تاریخ_اندیشه #تاریخ_انگاره #مطالعات_اسلامی #هادی_گرامی
🆔 @khanishha
🍁🍂
🔸فصل طبي با فصل نجومي تفاوت دارد.
در فصل نجومي،پاييز از ابتداي ماه مهر (درجه يك ميزان) تا انتهاي ماه آذر (درجه آخر قوس) ميباشد.
🔹ولي از نظر طبي فصل پاييز به زماني گفته ميشود كه در آن ، هواي شب ها و صبح ها سرد بوده و وسط روز گرم باشد.
🔸پس بر حافظين صحت لازم است در ايامي با اين ويژگي ها تدابير فصل پاييز را مراعات كنند.
#حفظ_الصحه
#خريف
☘▪️
واحد گرگان، میزبان همایش ملی «کاربرد رویکرد تاریخ انگاره در مطالعات قرآنی»
شنبه 23 مرداد 1395 - 15:27
نخستین همایش ملی کاربرد رویکرد تاریخ انگاره در مطالعات قرآنی 28 بهمن در دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان برگزار میشود.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، نخستین همایش ملی «کاربرد رویکرد تاریخ انگاره در مطالعات قرآنی» از سوی معاونت دانشجویی فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی (پژوهشکده قرآن و عترت) و دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان برگزار میشود.
علاقهمندان به شرکت در این همایش تا یکم مهر برای ثبت نام فرصت دارند و باید حداکثر تا یکم آبان چکیده مقاله خود را به آدرس الکترونیکی HIQS@gorganiau.ac.ir ارسال کنند.
محورهای این همایش به این شرح است:
الف) مبانی نظری تاریخ انگاره
روششناسی مطالعات تاریخ انگاره
گونههای تغییر و روابط معنایی در مطالعات تاریخ انگاره
امور یا روابط تاثیر گذار در شکلگیری انگارهها
تاریخ انگاره به مثابه مطالعهای میانرشتهای
ارتباط تاریخ انگاره با دانشهای پشتیبان چون تاریخ، زبان شناسی، معناشناسی، مطالعات فرهنگی و ...
مقایسۀ انگارههای دیرپا و زودتغییر
نقدهای وارد بر رویکرد تاریخ انگاره
ب) روششناسی کاربرد تاریخ انگاره در مطالعات اسلامی
نگرشهای تاریخی و فراتاریخی عالمان مسلمان به انگارهها
دانشهای مرتبط با شناسایی و مطالعه انگارههای اسلامی
روشهای کاربردی و عملی برای مطالعه تاریخ انگارههای اسلامی
پ) بازشناسی انگارههای اسلامی
انگارههای عبادی، حقوقی، آیینی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی، اسطورهای و ... در قرآن کریم
مطالعه موردی تحول انگارهها از عصر پیش از اسلام تا دوران اسلامی
انگارههای ابداعی و تاسیسی قرآن کریم
انگارههای مندرج در میراث حدیثی جهان اسلام
انگارههای قرآنی در اعصار بعدی فرهنگ و تمدن اسلامی
تحولات سیاسی اجتماعی جهان اسلام و اثر آن بر تحول انگارهها در صدر اسلام
نقش فرهنگهای همجوار در تحول انگارههای اسلامی
علاقهمندان برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانند به آدرس اینترنتی http://conference.gorganiau.ac.irمراجه کنند.
#مقاله
روششناسی علامه امینی در نقد سلفیت
مصطفی عزیزی علویجه؛ سیدحسین شاهچراغ
پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی - دوره چهارم، شماره ۷, پاییز و زمستان ۱۳۹۵
توجه به روشهای علامه امینی در نقد اندیشههای سلفیت، راه مبارزه منطقی و درست با سلفیت را برای پژوهشگران هموار میسازد و الگوهای موفقی را برای نقد و به چالشکشیدن آنها معرفی میکند.
چکیده مقاله:
توجه به روشهای علامه امینی در نقد اندیشههای سلفیت، راه مبارزه منطقی و درست با سلفیت را برای پژوهشگران هموار میسازد و الگوهای موفقی را برای نقد و به چالشکشیدن آنها معرفی میکند. روشهای نقد باتوجه به تنوع مخاطبان، متنوع است. علامه امینی باتوجه به شناخت ژرفی که از سلفیت دارد و نیز باتوجه به تسلطی که بر روشهای نقد و مناظره دارد، بهترین روشها را برای نقد این گروه بهکار گرفته است. در نوشتار حاضر، روشهای بهکار گرفتهشده بهوسیله علامه امینی ـ اعم از روشهای نقد صوری و روشهای نقد محتوایی ـ مورد اصطیاد و بازپژوهی قرار گرفته است و بر روشهایی همچون روش انگیزهشناسی و انگیزهیابی، روش تحقیر علمی، روش ردّ انتساب و اتهام، روش طرح پرسش، روش تیغ دولبه، روش مطالبه دلیل، روش نقضی و روش نقد همهجانبه تأکید شده است.
http://www.almajlesilib.com/post/390
#مقاله
روش شناسی تاریخ نگاری مسعودی در کتاب التنبیه و الاِشراف
سارا زمانی رنجبر گرمرودی ,سیدابوالفضل رضوی
مجله سخن تاریخ - دوره دهم، شماره ۲۴, پاییز و زمستان ۱۳۹۵
هدف اصلی این نوشتار، بررسی روش شناسی تاریخ گاری مسعودی در کتاب التنبیه و الاشراف است.
چکیده مقاله:
هدف اصلی این نوشتار، بررسی روش شناسی تاریخ گاری مسعودی در کتاب التنبیه و الاشراف است. این روش شناسی، ما را با یکی از الگوهای تاریخ نگاری که همانا ترکیب روش موضوعی با روش سال به سال(حولیات)، انتخاب روش مشاهده و تجربه مستقیم و اختصارنویسی در تاریخ نویسی است، آشنا میسازد. مسعودی، اولین مورخ اسلامی است که ظهور تفکر انتقادی را در تاریخ نگاری اسلامی بنیان نهاد. اصولا تاریخ نگاری مسلمانان تا قبل از ظهور او، از ضعف گفتمان انتقادی رنج می برد. نوع نگرش مسعودی به منابع تاریخ نگاری اش، در دو اثر ارزشمند و به جامانده از وی یعنی مروج الذهب و التنبیه و الاشراف، سرآغاز فصل جدیدی در تاریخ نگاری اسلامی شد و بعدها ابن خلدون، نه تنها به این روش، پای بند بود بلکه آن را به درجه اعلایی رساند. در نگارش کتاب التنبیه و الاشراف، اوضاع اجتماعی، سیاسی و فرهنگی عصری که مسعودی در آن می زیست، تاثیرگذار بوده، اما شرط تام به شمار نیامده، در کنار این عامل، ذوق و قریحه نویسنده، و ذهن خلّاق وی نیز، نقشی اساسی را داشته است.
http://www.almajlesilib.com/post/391
#مقاله
تحلیل روش شناختی و محتوایی تاریخنگاری طبرسی با تکیه بر إعلام الوری بأعلام الهدی
سید حامد نیازی
مجله سخن تاریخ - دوره دهم، شماره ۲۴, پاییز و زمستان ۱۳۹۵
روش شناسی تاریخنگاری از مسائل فلسفه تحلیلی تاریخ یا فلسفه انتقادی تاریخ است که به بررسی روش شناختی در حوزه مطالعات تاریخی می پردازد.
http://www.almajlesilib.com/post/394
💢بیست منبع برای آشنایی برای رویکرد تاریخ انگاره و اندیشه
🔹یکی از پرسشهای معمول در خصوص رویکرد تاریخ انگاره و اندیشه و مطالعات اسلامی، درباره معرفی منابع در این خصوص است. بیش از هر چیز دوستان را به آشنایی با آثار برجسته و مطالعات موردی توصیه کردهام. چون دیدن کارهای افراد برجسته در هر حوزه مطالعاتی موجب شکلگیری یک تصویر اولیه از آن حوزه است که صرفا پس از آن امکان تأملات عمیقتر روششناختی فراهم می شود. صرفا برای دوستانی که آثار فاخری در حوزه تاریخ اندیشه های اسلامی را مطالعه کرده اند، در گام بعدی می توانم توصیه کنم این کارها را بخوانند. این فهرست را برای کارگاه تاریخ انگاره اول آذر 99 به روزرسانی کردم که به شما تقدیم می کنم. البته آثار به زبان لاتین بسیار بیشتر است که صرفا به چند مورد اشاره شده است:
1) گرامی، سیدمحمدهادی، مقدمهای بر تاریخنگاری انگارهای و اندیشهای، تنظیم و برخی افزودهها علیرضا دهقانی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، 1396ش.
2) طباطبایی (مهرداد)، مقدمه بررسی زمینه های تاریخی اعتقاد به تحریف تورات و انجیل در میان مسلمانان نخستین، رساله دکتری، پردیس فارابی دانشگاه تهران.
3) ای گوردون، پیتر، «تاریخ فکری چیست؟»، ترجمه پوریا صبوری، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش187، آذر 1392ش.
4) کولینی، استفان، «تاریخ فکری چیست؟»، ترجمه محمد غفوری، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش187، آذر 1392ش.
5) منوچهری، عباس، «تاریخ فکری»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش187، آذر 1392ش.
6) ملکی، محدثه، «تاریخ فکری»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش187، آذر 1392ش.
7) رورتی، ریچارد، «چهارگونه تاریخنگاری فلسفه»، ترجمه محمدرضا موحدی نجف آبادی، کتاب ماه فلسفه، ش 51، آذر 1390ش.
8) کافمن، والتر، «گوته و تاریخ اندیشهها»، ترجمه مصطفی اسلامیه، زیباشناخت، ش1، پاییز و زمستان 1378ش.
9) شعبانی، یحیی، «اسلام، شرقشناسی و تاریخ فکری»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش187، آذر 1392ش.
10) حاتمی، امیرحسین، کاربست روش شناسیِ اسکینر در تفسیر متون تاریخنگاری و تاریخ اندیشه ایرانیـاسلامی، فصلنامه مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی، شماره 45، زمستان 1398.
11) علیخانی، علی اکبر؛ نصری، قدیر، «تاریخ فکری در ایران؛ روندها و مسئله ها»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش187، آذر 1392ش.
12) کچوئیان، حسین؛ صفارهرندی، محمدسجاد، «بررسی روش تاریخنگاری ایدههای آرتو لاوجوی در متن منازعات روششناختی تاریخ اندیشه»، فصلنامه روششناسی علوم انسانی، ش93، زمستان 1396ش.
13) سوری، امیرمحمد؛ شاکری، سیدرضا، «مقایسه تطبیقی روش اسکینر و طباطبایی در تاریخ اندیشه»، پژوهش سیاست نظری، ش20، پاییز و زمستان 1395ش.
14) حقیقت، سید صادق، «تاریخ عقاید، تاریخ فکری و مطالعات سیاسی»، پژوهش سیاست نظری، ش14، پاییز و زمستان 1392.
15) آقاعلی، قدرتالله، هرمنوتیک (بررسی هرمنوتیک کوئنتین اسکینر)، تهران: الماس رهگشا، 1398ش.
16) اسکینر، کوئنتین، بینشهای علم سیاست: در باب روش، ترجمه فریبرز مجیدی، ویراسته علی معظمیجهرمی، تهران: فرهنگ جاوید، 1393ش.
17) حسینی بهشتی، سیدمحمدرضا، «تحول تاریخی مفاهیم»، نامه پژوهش فرهنگی، ش13، پاییز 1387ش.
18) Whatmore, Richard, and B. W. Young, eds. A companion to intellectual history. Chichester: Wiley Blackwell, 2016.
19) McMahon, Darrin M., and Samuel Moyn, eds. Rethinking modern European intellectual history. Oxford University Press, 2014.
20) Adamson, Peter (ed.), Philosophy and Jurisprudence in the Islamic World.
#تاریخ_انگاره
#تاریخ_اندیشه
#معرفی_منابع
🆔 @khanishha
💢40💢گسترش رویکردهای تاریخی ـ فرهنگی در مطالعات اسلامی و چالشهای پیش رو(2)
✍️سیدمحمدهادی گرامی
⚠️کاربست روششناسیهای غیربومی صرفا با ترجمه فرهنگی ـ و نه فرهنگنامهای ـ امکانپذیر است
⬅️در بخش اول این یادداشت به زمینهها و دلایل گسترش پارادایمهای تاریخی ـ فرهنگی در مطالعات اسلامی ایران و همچنین برخی ابهامات و چالشها در این حوزه اشاره شد. در اینجا شاید بتوان شمایی کلی از وضعیت ابهامآمیز پیشگفته را در فعالیتهایی که احیانا عناوینی همچون انسانشناسی، تاریخ انگاره، تحلیل گفتمان، معناشناسی و ... را با خود به یدک میکشند، ترسیم کرد.
⬅️وقتی که تکرار واژه «انسانشناسی» به عنوان یک رویکرد تاریخی ـ فرهنگی، در برخی پایاننامهها و پژوهشهای صورتگرفته در مطالعات قرآنی مورد بررسی دقیق قرار میگیرد، معلوم میشود که در برخی از این پژوهشها «انسانشناسی» فقط یک اشتراک لفظی با آن چیزی است که در حوزه علوم انسانی به عنوان انسانشناسی(آنتروپالوژی) شناخته میشود و درک درستی از این رویکرد و مزیت کاربردی آن در مطالعات اسلامی وجود ندارد.
⬅️یا مثلا کاربست رویکردهای گفتمانی در تحلیل تاریخی چیزی است که عمدتا برآمده از گفتمان در اندیشههای فوکو است که از آن تعبیر به «تحلیل گفتمانی» یا «گفتمانکاوی تاریخی» شده است(1). این البته متمایز با «تحلیل گفتمان» یا «گفتهکاویهایی» است که عمدتا در فضای زبانشناسی مدرن کاربرد دارد. این نوع تحلیلها عمدتا برای متون معاصر غیرتاریخی، غیردینی و رسانهای کاربرد دارد و ظرفیت کمتری برای کاربست در مطالعات اسلامی تاریخی نسبت به گفتمان فوکویی دارد.
⬅️تاریخ اندیشه، تاریخ انگاره یا تاریخ فکری نیز تا حدی وضعیت مشابهی دارد(2). البته تاریخ انگاره نسبت به رویکردهای گفتمانی، انسانشناختی و زبانشناختی از لحاظ ضرورت تجهیز به رهیافتهای روششناسانه و مطالعات پیشینی گسترده، وضعیت سهلتر و از این جهت ابهامات کمتری دارد. اما دقیقا به همین دلیل در مقام کاربست پیچیدگی بیشتری دارد و فرایندهای اجرایی آن بسیار معطوف به ذهنیت پژوهشگر است؛ در حالی که شاید بتوان برای بهود این وضعیت و کاهش سورژهمحوری در پژوهشهای تاریخ انگارهای تلاش کرد.
⬅️پژوهشها و کتابهایی که در حوزه روششناسی مطالعات تاریخی در داخل فراهم آمده است، عمدتا خالی از ادبیات نظری/مفهومی درباره مطالعه تاریخی فکر، اندیشه و مفهوم ... است. در واقع نه تنها کتاب، بلکه حتی فصلی از کتابهای روششناسی تاریخ نیز به این امر اختصاص نیافته است و در این خصوص چیزی جز چند مقاله و نوشته پراکندهی عمدتا ترجمهای ـ که از قضا ارتباطی نیز به مطالعات اسلامی ندارند ـ نمیتوان یافت.
⬅️از سوی دیگر، آثاری که در غرب در موضوع تاریخ اندیشه نیز نوشته شده عمدتا ارتباطی به مطالعات قرآنی و اسلامی ندارد. در مواردی معدودی نیز که در حوزه مطالعات اسلامی کارهای ذیل گونه «تاریخ اندیشه» به انجام رسیده است، فاقد بحثهای مقدماتی، رویکردشناسی و روششناسی است و صرفا متمرکز بر مطالعات موردی است؛ کسانی مثل سیدحسین مدرسی طباطبایی، ویلفرد مادلونگ، عزیز العظمة، محمدعلی امیزمعزی و ... با اینکه عملا زمینه کاری آنها تاریخ اندیشه است، اما توضیحی در خصوص رویکرد تاریخ اندیشه در مطالعات اسلامی در آثارشان ارائه نکردهاند. اینکه آنها به تاریخ اندیشه/فکری صرفا به عنوان یک رویکرد ـ نه روشی ضرورتا سامانمند ـ در مطالعات اسلامی نظر داشتهاند، طبیعی و قابل انتظار است، اما اینکه هیچ تلاشی برای ارائه تمهیدات نظری ـ مفهومی نیز در این خصوص نکردهاند، حاکی از فقر جدی نظری ـ مفهومی در زمینه کاربست این رویکرد در مطالعات اسلامی است(برگرفته از طرح نگارنده در این زمینه)
********
1. نک: رستمی، فاطمه، تحلیل گفتمانی تاریخ، تهران : لوگوس، 1397ش؛ نصراوی، محمد؛ گرامی، سید محمد هادی محمد، «کاربست گفتمانکاوی تاریخی در مطالعات تاریخ اندیشه: گفتمان محمد (ص) پس از واقعه عاشورا به مثابه یک نمونه»، مجموعه مقالات سومین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی.
2. درباره این اصطلاحات، نک: نک: گرامی، سید محمد هادی (1396ش)، مقدمهای بر تاریخ نگاری انگاره ای و اندیشه ای: جستارهایی درباره تاریخ نگاری اندیشه در مطالعات اسلامی، با مقدمه احمد پاکتچی و تنظیم و برخی افزودهها از علیرضا دهقانی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، صص21-22.
🆔 https://t.me/Khanishha
گزارش مکتوب پنجمین جلسه مدرسه بهاری که به کوشش دوست فاضلم جناب آقای علیرضا دهقانی🌺📚 آماده شده است تقدیم علاقه مندان می گردد.
صمیمانه از ایشان بابت محبتشان تشکر می نماییم.☘😊
پنجمین و آخرین نشست از سلسله نشستهای مدرسه بهاری روششناسی مطالعات تاریخ و تمدن با حضور آقایان دکتر احمد پاکتچی📚 و دکتر سیدمحمدهادی گرامی📚 به تاریخ 27/3/98 در سالن کتاب صادق انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام برگزار گردید.
نخست، آقای دکتر پاکتچی سخنرانی خود با موضوع «نگاه روشی به تاریخ انگاره» را با این نکته آغاز کرد که اساساّ در چیستی تاریخ انگاره در فضای علمی ایران ابهام وجود دارد و لذا میبایست ابتدا با پیشینهی آثار در حوزه تاریخ انگاره آشنا شویم. انگاره را معادل idea و تاریخ انگاره را history of ideas به عنوان دو مفهوم شناختهشده به کار میبریم. تاریخ انگاره برای مطالعه مفاهیم کلیدی تمام رشتههای مهم از فیزیک و شیمی تا الهیات و علوم سیاسی به کار رفته است. اگر بخواهیم از تاریخ انگاره به مثابه رویکرد، به کمک ابزارهای مختلف استفادهی روشی کنیم، باید بهرغم اعتراف به سیّالیّت تاریخ انگاره، به اصول مشترک تاریخ انگاره احترام بگذاریم.
ایشان برای بررسی پیشینه به اراسموس و لوتر اشاره کرده و گفت: این دو نفر به عنوان بنیانگذاران تجدیدنظرخواهی کتابی با عنوان درباره آزادی نوشتند که آزادی و اختیار در دانش کلام را از منظر تاریخ بررسی کردند. تفاوت این اثر با دیگر کتابهای کلامی در این است که آنها به زمان در فهم الهیات مسیحی توجه کردند. واردکردن نگرش تاریخی در مطالعات دینی وجه متمایزکنندهی مسیحیت پروتستان از مسیحیت کاتولیک بود.
ایشان بعد از گزارش شواهدی از کوششهایی با رویکرد تاریخ انگاره در قرن هجدهم و نوزدهم اشاره کردند: در قرن بیستم فردریک آدلر کلام و اندیشه ادبی شاعری آلمانی به نام کلوپشلوک را بررسی کرده است. همچنین آلبرت ارهارت متخصص تاریخ مسیحیت، مسیحیت آغازین را محور مطالعه خود قرار داد و خواست ببیند پیش از آنکه کیشهای مسیحی ایجاد شود اسلاف مسیحیت متقدّم چه اندیشههای داشتهاند.
در ادامه، رئیس پژوهشکده دانشنامهنگاری ایران، سه جریان فلسفی که تاریخ انگاره با آن پیوند میخورد را خاطرنشان کرد و گفت جریان اول پدیدارشناسی است که نام آن با هوسرل گره خورده است. میتوان اذعان داشت بحثهای پدیدارشناسانه هوسرل به تاریخ انگاره متکی بوده است؛ چرا که هوسرل در کتاب فلسفه اولی، فصل اول آن را به تاریخ انگاره انتقادی اختصاص داده است و اگر کسی ریشه پدیدارشناسی را تاریخ انگاره بداند سخن گزافی نگفته است. یکی از مهمترین آموزههای نومن وجود بما هو و فنومن وجود بما هو یظهر لنا و دخالت فاعل شناسا آن فهم را زمانمند و مکانمند میکند. تاریخ انگاره میگوید مهم نیست پدیدهها بما هو چیستند، بل انگارههای ما از پدیدهها مهماند چون علم حضوری به پدیدهها نمیتوان داشت. جریان دوم رشته تفکری تاریخ انگاره در دهههای 20 و 30 قرن بیستم است که در ایالات متحده شکل گرفت و تاریخ انگاره با کتاب لاوجوی صورتبندی و مدوّن میشود. جریان سوم مؤثر در تاریخ انگاره، در فرانسه با آندره برگسون و جریان شهودگرایی شکل میگیرد. شاید شهودگرایی با پدیدارشناسی فاصله زیادی دارد ولی آنها انگارهها را مبتنی بر امر شهودی در نظر میگیرند و لذا شهودگر در تکوین اندیشه تأثیرگذار است.
نویسنده کتاب «روششناسی تاریخ» در رابطه با نسبت گونههای مطالعات تاریخی با تاریخ انگاره بیان داشت: کوئنتین اسکینر با نگاه مکمّل در فضای امریکا عمدتاً به نقد لاوجوی در عدم التفات به کانتکست در مطالعه تاریخ انگاره میپردازد گویی انگارهها را میتوان بدون ملاحظه بافتارهای سیاسی، اجتماعی و... واکاوید. نکته بعدی در نظر ایشان توجه به مفهوم «تاریخ» در ترکیب «تاریخ انگاره» است که اشاره کرد تاریخ در تاریخ انگاره 4 رویکرد میتواند باشد: 1) تاریخ روایی که در آن، دادههای تاریخی را به هم متصل و با استفاده از تخیل آن را به مجموعهای روایتمند و منسجم تبدیل میکند. 2) ریشهشناسی که ریشه و منشأ پیدایش یک انگاره را بررسی میکند. در عین حال که نوعی تاریخ انگاره است اما تحولات را نشان نمیدهد. 3) دیرینهشناسی که پیشنهاد فوکو نویسنده تاریخ جنون برای مطالعه تاریخ انگاره است. فوکو با نگاهی انتقادی نگاه کلاسیک قرن نوزدهم را رویکرد تاریخ روایی میداند که مورخ مانند خدا در گوشهای نشسته و روایت میکند؛ در حالی که دانستههای مورخ حتماً از نادانستههای او کمتر است. نگاه پیشنهادی او باستانشناسی است که تلاش میکند به شاهد بیرونی و رویداد تاریخی با نقاط عزیمت از ناحیه فکتها و توجه به کانتکست و معنابخشی به رودیدادها با محیط پیرامون آن است. ومواجه شود. نمونه آن را در مطالعات قرآنی این مییابیم که مشرکان پیامبر را شاعر و مجنون میدانستند. اینکه میان مجنون و شاعر در عرب جاهلی فاصله اندکی وجود دارد، کمک میکند جنون در آن دوره با آنچه امروز در روانپزشکی فصلی به نام جنون وجود دارد متفاوت است. 4) تغییرپژوهی یا change studies که زیرساخت آن، زبانشناسی تاریخی است برای مطالعه تحولات واژگان تکتک سالها را بررسی نمیکند، بلکه نقاط عطف را شناسایی و بر پایهی افتوخیزهای انگاره، مفاهیم را مطالعه میکند.
توجه به چیستی انگاره و تمایز آن با مفهوم و اندیشه با بیان سه ضابطه بخش پایانی سخنان ایشان را تشکیل داد و در اینباره گفت: مطالعاتی که ذهنیّت موضوع قرار میگیرد مانند تاریخ ذهن در فضای آلمانی تاریخ مفهوم است؛ حال آنکه idea امری بینالاذهانی است و و به دنبال مطالعه ذهن فردی مشخص نیست و لذا بنابراین مفهوم در تاریخ انگاره نمیتوان مورد مطالعه قرار گیرد. ضابطه دوم موضوعیّت امر سیّال است و اگر غیرسیّال باشد نمیتوان آن را مطالعه کرد. ضابطه سوم اینکه مطالعه تاریخی از جمله تاریخ انگاره کشفپذیرند مهم است نه ایجادی و تعریفپذیر؛ بنابراین مفهوم در تاریخ انگاره بررسی نمیشود چون کشف نیست، بل ایجاد است. به علاوه باید توجه کرد ریشهشناسی واژه انگاره آن را بر دیگر واژگان پیشنهادی ترجیح میدهد.☘☘☘
پس از دکتر پاکتچی، آقای دکتر گرامی با موضوع «رویکرد تاریخ اندیشه در مطالعات اسلامی؛ چالشها و فرصتها» 📚با توجه به اینکه ضمن حفظ تمام دقتهای علمی در تبیین موضوعات میبایست در مقام آموزشهای پایه هنگام مواجهه با مخاطب تسامح کرد و لذا کاربست تاریخ اندیشه را نیز مناسب دانست و گفت: تمایزهای مفهومی میان فکر، اندیشه و مفهوم در ابتدای کتاب مقدمهای بر تاریخنگاری انگارهای و اندیشهای بیان شده است که البته با نگاه دکتر پاکتچی و دکتر فرامرز قراملکی تفاوتهایی دارد. ضمناً با توجه به اینکه در کالجهای اسکاندیناوی برخلاف انگلوساکسون از تعبیر intellectual history استفاده میشود، آن را در جمعبندی از تمایزات مفهومی مؤثر توصیف کرد.
مؤلف کتاب «نخستین اندیشههای حدیثی شیعه» با بیان تجربهی شخصی خود با مطالعه کتاب «مکتب در فرایند تکامل» و تأثیر آن در ورود به عرصه تاریخ اندیشه، گفت: این کتاب خودآگاهی پارادایمی را در ایران ایجاد کرد و چالشهایی در کلام سنّتی ایجاد کرد که باعث واکنشهایی شد.
ایشان در بیان مختصر چالشهای موجود در مطالعات اسلامی کلاسیک ابراز داشت: چالشی که در رشتههای مطالعات اسلامی دیده میشود، نبود مسأله و نتیجه است. نگاه تاریخی و به تعبیری شلیک به هدف متحرک میتواند در یافتن مسأله و رسیدن به پیشنهاد مؤثر باشد.
وی با بیان اینکه تلقّی صحیح باید این باشد که دانشگاه غیر از حوزه است و باید کارهایی در رشتههای الهیات در دانشگاهها از جمله مطالعات فرایندمحور صورت پذیرد که در حوزه بدان التفاتی نمیشود، گفت: ضرورت کاربردیسازی یا بومیسازی تاریخ اندیشه را باید در نظر داشت. ضمن آنکه روش مشخصی برای این نوع مطالعات وجود ندارد و ابزارهای روشی به معنای رایج به شما نمیدهد و من در نگاشتههایم تلاش کردم تا آن را منقّح سازم. کتاب «مقدمهای بر تاریخنگاری انگارهای و اندیشهای» به نکاتی کلیدی در روششناسی تاریخ اندیشه از جمله تمایز مفاهیم، نگرش کلامی و غیرکلامی و تعارض میان آنها، تاریخگذاری و نقد بیرونی و جایگزینی آن با اعتبارسنجی اصالتمحور منابع و گزارشها، تفسیر و فهم گزارشها از طریق اقتباس طرحواره تاریخی از مجموعهی گزارشها به تفصیل پرداخته است.
📄 #کانال_سودمند «تاریخنگاری ترجمه»
👈 کانال «تاریخنگاری ترجمه» با هدف تعاملات بینارشتهای و معرفی حوزۀ «مطالعات تاریخی ترجمه» به مخاطب فارسیزبان راهندازی شده است.
👈 معرفی منابع تاریخنگاری ترجمه، معرفی مترجمان ایرانی، معرفی روشها و رویکردهای علمی در تاریخنویسی ترجمه و غیره از جمله فعالیتهای کانال «تاریخنگاری ترجمه» است. لازم به ذکر است که حوزۀ «مطالعات تاریخی ترجمه» ارتباط نزدیکی با تاریخ کتاب، تاریخ مادّی، نسخهشناسی، تاریخ ادبیات، تاریخ اندیشه و سایر حوزههای تاریخنگاری داشته و بهعنوان گرایشی از رشتۀ «مطالعات ترجمه» مطرح شده است.
👈 در صورتی که علاقهمند به استفاده از این کانال سودمند هستید، میتوانید از این لینک استفاده کنید.
کانال جامعه و فرهنگ | پیمان اسحاقی
https://t.me/peymaneshaghi110
الكتب والمواضيع والآراء فيها لا تعبر عن رأي الموقع
تنبيه: جميع المحتويات والكتب في هذا الموقع جمعت من القنوات والمجموعات بواسطة بوتات في تطبيق تلغرام (برنامج Telegram) تلقائيا، فإذا شاهدت مادة مخالفة للعرف أو لقوانين النشر وحقوق المؤلفين فالرجاء إرسال المادة عبر هذا الإيميل حتى يحذف فورا:
alkhazanah.com@gmail.com
All contents and books on this website are collected from Telegram channels and groups by bots automatically. if you detect a post that is culturally inappropriate or violates publishing law or copyright, please send the permanent link of the post to the email below so the message will be deleted immediately:
alkhazanah.com@gmail.com