بخش یازدهم
در ترجيح و تفضيل مولوي نظامي گنجوي بر فردوسي طوسي من حيث الوجوه شعر و شاعري و تفوّق كلام فصاحت نظامش كه مثنويات پنج گنج است بر نظم شاهنامه به دلايل و براهين متین:
وگر هر فن شاعري تاز توست
به اين نغمه آوازة ساز توست
نظامي به شعر از تو بس برتر است
كه شعر تو شعر است و آن ساحر است
چه شعري به هر دين و مذهب حلال
نه سحري كه بر ساحر آرد وبال
مضامين رنگين عبارات بين
همان شوخي استعارات بين
ز يك رنگ صد نقش انگيختن
به يك لفظ صد معني آميختن
ز بدعت به سنّت گرفتن پناه
به دين حنيفش تسنّن گواه...
كلام حقايقنشانش شنو
ز توحيد عرفان بيانش شنو
تصوّف ز كفر و ز الحاد دور
به بزم دل از شمع ايمانش نور
به يك پرده صد نغمه را كرد ساز
به مستان نياز و به زاهد نماز
جوان را زده چشمك ناي و نوش
به پيران اشارت كه ديگر خموش
به عشّاق از حسن معشوق ناز
به معشوق از عشق عاشق نياز
به جولانگريهاي ميدان جنگ
كشيدن بر اسبان جنگيش تنگ
ز كندِ سم بور هر رزمخواه
زده بر فلك گرد آوردگاه
ز غوغاي نقّاره و طبل جنگ
كفاندن ز هيبت دل خار و سنگ
همين يك سخن پردة صد كمال
به يك پردهاش جلوة صد جمال
به تعريف آن ناظم نكتهسنج
ز گفتار او شاهدم پنج گنج
در اسكندري قيل و قالش نگر
به شيرين و خسرو مقالش نگر
دگر هفت پيكر كه بي گفتگو
عروس سخن راست هر هفت زو
غرض هرچه او گفت كار تو نيست
چنين شاعريها شِعار تو نيست
به شعر تو دارد خرد خندهها
همه شانه و ريشت اي ژاژخا
ندانم جهان را چه دنگي گرفت
كه ملك سخن پست و تنگي گرفت
ز فهم سخت دورتر رفتگان
به تقليد هم سر به سر رفتگان؟
نه پي برده بر قبح گفتار تو
به بي لطفي و لطف اشعار تو
ز تركيب يك چند لفظ دري
تو را موجدي ديده در شاعري
به نظمت بخوانده حروف زياد
ز شهنامهات قصّهها كرد ياد
همه غافل از جا و بيجاي حرف
لقب دادهات اوستادي شگرف
مگر شعرفهمان همه مردهاند
و يا رخت فهم از ميان بردهاند؟
كز ايران و توران و هندوستان
يكي بر نيامد ز دانشوران
كه بر سقم گفتار تو راه ياب
كند آگهت از خطا و صواب
به الفاظ سست و زمخت و كلفت
چه لازم شدت نظم شهنامه گفت
«ايا دليرا رستما بيژنا»
حكيم اين الفهاي زائد چرا؟
ضيافتگر نكتهسنجان دهر
نفرمود تمييز پازهر و زهر
چنين بد خورش خواني آراستن
چنين بزم بي لطف پيراستن
به طعن دقيقی ز گفتار تو
پسندم شد اين بيت ز اشعار تو
«دهان گر بماند ز خوردن تهي
از آن به كه ناخوب خواني نهي»
از اين گفتگو خاموشي بهتر است
سكوت از چنين گفتگو خوشتر است
تو داني و كارت، مرا كار نيست
دلم گفتهات را خريدار نيست
به نزد خبيري كه كارآگه است
چنين حب و بغضم به تو لله است
ز اغراض دنيا و اسباب آن
به تو دعويم نيست اندر جهان
تو از بغض دين و من از حب دين
تو گفتي چنين من سرودم چنين
تو آذر پرستي منم ايزدي
تو در كيش زردشت و من احمدي
ز زردشت و مزدك تو را اتّحاد
من و بر خداي رسول اعتقاد
تو را روي دل سوي آتشكده
من از كعبه آبت بر آتش زده
به دين محمّد من و روي من
به عشق محمّد هياهوي من
تو و بادلي پردريغ و فسوس
به ظاهر مسلمان به باطن مجوس
ز يك دين به ديني دگر راه تو
مجوسي و زاسلام اكراه تو
در اسلام شد از تو رفض آشكار
كه طوس است همساية سبزوار
تو دهقان نژادي ز ايران زمين
به توران من و ترك صحرانشين
به طوس اندرت گور هفتاد پشت
من و دامن دشت توران به مشت
در اين هر دو كشور كه مالك خداست
ببين فاصله از كجا تا كجاست
ميان من و تو دهور و قرون
به گيتي گذشت از سما ره برون
در اين مدّت و اين همه فاصله
چه لازم مرا با تو جنگ و گله
مگر بهر دين كز حميّت بود
نپيچيدنم ضدّ غيرت بود
غرض آنكه غير از تو در روزگار
مجوسي نديدم ترفّض شعار
بلي ميل هر كس به جنس وي است
به مهرش دل و جان فشرده پي است
به مرغ چمن ميل مرغ چمن
به زاغ و زغن مهر زاغ و زغن
ز قرآن به تاييد اين مدّعا
پسند آمد اين آيتم مقتدا
كه طيّب ز طيّب فزايد نشاط
كند تا خبائث خبيث اختلاط
به اسلام تو رفض و گبري تو
كنم از شترمرغ سر گفتگو
نه بازوي پرواز و ني پشت يار
به كاري نه كارش از اين هر دو كار
وگر لاف و دعوي از آن و از اين
وگر راست پرسي نه آن و نه اين
ز هر مذهبي فارغ از ملحدي
ز ديري برون خارج از مسجدي
به هر مذهبت پيشه جنگ و جدل
ز بحثت فكندن به هر دين خلل
به هر ملت از مرتدي و بدي
نجس بودي اكنون نجستر شدي
از اين پيشتر سعدي بيبدل
به حق تو گويا سرود اين مثل
«اگر چاه نصرانيان نيست پاك
بشويي اگر مردهگبري چه باك»
وگر تا كجا با هم اين ماجرا
كه قطعش مناسب مرا و تو را
چو بر نصرت دين خير البشر
به كين تو خصمانه بستم كمر
همان نصرت دين او يار من
ز سرّ حسودم نگهدار من
ميان من و تو به روز جزا
بود داور حقّ و باطل خدا...
(شاهجهانآبادی، صولت فاروقي، صص 6 ، 7، 10- 22)
https://t.me/aaadab1397farhang
غزلی از امیری هروی شاعر سده 8-9ق
به قصد دین کند چشمت کمینها
کجا او می‌شود قانع بدینها
ز دست نرگست دیدم که لاله
کلاه خویش را زد بر زمینها
بسی گفت از دهان خویش پسته
دهانباز است او گوید از اینها
دهانت را گمان گفتند و ما را
گمانی هست با چندین یقینها
به زلفت مشک چین را نسبتی نیست
که ما دیدیم در زلف تو چینها
به خون بیگناهان یافتی دست
چو دستت داد بَرزن آستینها
امیری در سخن سحرآفرین شد
از آنش خلق گویند آفرینها
https://t.me/aaadab1397farhang
6. نمونۀ نظم و نثر از آثار اساتید متقدّم
از نادری ار خمار رو بنماید آن روز می ار به کدیه خواهی شاید
ترتیب شرابی که همه ساله خوری
بیرون ز گداییاَت نه وجهی باید
7. جنگ شاه شجاع
«لسلیمانشاه»
کی خوش شود ای جان پسندیدۀ من
جان و دل مستمند شوریدۀ من
تو غایب و آن کس که تو را کشت به قهر
غایب نشود یک نفس از دیدۀ من
7. جنگ اسکندر میرزا
«سلیمانشاه»
در دولت او بخت جوان باز جوان شد
خاک در او قبلۀ زوّار جهان شد
در معرض او موی براندام زبان شد
زین بود که او کعبۀ احرار زمان شد
چون او به سخا نادرۀ درّ زمان شد
«اتابک سلیمانشاه»
- بخشای شها بر من و افکندگیاَم
بر رای مبارکت نپوشد که کیاَم
اکنون که فتادم تو خداوندی کن
بردار مرا دمی نگر بندگیاَم
- در یافتن وصل تو چون نتوانم
بنشینم و از دو دیده خون میرانم
گردی که هوای عیش ما تیره از اوست
باشد که به آب دیدگان بنشانم
- گلبرگ ز روی چون مهت شاید چید
مشک از سر زلف سیهت شاید چید
بر رهگذری که خرّم آیی گذری
دامن دامن دل ز رهت شاید چید
- ای از تو به ناکام شکیبایی من
درد دل خلقی شده تنهایی من
در دیدۀ من خیال قدّت سرویست
در رُسته ز جویبار مینایی من
(دیوان اثیر اومانی، صص 49-54)
https://t.me/aaadab1397farhang
شاعری با تخلّص زیزی.
زیزی لقبی امروزی است که غالبا برای افراد زن ذلیل به کار میبرند و باید صورت درستش زی ذی باشد از شوخی که بگذریم، در مونس الاحرار جاجرمی دو غزل از شاعری با تخلّص زیزی آمده که جالب توجه است. این شاعر که تخلّصی نامأنوس و عجیب دارد پیش از تالیف مونس الاحرار 741ق یا تا سده 9ق زنده بوده است. البته در یکی از نسخه بدلها تخلص زیری نقل شده که آن هم میتواند درست باشد هرچند به اندازهء همان زیزی نامأنوس و غریب است. این دو غزل زبان روان و شیوایی دارند و حس شیرین و دلنشینی را به خواننده القا میکنند. لقب جالبی هم این شاعر داشته (البته در مونسالاحرار) ملیح الکلام، شاید به اعتبار این لقب و مضمون این دو غزل شاعر زن بوده باشد والله اعلم. شاید هم روزی دیوانی از این زیزی شاعر پیدا شود. غزلها این است:
ملیحالکلام زیزی فرماید
منم که گشتهام اکنون مقیم میخانه
به دست ساغر باده گرفته رندانه
نشسته در صف اوباش، گشته دردیکش
ز نام من همه را ننگ، خویش و بیگانه
برو تو دانی زهد و صلاح و مستوری
مرا رها کن، رندی و درد کاشانه
تو را از آنچه که ما عاشقیم و جرعهپرست
مرا از آنچه که تو عاقلی و فرزانه
ندیدهام چو صراحی کسی درونصافی
نه نیز صومعهای همچو کنج میخانه*
به مجلسی که بود شمع و می در او چندان
به حیله درفکنم خویشتن چو پارانه
می است دانه و من صید روزگار چو دام
به دام زود فتد صید از پی دانه
دمی جدا نشود زیزی از می رنگین
تو خواه عاقلش انگار و خواه دیوانه
ایضا له (زیزی )
گر دمی دلشدهای را بنوازی چه شود
ور شبی سوختهای را نگدازی چه شود
ور من بیسروپا را ز غبار قدمت
توتیایی ز سر لطف بسازی چه شود
چونکه من هر نفسی در قدمت دارم سر
گر تو نیز این همه گردنبفرازی چه شود
دلم آویختی از زلف به مویی و مرا
بیم آن است که زین شعبدهبازی چه شود
من که از طاق دو ابروی تواَم قبله بود
گر کنم ترک عبادات مجازی چه شود
عشق تو کو همه عالم ز بن و بیخ بکند
گر کند سوی دلم دستدرازی چه شود
من که یک موی سرت را به دو عالم ندهم
گر تو بر خون دلم دست نیازی چه شود
چونکه شد بندهء لعل لبت از جان زیزی
گر کند لعل لبت بندهنوازی چه شود
در متن: کنج و میخنه.
(مونس الاحرار، ج 2، ص 1083).
https://t.me/aaadab1397farhang
یکی از قصاید جالب توجه به یادگار مانده در زبان و ادب فارسی قصیدهای از ظهیر فاریابی است که مقدمهای متفاوت در گله از روزگار و قدرنشناسی مردم عراق دارد. از نکات جالب این قصیده اشاراتی است که ظهیر دربارهء وضعیت شاعران و میزان توجه بزرگان به شعر میکند. او میگوید که به دلیل کمبود بضاعت به غزل نمیتوان پرداخت با اینکه غزل خوشترین جنس را در میان انواع شعر دارد. و در ابیاتی دیگر یادآور می‌شود که چگونه باید برای مدحپردازی به مهملبافی و دروغ بپردازد و اشعارش را با این مزخرفات آذین ببندد و تقدیم ممدوح کند. در ادامه دعوت میکنم این قصیدهء زیبا و جالب توجه را مطالعه بفرمایید:
مرا ز دست هنرهای خویشتن فریاد
که هر یکی به دگرگونه داردم ناشاد
بزرگتر ز هنر در عراق عیبی نیست
ز من مپرس که این نام بر تو چون افتاد؟
هنر نهفته چو عنقا بماند زآنک نماند
کسی که باز شناسد همای را از خاد*
تنم گداخت چو موم از عنا در این فکرت
که آتش از چه نهادند در دل فولاد
چمن چگونه برآراست قامت عرعر
صبا چگونه بپیراست طرهء شمشاد
دلم چه مایه جگر خورد تا بدانستم
که آدمی ز چه پیدا شد و پری ز چه زاد
ولیک هیچم از این در عراق ثابت نیست
تو خواه در همدان گیر و خواه در بغداد
مراد خود از هنر خویش نیست چندان بهر
خوشا فسانهء شیرین و قصّهء فرهاد
تمتعی که من از فضل در جهان دیدم
همان جفای پدر بود و سیلی استاد
کمینه مایهء من شاعریست خود بنگر
که چند گونه کشیدم ز دست او فریاد
به پیش هر که از آن یاد میکنم طرفی
نمی کند پس از آن تا تواند از من یاد
ز شعر جنس غزل خوشتر است و آن هم نیست
بضاعتی که توان ساختن از آن بنیاد
بنای عمر خرابی گرفت چند کنم
ز رنگ و بوی کسان خانهء هوس آباد؟
مرا از آن چه که شیرین لبیست در کشمیر؟
مرا از آن چه که سیمین بریست در نوشاد؟
بر این بسنده کن از حال مدح هیچ مگوی
که شرح درد دل آن نمیتوانم داد
بهین گلی که از او بشکفد مرا این است
که بنده خوانم خود را و سرو را آزاد
گهی لقب نهم آشفته زنگیی را حور
گهی خطاب کنم مست سفلهای را راد
هزار دامن گوهر نثارشان کردم
که هیچکس شَبَهای در کنار من ننهاد
هزار بیت بگفتم که آب از او بچکید
که جز ز دیده دگر آبم از کسی نگشاد
در این زمانه چو فریادرس نمیبینم
مرا رسد که رسانم بر آسمان فریاد
اگر عنایت شاهم چو چنگ ننوازد
چو نای حاصل فریاد من شود همه باد
سر ملوک جهان آن که زیبد و هستش
هزار بنده و چاکر چو کیقباد و قباد
خدایگانی که نسبت معانی او
حساب هفت فلک چون یکیست از هفتاد
امل ز رغبت او در سخا همینازد
چو دایگان عروس از حریصیِ داماد
فلک ز بار بزرگیش عاجز است و سزد
که این ضعیفنهاد است و آن قویوالاد**
قضا مقر شد کانجا که حکم او بنشست
به پای خدمت و طاعت ببایدش اِستاد
چو حد مَحمِدت اینجا رسید وقت دعاست
خداش در همه وقتی معین و حافظ باد
(دیوان ظهیر فاریابی، ص 59-60).
* خاد：زغن، نوعی کلاغ.
**والاد: بنیاد و پی و اساس.
https://t.me/aaadab1397farhang
امیری هروی
جلالالدین یوسف متخلّص به «امیری» شاعر سدۀ نهم هجری و از مردمان هرات است. از جزئیات زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. با توجّه به اشعار فراوان او به زبان ترکی و تصریح امیرعلیشیر نوایی وی از ترکان جغتایی بوده است.
دربارۀ مذهب او هیچ یک از منابع اطلاعی به دست ندادهاند امّا به استناد اشعار او میتوان دانست که پیرو مذهب تسنّن بوده است. به گفتۀ دولتشاه وی در روزگار شاهرخ (م 850ق) مشهور شده و فرزندان و امیران او را ستوده و همواره مورد احترام ایشان بوده است. از برخی ابیات او برمیآید که بخشی از زندگی را در سلک درویشان گذرانده است.
تاریخ وفات امیری مشخّص نیست امّا از روی برخی قرائن میتوان حدود آن را به دست آورد. امیری در مرثیۀ بایسنغر (م 837ق) ترکیببندی سروده است امّا در دیوان او شعری در رثای رکنالدین علاءالدوله (م 865ق) که از ممدوحان اصلی او بوده است وجود ندارد و این احتمالاً به این علّت است که وفات امیری پیش از این تاریخ بوده است. قرینۀ دیگری که مؤیّد این احتمال است تاریخ یکی از دو نسخۀ شناختهشدۀ دیوان اوست که در سال 868ق کتابت شده و کاتب از او با دعای «علیهالرّحمه» یاد کرده است .
امیری در بدخشان درگذشته و در یکی از ولایات آنجا به نام «ارهنگسرای» به خاک سپرده شده است.
امیری قصیدهای در تتبّع از کمال اسماعیل اصفهانی دارد که در هر بیت آن «مو» را التزام کرده. این قصیده از قصاید خوب سده 9ق و از بهترین تتبعات قصیدهء کمال است:
فی مدح سلطان بایسنغر بهادرخان
ای که در هر شکن موی تو آشوب و بلاست
همچو مو خلعت خوبی به قدت آمده راست
کی برآید دل سودایی من با مویت
زانکه تنهاست دل خسته و موی تو دوتاست
سخنی چند به هم بافته دل از مویت
که کند موی به مو عرض که آن کار صباست
منِ دلشیفته را در نظر آید همه وقت
روی و موی تو چو روزی که ورا شب ز قفاست
ابروت یک سرِ مو فرق ندارد ز کمان
در کشش حلقهء نونیست که مانندۀ یاست
خلق را موی تو ای شوخ به هم برزده است
در سرِ موی تو از فتنه چه گویم که چههاست
عاشقانند به هر موی که داری بر سر
همه شب بر سر هر موی تو چندین غوغاست
نیست گیسوی تو مویی که سراسر فتن است
نیست بالای تو سروی که بلای دل ماست
گر نه در موی تو دودِ دل من پیچیدهست
چون منِ سوختهدل موی تو آشفته چراست؟
تا چو کارِ من مسکین شده مویت در هم
همچو کام دل تنگم دهنت ناپیداست
شدم از ضعف چو مویی و برَد باد مرا
از غم لعل تو من کاهم و او کاهرباست
جز کمر موی میان تو که گیرد به کنار؟
هیچ کس را ندهد دست و خود آن زهره که راست؟
شانهوار از سرِ موی تو گذشتم امّا
بینم آن روی که او آینۀ لطف خداست
سر مویی دلم از قبلۀ روی تو نگشت
چه کنم روی تو شد قبله و دل قبلهنماست
بر سر کوی تو از راه مَودّت شب تار
بیدلان را کشش موی تو آرد بی خواست
دل دیوانه جز آن موی نبیند در خواب
دیدن خواب پریشان همه را از سوداست
زود باشد که ز مویم نکند فرق کسی
چون کمر شوق میان تو از اینسان که مراست
عالمی در سر موی تو شد ای جان جهان
دیگر او را به سر خود نگذاری که بلاست
اگر افتد به قفا موی تو او را بگذار
زانکه در دورِ شهنشاه زمان فتنه نخاست
بایسنغر سر شاهان، شرف تاج و نگین
آن که چون مو همه بر فرق سلاطینَش جاست
تویی آن خسرو عیسیدم صالح کامروز
پرچم بیرقت از قدر به گردون موساست
تیر پرّان تو در روز وغا مویشکاف
تیغ برّان تو هنگام ظفر قلعهگشاست
زهره را مویکشان ضبط تو آورد به چنگ
در سراپردۀ جاه تو از آن پردهسراست
فلکت بنده و چون میل به مویینه کند
ز ابلق ابرَش اگر جامه بدوزند رواست
چون بهشت است سرای تو و از بهر شرف
موی حورا شده جاروب در آن صحنِ سراست
هست در چشم بداندیش تو موی مژه خار
همچو گل عمر عزیزش همه بر باد هواست
فتنه جست از سرِ تیغ تو به مویی امّا
بندبندش به تن از هیبت تیغ تو جداست
همچو مو هیچ عجب نیست که گیرد سرِ خویش
خصم کو در صف هیجا چو علم بر سرِ پاست
مرگِ خود دید عدو، گشت از آن مویکَنان
وآنگهی مویهکنان صعب چو روزی که عزاست
خارپشتیست مخالف که ز سهم تو بر او
هر سرِ موی چو سوزن شده و بر اعضاست
از کمندت نکند خصم دگر سرکشیی
گردن اوست چو مویی و بر آن حکم رواست
عالم از عدل تو معمور شد و غیر از مو
در زمانِ تو ندیدیم که پامال حناست
به درازی نکشد رنج غم و فقر چو مو
کرم عامت از اینگونه که در بند دواست
هیچ جا مویصفت محنت ایّام نرُست
تا گل مرحمتت باغِ جهان را آراست
پادشاها همگی موی سرم همچو زبان
گر ثناگوی شود عذر تو نتواند خواست
منم آن بنده که چون مو ز سرم چندین بار
دور کردی ستمِ قرض و از آن منّتهاست
این زمان نیز همان است فرو مگذارم
ورنه چون موی کشندم همه کس از چپ و راست
رحم فرمای که از فکرْ همه مویِ سرم
ریخت امروز و بر این هر سر مویم به گواست
👇🏻👇🏻👇🏻 ادامه در پست بعد
https://t.me/aaadab1397farhang
ادامه از پست بالا 👆🏻👆🏻👆🏻
خستگی دارم و بر سر المِ قرض چو موی
هستم از بخت فروبستگی و گاه عطاست
چه کنم شد به جناب تو مرا مویْ سپید
سالها شد که چو بلبل ز تواَم برگ و نواست
همچو مو وقت پریشان مرا جمع آور
تا نگویند شه از بندۀ خود بیپرواست
عرقم مویصفت از همه جا سر بَر زد
خجلتی بُردم از این طرح که رسم شعراست
غالباً در سخنان رفت چو مو تطویلی
دست بگشای امیری که دگر وقت دعاست
تا در اشعار ز زلف و خطِ خوبان گویند
تا بدان وقت که مو بر سر ترکانِ خطاست
باش سرسبز و مبادا ز سرت مویی کم
که جهان را همه وقتی به تو امّیدِ بقاست
(دیوان امیری هروی، ص بیست و پنج - بیست و هشت؛ 4 - 8)
https://t.me/aaadab1397farhang
تصویر منازعهء عابد و شیطان
چنین گویند که جمعی درختی را می پرستیدند و در آن زمان عابدی بود بشنید که قومی درخت می‌پرستند برخاست و تبری برداشت و می‌رفت تا درخت بیندازد ابلیس پیش او آمد بر صورت شیخی. آن عابد را گفت کجا می‌روی ... عابد گفت می‌روم تا آن درخت را بیفکنم. شیخ گفت تو را با این چه کار نگذارم که تو آن را قطع کنی. در همدیگر درآویختند. عابد بر شیطان غلبه کرد او را بینداخت و بر سینهء او بنشست. شیطان او را گفت مرا بگذار تا با تو سخنی بگویم از سینهء او برخاست او را گفت ای مرد این درخت قطع کردن باری عز و جل بر تو واجب نکرده است و در زمین انبیا هستند اگر باری عز و جل هدایت این قوم خواهد کسی را از انبیا پیش ایشان فرستد و بفرماید تا درخت را قطع کند. عابد گفت لابد است قطع کردن. دیگر بار شیطان با عابد درآویخت عابد او را بر زمین زد و بر سینهء او بنشست. شیطان گفت شیخ هیچ خواهی که میان من قرار باشد و تو را آن بهتر؟ عابد گفت چه چیز است؟ شیطان گفت تو مردی درویشی و خویشان و همسایگان درویش داری مگر خواهی که تو را از مردم استغنای بود و به خویشان و همسایگان چیزی رسانی؟ عابد گفت آری شیطان گفت قطع این درخت مکن هر روز من دو دینار به تو رسانم چنان‌که هر شب در زیر بالین تو می‌نهم تو آن را بر می‌دار و بر خود و بر خویشان خود نفقه می‌کن و به صدقه میده ... عابد با صومعهء خود آمد آن شب دو دینار زر در بالین خود دید برگرفت و تا دو روز دیگر هیچ ندید در خشم شد باز برخاست و داس برداشت تا درخت را بیفکند. شیطان دگر باره بر صورت آن شیخ پیش او آمد گفت کجای می‌روی؟ گفت می روم تا درخت بیفکنم . شیخ گفت من رها نکنم تا تو آن را بیفکنی. عابد با او درآویخت تا او را بیندازد چنان‌که اوّل بار. شیطان گفت هیهات و مرد عابد را چون گنجشکی بر زمین زد بر سینهء او نشست و گفت این درخت رها کنی یا این ساعت تو را هلاک کنم؟ عابد گفت مرا غلبه کردی اکنون مرا بگذار و مرا خبر ده که چون بود که اول تو را غلبه کردم و تو این بار مرا غلبه کردی؟ شیطان گفت بار اوّل از بهر خدای بود مرا مسخّر تو کرد و این بار از بهر دینار و عرض نفس بود، تو را غلبه کردیم چنین که دیدی.
( از دستنویس عجایب المخلوقات، موزه والترز به شماره 593)
@aaadab1397farhang
تصویر در پست بعدی
👇🏻👇🏻👇🏻
بخش 5
1. رضا قلی خان هدایت او را خراسانی دانسته، ولی منبع خود را مشخّص نکرده است. از آنجاکه حد و حدود خراسان بزرگ و قدیم را دقیق نمیتوان مشخّص کرد، همچنان وطن او نامعلوم خواهد ماند. (هدایت، 1382: 1 /بخش 3: 1752).
2. این تاریخ از ابیات لبیبی که ابوالمظفّر را شاه و پادشاه خطاب کرده برمیآید زیرا ابوالمظفر بعد از این تاریخ بر پسر عموی خود مسلّط شده و به سلطنت رسیده است (ر. ک: آتش: «فرخی چه زمانیان به چغانیان رفت»، 1339: 1 - 11).
3 . بر اساس آنچه در سطرهای آینده به آن اشاره خواهد شد تاریخ زنده بودن لبیبی تا 431ق هم میتواند درست باشد.
4. گزارش رویت دیوان بسیاری از شعرا را عوفی، تقی کاشی و برخی دیگر از تذکرهنویسان و همچنین فهرستنگارانی همچون حاجی خلیفه و آقا بزرگ در زمان تالیف خود، دیده و از روی آنها اثر خود را تکمیل کردهاند.
5. برای نمونه رک: راوندی، 1364: 301، مخبر السلطنه، 1385: 139؛ عین السلطنه، 1374، 3/ 1899؛ هدایت، 1382: 1/ بخش 3: ص1752؛ دهخدا، 1383: 3/ 1181.
6. این قصیده در تذکرهها و منابع بعدی هم تکرار شده و لسان الملک سپهر آن را به اشتباه از منوچهری و فرخی دانسته و متعاقبا هدایت هم دچار این اشتباه شده، ملک الشعرای بهار و دبیر سیاقی در دو مقاله این اشتباه را گوشزد و تصحیح کردهاند. (برای نمونه رک: اوحدی، 1389: 6/ 3641؛ بهار، 1324: 42 و ؛45 دبیر سیاقی، 1355: 11-15؛ صفا، 1363: 1/ 548؛ دهخدا، 1365: ذیل مدخل لبیبی).
7. محمد بن یغمور دقیقا بعد از اتمام قصیدۀ مسعود سعد، قصیدۀ لبیبی را ذکر کرده و میگوید: «قصيده‌اي كه مسعود سعد سلمان ذكر او كرد، اين شعر استاد لبيبي است»؛ و این ابیات نشاندهندۀ تضمین مسعود سعد است:
بدين قصيده كه گفتم، من اقتدا كردم
به اوستاد لبيبی كه سيدالشعراست
بدان طريق بنا كردم اين قصيده كه گفت:
«سخن كه نظم دهند آن درست بايد و راست»
(محمد بن یغمور، خطی 183: 104)
8. تنها یک قصیدۀ دیگر که با زلف و مشک شروع شده در دیوان عنصری است که در مدح پادشاه دیگری سروده شده، ولی چون این پادشاه سلطان مسعود غزنوی است، این قصیده و این پادشاه نمیتواند مورد نظر لبیبی باشد زیرا سلطان مسعود پس از رسیدن به سلطنت به خساست و حریصی (برای نمونه: ر. ک: بیهقی، 1374: 2/ 407) دچار شده است:
از دیدن و بسودن رخسار و زلف یار
در دست مشک دارم و در دیده لالهزار
با مشک رنگ دارم از آن زلف مشک رنگ
با لاله کار دارم از آن روی لاله کار
(عنصری، 1363: 155)
9. متن: شبیه به «حسن».
10. در متن این کلمه ناخوانا و مخدوش است.
11. متن: خوانیت= خوانيد.
12. كنيت= كنيد.
13. متن: تو.
منابع
آتش، احمد، (1339)، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، «فرخی چه زمانیان به چغانیان رفت»، تهران، سال هشتم، شماره 2، دی، صص 1-11.
اوحدی، تقیالدین محمد، (1389)، عرفات العاشقین و عرصات العارفین، به تصحیح ذبیح الله صاحبکاری و آمنه فخر احمد و با نظارت علمی محمّد قهرمان، تهران، انتشارات کتابخانه، مجلس شورای اسلامی و مرکز نشر میراث مکتوب.
بهار، محمدتقی، (1324)، مجلۀ آریانا، «قصیدۀ لبیبی»، شمارۀ 33، کابل، میزان.
بیهقی، ابوالفضل محمد، (1374)، تاریخ بیهقی، به تصحیح خلیل خطیب رهبر، تهران، انتشارات مهتاب
دبیر سیاقی، محمد، (1355)، گنج بازیافته، تهران، انتشارات اشرفی.
دهخدا، علی اکبر، (1365)، لغتنامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
همو، (1383)، امثال و حکم، تهران، انتشارات امیر کبیر.
رادویانی، عمر، ترجمان‌البلاغه، خطی کتابخانۀ فاتح (ترکیه) به شمارۀ 5413.
راوندی، محمد بن علی، (1364)، راحۀالصدور، به تصحیح محمد اقبال و مجتبی مینوی، تهران، انتشارات امیرکبیر.
صفا، ذبیح الله، (1363)، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، انتشارات فردوس.
عنصری بلخی، ابوالقاسم، (1363)، دیوان، به تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران، انتشارات سنایی.
عوفی، محمد، (1906م)، لباب الالباب، به تصحیح ادوارد براون، بریل، لیدن.
عین السلطنه، قهرمان ميرزا سالور، (1374)، روزنامه خاطرات عينالسلطنه، به تصحیح مسعود سالور و ايرج افشار، تهران، انتشارات اساطیر.
محجوب، محمدجعفر، (1342)، پژوهشهای فلسفی، «مثنوی سرایی در زبان فارسی تا پایان قرن پنجم هجری»، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، تبریز، شمارۀ 65، تابستان، صص204، 207، 209، 211، 211.
محمد بن یغمور، سفینۀ ترمد، خطی کتابخانۀ مدراس (هند) به شمارۀ 183.
مخبر السلطنه، مهدیقلی خان هدایت، (1385)، خاطرات و خطرات، تهران، انتشارات زوّار.
مسعود سعد سلمان، (1390)، دیوان، به تصحیح محمد مهیار، تهران، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
هدایت، رضاقلیخان، (1382)، مجمع الفصحا، به تصحیح مظاهر مصفّا، تهران، انتشارات امیرکبیر.
https://t.me/aaadab1397farhang
کاملترین صورت از قصیده رائیه استاد سیدالشعرا لبیبی منتشر شد.
استاد سید امیر منصوری در این مقاله 77 بیت از این قصیده را یافته و تحقیقات مفصلی در باب صحت انتساب آن به لبیبی ارائه داده است.
@aaadab1397farhang
ای عشق همه بهانه از توست، من خامشم این ترانه از توست
آن بانگ بلند صبحگاهی، وین زمزمه ی شبانه از توست
من انده خویش را ندانم، این گریه ی بی بهانه از توست
ای آتش جان پاکبازان، در خرمن من زبانه از توست
افسون شده ی تو را زبان نیست، ور هست همه فسانه از توست
کشتی مرا چه بیم دریا؟ طوفان ز تو و کرانه از توست
گر باده دهی و گرنه ، غم نیست، مست از تو ، شرابخانه از توست
می را چه اثر به پیش چشمت؟ کاین مستی شادمانه از توست
پیش تو چه توسنی کند عقل؟ رام است که تازیانه از توست
من می گذرم خموش و گمنام، آوازه ی جاودانه از توست
چون سایه مرا ز خاک برگیر، کاینجا سر و آستانه از توست
هوشنگ ابتهاج
روز بزرگداشت عطار نیشابوری گرامی باد
ای به عالم کرده پیدا راز پنهان مرا
من کیم کز چون تویی بویی رسد جان مرا
جان و دل پر درد دارم هم تو در من می‌نگر
چون تو پیدا کرده‌ای این راز پنهان مرا
ز آرزوی روی تو در خون گرفتم روی از آنک
نیست جز روی تو درمان چشم گریان مرا
گرچه از سرپای کردم چون قلم در راه عشق
پا و سر پیدا نیامد این بیابان مرا
گر امید وصل تو در پی نباشد رهبرم
تا ابد ره درکشد وادی هجران مرا
چون تو می‌دانی که درمان من سرگشته چیست
دردم از حد شد چه می‌سازی تو درمان مرا
جان عطار از پریشانی است همچون زلف تو
جمع کن بر روی خود جان پریشان مرا
عطار_نیشابوری
#متنخوانی
> فدای یک تای موی تو...
•
اَنَس ابن مالِک گوید:
نزدِ رسولِ خدای شدم. بر حصیری خفته بود ليفين، و آن در پهلوی وی نشان کرده بود.
چون مرا بديد، گفت: «یا اَنَس، با تو هیچکس هست؟»
گفتم: «نه، یا رسولَالله.»
گفت: «بدان که اَجلِ من نزدیک آمده است و هیچ چیز نیست به من دوستتر از مرگ و از دیدار خدای. و مؤمن را خود هیچ راحت نبوَد تا به خدای نرسد.»
آنگه زار بگریست.
گفتم: «یا رسولالله، چرا میگریی؟»
گفت: «چرا نگریم که میدانم چه بر روی خواهد رسید امّتِ مرا از پسِ مرگِ من، از هواها و بریدنِ رَحِم و دوستيِ دنيا. یا اَنَس، بلال را بگوی تا یارانِ مرا همه بخواند تا سخنی فرا ایشان بگویم.»
اَنَس بلال را بگفت. بلال آواز داد که «يا مَعشَرِ مُهاجرین و اَنصار!»
یاران همه به مسجدِ رسول حاضر آمدند منتظرِ سخنِ رسول.
ساعتی برآمد.
رسولِ خدای سر از درِ حجرۀ عایشه بیرون کرد: روی او چون ماهِ شبِ چهارده، تن و جان ضعیف ببوده چون شمعِ تاوَنده، رِدای پشمین بر دوش افکنده.
برخاستند دو بازوی او را بگرفتند به محراب آوردند.
رسول گفت: «مرا بر پای بدارید تا همه سخنِ من بشنوند که طاقتم نیست که سخن بلند گویم.»
پس گفت: «ای یارانِ من! هیچ تقصیر کردم در حقِ شما و در ادای وحی و پیغامهای خدای که به شما گزاردم؟»
گفتند: «تن و جانِ ما فدای تو باد! هیچ تقصیر نکردی.»
گفت: «مهربان رسولی بودم بر شما؟»
یاران همه بگریستند. گفتند: «نَهمار بودی.»
گفت: «هیچ دانید که شما را به چه خواندم؟»
گفتند: «تا بگویی.»
گفت: «مرا به شما حاجتی است.»
گفتند: «تن و جانِ ما فدای تو بادا! آن چه حاجت است؟»
گفت: «حاجتم آن است که هرکه از شما بر من خَصمی دارد به رویی از رویها، امروز بکنید! فردا را بازمنهید که مرا طاقتِ دادِ قیامت نیست.»
خروش از میانِ یاران برآمد. گفتند: «مَعاذَالله کسی را بر تو خَصمی بوِد!»
دیگربار رسول این سخن وابگفت.
عُکّاشه ابن مِحصَنِ اسَدی برخاست گفت: «یا رسولالله، من بر تو خصمی دارم به تازیانهای که مرا زدهای در فلان حَرب. که من آنروز تب داشتم، در مَصاف راست نمیتوانستم ایستادن. تو صف راست همیکردی، مرا تازیانهای بزدی گرم. آن بر من سختتر آمد از آن تب. بدان بر تو خَصمی دارم. قصاص خواهم!»
رسول گفت: «هَلا بروید تازیانهای از حجره بیاورید!»
کس به حجرۀ عایشه فرستاد تا تازیانه بیاورد.
چون تازیانه بهدست گرفت عُکّاشه، گفت: «یا رسولالله، گر داد راست میدهی، این تازیانه نه آن است که مرا بِدان زدی. من آن خواهم!»
رسول گفت: «آن در حجرۀ فاطمه است. بیارید!»
کس به در حجرۀ فاطمه شد.
گفت: «تازیانه را می چه کنید؟»
گفت: «بابای تو را می بزنند!»
فاطمه با خویشتن بیوفتید که «الله! الله! بابای من؟!»
حسن و حسین بیرون دویدند. خویشتن فرا پیشِ عُکّاشه افگندند و زاری میکردند که «زِنهار يا عُکّاشه! بر آن تن و جانِ ضعیفِ بابای ما رحمت کن که وی بس ناتوان است.»
رسول ایشان را خاموش کرد.
عُکّاشه تازیانه برآورد، گفت: «یا رسولالله، یک کار مانده است. آنروز که مرا آن زخم زدی، من بر پای بودم. تو را نیز بر پای باید خاست!»
رسول بر پای خاست.
عُکّاشه گفت: «آنروز دوشِ من برهنه بود. تو امروز رِدا بر دوش داری!»
رسولِ خدای رِدا از دوش فروافگند. خروش و هوی از میان یاران برآمد.
چون رسول رِدا از دوش بیفگند، عُکّاشه تازیانه از دست بیفگند و درجَست رسول را در بر گرفت و روی بر روی وی بازنهاد و به هایهای بگریست. گفت: «یا رسولالله، هرگز آنروز مباد و آن دل مباد و آن دست مباد که انگشتی بر عزیز تنِ تو زند! صدهزار جان چو جانِ من فدای یک تای موی تو باد! مرا مُراد همه این بود که پوستِ من به پوستِ عزیزِ تو رسد که از تو شنیدم که گفتی هرآن مؤمن که پوستِ او به پوستِ رسولِ خدای بِبَساوَد به تقَرُّب، هرگز تا آن تن بوَد زبانۀ دوزخ بدو نرسد. من اینهمه برای آن کردم.»
رسول گفت: «مرادِ تو برآمد، يا عُکّاشه. اَحسَنَ اللهُ جَزاک.»
این بگفت و در خانه شد و سر با بالش نهاد.
•
•
> از: کتابِ «قاف»
> بازخوانیِ زندگیِ آخرین پیامبر از سه متنِ کهنِ فارسی
> ویرایشِ «یاسین حجازی»
● شعر فایز مازندرانی در مدح و رثای حضرت معصومه
اشاره :
سال روزِ وفات فاطمه معصومه (س) ـ بانوی گرامی و خواهر محترم امام رضا (ع) ـ را گرامی می داریم
نگاه خوانندگان عزیز را به شعری در مدح و رثای این بانو از مرحوم «فایز مازندرانی» از شاعران آیینیِ بزرگ ملّی ما (اهل آبادی مرزبال و آرام گرفته در آستانِ امام زاده محسن آردکلا) فرا می خوانیم.
در مدح [و رثای] حضرت معصومه (س)
(قصیده) (مَفاعِلُن فَعَلاتُن مَفاعِلُن فَعْلُن)
(19 بیت)
مرا [چو] دیده به خاکِ درَت منوّر شد
پیِ نثارِ تو، این عقد، پُر زِ گوهر شد
تَبارَکَ الله، یا بِنتِ موسِیِ الکاظِم
که قُم ز یُمنِ قُدومت ز عرش برتر شد
خوشا که روضه رضوان شده است، خطّة قُم
چه غم که خُلد، ز اَنظارِ ما مُسَتَّر شد
زمینِ قُم ز شرافت شده است رشکِ بهشت
که ذکرِ خُلد به «یا لَیْتَنی» مکرّر شد
ز عصمتِ تو [گواه اند]، مُلک تا مَلَکوت
که اِشتهار به معصومه¬ات ز داور شد
کدام مریم، سر، اندر آستان تو نیست؟
کدام عیسی، بر درگهت نه چاکر شد؟
کدام درد، ز اَنفاسِ تو نیافت شفا؟
کی آمده است، که مأیوس گشت [و] مُضطر شد؟
اگر که حُکم به تکریمِ اُمَّهات نبُود،
بگفتمی که کنیزِ درِ تو هاجر شد
شهانِ خطّة ایران¬زمین عرشِ سریر
که خاک¬روبِ درِشانْ هزار قیصر شد،
در آستانِ جلالِ تو هم¬چو دربانان،
به احترام ز هر سو سِتاده بر در شد
هرآن که خُفت به خاکِ درِ تو از اخلاص
خلاص از همه آشوبِ روزِ محشر شد
ز بس به کوی تو شد ریخته، سر و تن و جان
که قُم چو خانة صورتگران، مصوَّر شد
[گریز:]
پدر تُو راست که بابُ الحوائجش لقب است
امامِ خطّة امکان ز حَیِّ داور شد
برادرِ تو که شَمسِ شُموس [و] بَدرِ نُفوس
شهیدِ زهرِ جفا از عَدویِ کافر شد
هنوز چشم تُو را جانبِ خراسان است
ز بس هوایِ لِقایِ رضات بر سر شد
بنالم از غمِ تو یا ز درد زینبِ زار
که پشتْ خَم ز غمِ مرگ شش برادر شد
حسینْ غریب به کوفه، رضا به توس غریب
رضا ز زهرْ شهید و حسینْ ز خنجر شد
تو کُشته گشتنِ او را، ندیده¬ای از زهر
سرِ حسین به نِی در حضورِ خواهر شد
[چو] گشت مادِحِ تو، فائز از سرِ اخلاص
به مادِحِ تو مَلَک، در فلک ثناگر شد.
منبع :
بیت العزا (دیوان اشعار فائز مازندرانی)،
مقدّمه، تصحیح و تعلیقات: علی ک. (امیر لاله وایی)
(آماده برای چاپ و انتشار).
● شعر فایز مازندرانی در مدح و رثای حضرت معصومه
اشاره :
سال روزِ وفات فاطمه معصومه (س) ـ بانوی گرامی و خواهر محترم امام رضا (ع) ـ را گرامی می داریم
نگاه خوانندگان عزیز را به شعری در مدح و رثای این بانو از مرحوم «فایز مازندرانی» از شاعران آیینیِ بزرگ ملّی ما (اهل آبادی مرزبال و آرام گرفته در آستانِ امام زاده محسن آردکلا) فرا می خوانیم.
در مدح [و رثای] حضرت معصومه (س)
(قصیده) (مَفاعِلُن فَعَلاتُن مَفاعِلُن فَعْلُن)
(19 بیت)
مرا [چو] دیده به خاکِ درَت منوّر شد
پیِ نثارِ تو، این عقد، پُر زِ گوهر شد
تَبارَکَ الله، یا بِنتِ موسِیِ الکاظِم
که قُم ز یُمنِ قُدومت ز عرش برتر شد
خوشا که روضه رضوان شده است، خطّة قُم
چه غم که خُلد، ز اَنظارِ ما مُسَتَّر شد
زمینِ قُم ز شرافت شده است رشکِ بهشت
که ذکرِ خُلد به «یا لَیْتَنی» مکرّر شد
ز عصمتِ تو [گواه اند]، مُلک تا مَلَکوت
که اِشتهار به معصومه¬ات ز داور شد
کدام مریم، سر، اندر آستان تو نیست؟
کدام عیسی، بر درگهت نه چاکر شد؟
کدام درد، ز اَنفاسِ تو نیافت شفا؟
کی آمده است، که مأیوس گشت [و] مُضطر شد؟
اگر که حُکم به تکریمِ اُمَّهات نبُود،
بگفتمی که کنیزِ درِ تو هاجر شد
شهانِ خطّة ایران¬زمین عرشِ سریر
که خاک¬روبِ درِشانْ هزار قیصر شد،
در آستانِ جلالِ تو هم¬چو دربانان،
به احترام ز هر سو سِتاده بر در شد
هرآن که خُفت به خاکِ درِ تو از اخلاص
خلاص از همه آشوبِ روزِ محشر شد
ز بس به کوی تو شد ریخته، سر و تن و جان
که قُم چو خانة صورتگران، مصوَّر شد
[گریز:]
پدر تُو راست که بابُ الحوائجش لقب است
امامِ خطّة امکان ز حَیِّ داور شد
برادرِ تو که شَمسِ شُموس [و] بَدرِ نُفوس
شهیدِ زهرِ جفا از عَدویِ کافر شد
هنوز چشم تُو را جانبِ خراسان است
ز بس هوایِ لِقایِ رضات بر سر شد
بنالم از غمِ تو یا ز درد زینبِ زار
که پشتْ خَم ز غمِ مرگ شش برادر شد
حسینْ غریب به کوفه، رضا به توس غریب
رضا ز زهرْ شهید و حسینْ ز خنجر شد
تو کُشته گشتنِ او را، ندیده¬ای از زهر
سرِ حسین به نِی در حضورِ خواهر شد
[چو] گشت مادِحِ تو، فائز از سرِ اخلاص
به مادِحِ تو مَلَک، در فلک ثناگر شد.
منبع :
بیت العزا (دیوان اشعار فائز مازندرانی)،
مقدّمه، تصحیح و تعلیقات: علی ک. (امیر لاله وایی)
(آماده برای چاپ و انتشار).
حضرت معصومه(س)-مدح
چنین گفت پیری ز آل پیمبر
که بر جان پاکش سلام مکرّر
شبی یافتم در بهشت مدینه
تشرّف زلطف خداوند اکبر
مزار پیمبر قبور ائمّه
به چشمم عیان شد چو مهر منور
تمام قبور بزرگان دین را
در آن شهر کردم زیارت سراسر
بسی جستجو کردم آخر ندیدم
مزاری در آن جا ز زهرای اطهر
یکی گفت باشد مکان در بقیعش
یکی گفت در بین محراب و منبر
زدم در همان حال دست توسّل
به دامان ختم رسل کی پیمبر
مرا آگه از قبر زهرای خود کن
کجا خفته در خاک آن سرّ داور
نگویم به کس گر تو با من بگویی
به جان عزیز تو و جان حیدر
پیمبر مرا گفت آن شب به رؤیا
که این راز باید بماند مستّر
اگر خواهی او را زیارت نمایی
زشهر مدینه به قم روی آور
بزن بوسه بر قبر معصومه ی من
که از نسل زهراست زهرای دیگر
دُرِ دُرج طاها مه برج یاسین
که مصباح نور است و مصداق کوثر
امامان معصوم را دخت و عمّه
علیّ بن موسی الرضا راست خواهر
سلام خدا و درود محمّد
به این خواهر و آن گرامی برادر
دیارش دل رهروان ولایت
مزارش در آغوش موسی بن جعفر
سپهر جلالات را اوست خورشید
محیط کمالات را اوست گوهر
در آغاز ذیقعده ماه جمالش
چو مهر جهان تاب شد نور گستر
ثنایش نیاید ز غیر از ائمّه
مدیحش نباشد به خلقت میسّر
نبی خُلق و حیدر خِصال و حَسن تو
حسینی تجلاّ و صدّیقه منظر
سزد مادر علم و فضلش بخوانم
اگر چه به عمرش نکرده است شوهر
وضو گر چه زیباست با آب زمزم
تیمّم به خاک در اوست خوشتر
به خاک اوفتد آفتاب قیامت
اگر افکند سایه بر اهل محشر
زخاکش درخشیده خورشید فیضی
که فیضیّه آن را گرفته است در بر
مزار شریفش ملک راست قبله
حریم رفیعش فلک راست محور
خوا گلبن دین که اینش بود گل
زهی باغ قرآن که این اش بود بر
وجود وی از دوره ی خردسالی
جلال مجسّم کمال مصوّر
کند جان میکال در کوی او سیر
زند روح جبریل بر بام او پر
سلام خدا باد بر زائر او
که باشد به زوّار زهرا برابر
عجب نیست هر شب اگر شخص مهدی
زند بوسه بر این مزار مطهّر
به چشم رضا می توان دید در او
کمالات عمّه جلالات مادر
بود قم در امواج دریای فیضش
چو ماهی که در موج دریا شناور
توان یافت عطر بهشت از مزارش
که از بوی زهراست خاکش معطّر
سلام هزاران مسیحا و مریم
به روح امامان و این پاک دختر
سزد جای باران به دامان صحنش
سماوات دائم بارند اختر
قدم های زوّار او مُشک افزا
نفس های خُدّام او روح پرور
به زوّار قبرش بهشت است واجب
که گیرد بهشت از قدمهاش زیور
به زن های کلّ جهان تا قیامت
پس از عمّه و مادرش اوست سرور
بیایید در عُشّ آل محمّد
بگیرید حاجات خود را از این در
خلایق از این در گرفتند حاجت
حوایج در این خانه دارند سنگر
حریم امامان معصوم ما قم
بتولش بود دخت موسی بن جعفر
مصون است قم تا ابد از حوادث
که پیوسته معصومه او راست یاور
الا ای ثنا گسترانت ائمّه
گهی جدّ، گهی باب، گاهی برادر
به اجداد وآبای پاک تو سوگند
که مهر تو به باشد از جان به پیکر
عجین گشت مهرت به آب و گِل ما
چنین بود از صبح خلقت مقدّر
نگردد ادا حقّ این نعمت آری
اگرز شکر گوییم تا صبح محشر
در مدح تو ریزد از طبع "میثم"
کرم کردی ای بانو، از این چه بهتر
.
به خدا هیچ مرا غیر تمنای تو نیست
چارهی درد مرا جز که مداوای تو نیست
وقت خواب آید و چون خویش به بستر سِپُرم
خاطر غمزدهام جز که به رویای تو نیست
بذر امید به دل کاشتهام میدانم
میوهاش جز گهر ناب تماشای تو نیست
توتیایی بده بر تیرگی دیده نَهم
بهتر از سرمهی آن خاک قدمهای تو نیست
همه در نعمت بسیار الهی غرقیم
هر چه روزی است به جز رخصت امضای تو نیست
هر که فرجام جهان را به تو میپندارد
هیچ سر را نشناسم که به سودای تو نیست
عاقلان هرچه ز مشکل همه را حل کردند!
هیچ مشکل که چنان حلّ معمّای تو نیست
مصلحان نیز به شطرنجِ عمل مات شدند
هیچکس مصلح این غمکده، مِنهای تو نیست
جای آن است جهان دِقّ کند از فرطِ ستم
دادخواهی به جز آن دست توانای تو نیست
روزها میرسد و از پی هم میگذرد
هیچ روزی به شکوفایی فردای تو نیست
چه بهشتی است در آن مُلک که میرانی حکم!
که به این دار فنا خوشتر از آن جای تو نیست
هر چه در وصف تو گوییم غزل یا سخنی
دفترِ حُسن به جز نّقل سجایای تو نیست
#امام_عصر علیهالسّلام
#سید_مهدی_صدرالحفاظی
@Kelkestan
#نسخه_خوانی :
ز برگ لاله بیآرام گردم
چه[چو] نیلوفر کبوداندام گردم
نسیمی گر وَزَد، سَروَم شود خَم
گلم خالی کند پهلو ز شبنم
بهتن آواز بلبل، نیش گردد!
گُلِ جسمم ز شبنم ریش گردد
تنم را از خمیر ماه، عار است
تو از سنگم تراشی؛ این چه کار است؟!
ز جانسختی ز سنگم میتراشی
مثالم را ز تیشه میخراشی
مثالم را زنی با تیشه صد نیش
نمیترسی که اندامم شود ریش؟!
***
به آن گلدستۀ باغ ملاحت
جوابی داد از روی فصاحت
که چون آئینه کردم سنگ را راست
به هرجا بنگری، عکس تو پیداست
تو عکس خویش میبینی در این سنگ
به من از طعنه می‌سازی جهان، تنگ
حقیقت با تو گویم کز هوس نیست
که مَحرَم با تو جز تو هیچکس نیست
کنون زین راز بر تو میگشایم
تو را ناچار بر تو مینمایم
چه[چو] نتْوانم کُنَم مَنعَت ز گلگشت
ز غیرت، آینهْ سازم دَر و دشت!
جهان را پُر کنم از عکست ای ماه!
که بر تو خلق عالَم، گم کند راه!
🔸شاعر: نامشخص
📕از یک نسخۀ خطی مجلس
@manuscript_ir
〰️🍃🌺
گل در بر و می در کف و معشوق به‌کام است
سلطان جهانم به چنین روز غلام است
گو شمع میارید در این جمع که امشب
در مجلس ما ماهِ رخِ دوست تمام است
در مذهب ما باده حلال است ولیکن
بی‌روی تو ای سروِ گل‌اندام حرام است
گوشم همه بر قول نی و نغمه چنگ است
چشمم همه بر لعلِ لب و گردشِ جام است
در مجلسِ ما عطر میامیز که ما را
هرلحظه ز گیسوی تو خوشبوی مشام است
از چاشنی قند مگو هیچ و ز شکّر
زانرو که مرا از لبِ شیرینِ تو کام است
تا گنجِ غمت در دلِ ویرانه مقیم است
همواره مرا کوی خرابات مُقام است
از ننگ چه‌گویی که مرا نام ز ننگ است
وز نام چه‌پرسی که مرا ننگ ز نام است
می‌خواره و سرگشته و رندیم و نظرباز
وان‌کس که چو ما نیست در این شهر کدام است
با محتسبم عیب مگویید که او نیز
پیوسته چو ما در طلبِ عیشِ مدام است
حافظ منشین بی می و معشوق زمانی
کایام گل و یاسمن و عید صیام است
🍃🍂🍃🍂🍃🍂
عیدتان مبارک
احسان‌الله شکراللهی
تصویر منازعهء عابد و شیطان
چنین گویند که جمعی درختی را می پرستیدند و در آن زمان عابدی بود بشنید که قومی درخت می‌پرستند برخاست و تبری برداشت و می‌رفت تا درخت بیندازد ابلیس پیش او آمد بر صورت شیخی. آن عابد را گفت کجا می‌روی ... عابد گفت می‌روم تا آن درخت را بیفکنم. شیخ گفت تو را با این چه کار نگذارم که تو آن را قطع کنی. در همدیگر درآویختند. عابد بر شیطان غلبه کرد او را بینداخت و بر سینهء او بنشست. شیطان او را گفت مرا بگذار تا با تو سخنی بگویم از سینهء او برخاست او را گفت ای مرد این درخت قطع کردن باری عز و جل بر تو واجب نکرده است و در زمین انبیا هستند اگر باری عز و جل هدایت این قوم خواهد کسی را از انبیا پیش ایشان فرستد و بفرماید تا درخت را قطع کند. عابد گفت لابد است قطع کردن. دیگر بار شیطان با عابد درآویخت عابد او را بر زمین زد و بر سینهء او بنشست. شیطان گفت شیخ هیچ خواهی که میان من قرار باشد و تو را آن بهتر؟ عابد گفت چه چیز است؟ شیطان گفت تو مردی درویشی و خویشان و همسایگان درویش داری مگر خواهی که تو را از مردم استغنای بود و به خویشان و همسایگان چیزی رسانی؟ عابد گفت آری شیطان گفت قطع این درخت مکن هر روز من دو دینار به تو رسانم چنان‌که هر شب در زیر بالین تو می‌نهم تو آن را بر می‌دار و بر خود و بر خویشان خود نفقه می‌کن و به صدقه میده ... عابد با صومعهء خود آمد آن شب دو دینار زر در بالین خود دید برگرفت و تا دو روز دیگر هیچ ندید در خشم شد باز برخاست و داس برداشت تا درخت را بیفکند. شیطان دگر باره بر صورت آن شیخ پیش او آمد گفت کجای می‌روی؟ گفت می روم تا درخت بیفکنم . شیخ گفت من رها نکنم تا تو آن را بیفکنی. عابد با او درآویخت تا او را بیندازد چنان‌که اوّل بار. شیطان گفت هیهات و مرد عابد را چون گنجشکی بر زمین زد بر سینهء او نشست و گفت این در خت رها کنی یا این ساعت تو را هلاک کنم؟ عابد گفت مرا غلبه کردی اکنون مرا بگذار و مرا خبر ده که چون بود که اول تو را غلبه کردم و تو این بار مرا غلبه کردی؟ شیطان گفت بار اوّل از بهر خدای بود مرا مسخّر تو کرد و این بار از بهر دینار و عرض نفس بود، تو را غلبه کردیم چنین که دیدی.
( از دستنویس عجایب المخلوقات، موزه والترز به شماره 593)
@aaadab1397farhang
تصویر د پست بعدی
👇🏻👇🏻👇🏻
الكتب والمواضيع والآراء فيها لا تعبر عن رأي الموقع
تنبيه: جميع المحتويات والكتب في هذا الموقع جمعت من القنوات والمجموعات بواسطة بوتات في تطبيق تلغرام (برنامج Telegram) تلقائيا، فإذا شاهدت مادة مخالفة للعرف أو لقوانين النشر وحقوق المؤلفين فالرجاء إرسال المادة عبر هذا الإيميل حتى يحذف فورا:
alkhazanah.com@gmail.com
All contents and books on this website are collected from Telegram channels and groups by bots automatically. if you detect a post that is culturally inappropriate or violates publishing law or copyright, please send the permanent link of the post to the email below so the message will be deleted immediately:
alkhazanah.com@gmail.com
