کتابخانه اسلامی و تصوف

اسامی برخی از مستشرقینی که به نقد و تصحیح نسخ خطی فارسی اهتمام داشتند:
- هِرمان اِته (1844-1917) آلمانی؛ صاحب «تاریخ ادبیات فارسی».
- استوری، چارلز اَمبرُوز (1888-1967)؛ خاورشناس انگلیسی، مدیر کتابخانۀ دیوان هند، مؤلف «نگاشته های فارسی» در 3 مجلد.
- گوستاو فلوگل (1802-1870)؛ آلمانی. الهیات و فلسفه خوانده بود، به فهرست برداری از نسخ خطی عربی، ترکی و فارسی مشغول بود.
- گای لی اِسترَنج (1854-1933)؛ ایرانشناس بریتانیایی
- ادوارد براون (1862-1926)؛ ایرانشناس بریتانیایی، مؤلف «تاریخ ادبی ایران»؛ 4 مجلد، «تاریخ مشروطیت»، «تصحیح تذکرة الشعرای سمرقندی»، «تصحیح لباب الألباب عوفی» (با همکاری محمد قزوینی)؛ 2 مجلد.
- فریتس مایر (1912-1998)؛ اسلامشناس سوئیسی، که به خاطر آثار مهم و گسترده اش دربارۀ تصوف مشهور شد.
- هلمهوت ریتر (1892-1971)؛ آلمانی. تصحیح و ترجمۀ متون الهی نامۀ عطار، الإسلاميّین اشعری، فرق الشیعة نوبختی، غاية الحکیم حکیم مجریطی، هفت پیکر نظامی، سوانح احمد غزالی.
- ی . ا . برتلس (یِوگِنی ادواردویچ بِرتِلس)؛ (1890-1975)؛ خاورشناس روس، صاحب پژوهش های فراوان در ادب و تصوف ایرانی و تاریخ فرهنگ و ادبیات آسیای مرکزی؛ مصحح چاپ انتقادی شاهنامۀ فردوسی.
- فلیکس تاور؛ خاورشناس، از اهالی چک که در سال 1937 ظفرنامۀ شامی را تصحیح و طبع کرد.
- پاول هُرن؛ آلمانی. در دهۀ پایانی قرن نوزدهم، فرهنگنامه ای در ریشه شناسی زبان فارسی منتشر کرد که ترجمه هم شده است.
- ایلیا پائولوویچ پتروشفسکی؛ (1898-1977)؛ روسی. جزء نویسندگان «تاریخ ایران کمبریج» بوده و کتابهای «اسلام در ایران» و «سربداران» از اوست.

اسامی برخی از مستشرقینی که به نقد و تصحیح نسخ خطی فارسی اهتمام داشتند:
- هِرمان اِته (1844-1917) آلمانی؛ صاحب «تاریخ ادبیات فارسی».
- استوری، چارلز اَمبرُوز (1888-1967)؛ خاورشناس انگلیسی، مدیر کتابخانۀ دیوان هند، مؤلف «نگاشته های فارسی» در 3 مجلد.
- گوستاو فلوگل (1802-1870)؛ آلمانی. الهیات و فلسفه خوانده بود، به فهرست برداری از نسخ خطی عربی، ترکی و فارسی مشغول بود.
- گای لی اِسترَنج (1854-1933)؛ ایرانشناس بریتانیایی
- ادوارد براون (1862-1926)؛ ایرانشناس بریتانیایی، مؤلف «تاریخ ادبی ایران»؛ 4 مجلد، «تاریخ مشروطیت»، «تصحیح تذکرة الشعرای سمرقندی»، «تصحیح لباب الألباب عوفی» (با همکاری محمد قزوینی)؛ 2 مجلد.
- فریتس مایر (1912-1998)؛ اسلامشناس سوئیسی، که به خاطر آثار مهم و گسترده اش دربارۀ تصوف مشهور شد.
- هلمهوت ریتر (1892-1971)؛ آلمانی. تصحیح و ترجمۀ متون الهی نامۀ عطار، الإسلاميّین اشعری، فرق الشیعة نوبختی، غاية الحکیم حکیم مجریطی، هفت پیکر نظامی، سوانح احمد غزالی.
- ی . ا . برتلس (یِوگِنی ادواردویچ بِرتِلس)؛ (1890-1975)؛ خاورشناس روس، صاحب پژوهش های فراوان در ادب و تصوف ایرانی و تاریخ فرهنگ و ادبیات آسیای مرکزی؛ مصحح چاپ انتقادی شاهنامۀ فردوسی.
- فلیکس تاور؛ خاورشناس، از اهالی چک که در سال 1937 ظفرنامۀ شامی را تصحیح و طبع کرد.
- پاول هُرن؛ آلمانی. در دهۀ پایانی قرن نوزدهم، فرهنگنامه ای در ریشه شناسی زبان فارسی منتشر کرد که ترجمه هم شده است.
- ایلیا پائولوویچ پتروشفسکی؛ (1898-1977)؛ روسی. جزء نویسندگان «تاریخ ایران کمبریج» بوده و کتابهای «اسلام در ایران» و «سربداران» از اوست.

ناصرخسرو و اسماعیلیان. یوگنی ادواردویچ برتلس. ترجمه یحیی آرین پور.
@erfaneeslami1

کلیات اقبال فارسی ...
علامه اقبال لاهوری
باهتمام آکادمی اقبال پاکستان ،لاهور...⬇️

@erfaneeslami1

سفینه ی نظم ونثر (کتابت سده 13ق)
مشتمل بر:
1. نان و حلوا شیخ بهایی
2. هادی المضلین از شیخ یحیی متخلص به کافر
3. کنزالحقایق پوریای ولی
4. مثنوی اسرار دل سراینده ناشناس
5. مثنوی در فکر و ذکر از ابوالقاسم شیرازی
6. مثنوی در فقر و صدق از بابا قاسم خادم
7. معراجنامه از شخصی با نام مسافر
8. قصیده‌ای از عطار
9.اشعاری از جامی
10. رباعیات خیام و مولانا جلال‌الدین بلخی
11. صحت و مرض فضولی
12. غزلیات محمد شیرین مغربی
13. لوایح جامی
14. شرح بیتی از امیر خسرو دهلوی از جامی
15.نائیه جامی
16. حسن و دل فتاحی نیشابوری
17. آغاز و انجام از فیاض ؟
18. شرح لغات مشکل دیوان حافظ
19. منتخبی از قصاید شعرای مختلف
20. منتخب غزلیات و رباعیات فیض کاشانی
خطی...⬇️

@erfaneeslami1

@litera9
شرح مشکلات دیوان ناصر خسرو
( نقد حاضر در تصحیح دیوان ناصر).
احمد ادیب پیشاوری.
به اهتمام جمشید سروشیار.
اصفهان: سهروردی، 1363.

بعضی از آثار منتشر شده محمد دبیرسیاقی
@literature9
۱. تصحیح دیوان منوچهری دامغانی
۲. تصحیح دیوان فرخی سیستانی
۳. تصحیح دیوان عنصری بلخی
۴. تصحیح دیوان لامعی گرگانی
۵. تصحیح کلیات دیوان شاه‌داعی شیرازی در دو مجلد
۶. تصحیح زراتشت‌نامهٔ کیکاوس‌ بن‌ کیخسرو‌ بن دارا
۷. تصحیح شاهنامهٔ فردوسی بر اساس چاپ کلکته
۸. طبع شاهنامه در ۲۶ مجلد با برگردان هر داستان به نثر، در آغاز و معنی شرح لغات و تعبیرات ذیل ابیات
۹. گلچینی از شاهنامهٔ فردوسی با نام نامورنامهٔ باستان
۱۰. تصحیح سفرنامهٔ ناصرخسرو
۱۱. تصحیح سفرنامهٔ مکهٔ حاج مخبرالسلطنهٔ هدایت
۱۲. تصحیح سفرنامهٔ خوزستان حاج نجم‌الملک
۱۳. تصحیح نزهة‌ القلوب حمدالله مستوفی، بخش ایران،
۱۴. تصحیح جامع‌ التواریخ رشید‌الدین فضل‌الله، بخش اسماعیلیه،
۱۵. تصحیح بخش سامانیان و غزنویان جامع‌ التواریخ
۱۶. تصحیح بخش تاریخ فرهنگ جامع‌ التواریخ
۱۷. تصحیح و طبع تاریخ ایران تألیف عباس اقبال آشتیانی از آغاز اسلام تا سلسلهٔ پهلوی
۱۸. تصحیح و طبع لغت‌نامهٔ اسدی بر اساس چاپ پاول هُرن
۱۹. تصحیح و طبع فرهنگ چراغ هدایت
۲۰. تصحیح و طبع مجمع‌ الفرس سروری کاشانی (تحریر کامل) در سه مجلد
۲۱. گزیدهٔ تاریخ بیهقی
۲۲. به‌گزیدهٔ تاریخ بیهقی
۲۳. گلچینی از دیوان ناجی قزوینی
۲۴. گنج بازیافته، احوال و اشعار شاعران دیوان ازدست‌رفته
۲۵. پیشاهنگان شعر فارسی، احوال برگزیدهٔ اشعار ۳۷ شاعر قرن سوم و چهارم و آغاز قرن پنجم هجری
۲۶. دیوان کامل علامه علی‌اکبر دهخدا
۲۷. تصحیح و طبع غیاث‌ اللغات در ۲ مجلد
۲۸. تصحیح و طبع تذکرة‌ الملوک دربارهٔ تشکیلات اداری و مشاغل و مناصب دوران صفویه
۲۹. طبع مقالات دهخدا در دو مجلد
۳۰. صد‌ سلسله در شرح نام‌ها و عناوین و مدت حکمرانی شاهان سلسلهٔ مادها و هخامنشیان و اشکانیان و ساسانیان و سلسله‌های دوران اسلامی تا سلسلهٔ پهلوی
۳۱. مجموعهٔ قوانین مورد عمل مالیات بر درآمد تا سال ۱۳۴۴ش
۳۲. گفتارهای دلاویز و آموزندهٔ فارسی
۳۳. تصحیح و طبع هر پنج باب بیان‌ الادیان
۳۴. تاریخچهٔ فرهنگ و مدارس قزوین از آغاز تعلیمات نوین تا پایان سال ۱۳۸۳ش با همکاری آقای ابراهیم صفاری
۳۵. سیر تاریخی بنای قزوین و بناهای آن
۳۶. تاریخچهٔ سرشماری قزوین در ۱۲۹۹ش
۳۷. سبدی پرمیوه و انبانی پردانه و طبقی پرصیفی
۳۸. آغوشی پرریحان و دامنی پرگل
۳۹. پرندگان باغ و داغ و راغ
۴۰. برگزیدهٔ اشعار منوچهری
۴۱. برگزیدهٔ اشعار عنصری
۴۲. برگردان پنجاه لطیفه از عبید زاکانی قزوینی به نظم، قطع جیبیِ کوچک
۴۳. رگ‌رگی از آب شیرین و آب شور، مجموعهٔ اشعار خودم
۴۴. فهرست اعلام و اماکن و قبایل و کتاب‌های تاریخ حبیب‌‌ السیر، ضمیمهٔ خود تاریخ، چاپ کتابخانهٔ خیام
۴۵. فارسی سرکوهی
۴۶. نشرهای دلاویز و آموزندهٔ فارسی پیشینیان، ۳ مجلد
۴۷. نشرهای دلاویز و آموزندهٔ فارسی معاصران، در ۲ مجلد
۴۸. شرح خاندان پدری و مادری؛
۴۹. ره‌آورد حکمت، مشتمل بر سفرهای شادروان علی‌اصغر حکمت شیرازی در داخل و خارج کشور، در ۲ مجلد
۵۰. ره‌آغاز حکمت، یادداشت‌های روزانهٔ مرحوم حکمت از ۱۸سالگی تا ۲۴سالگی در شیراز، ۲ مجلد
۵۱. یادداشت‌های روزانهٔ مرحوم حکمت در دوران تحصیل در کالج آمریکایی تهران، با عنوان ره‌آموز حکمت، در ۲ مجلد
۵۲. یادداشت‌های روزانهٔ مرحوم حکمت با عنوان ره‌انجام حکمت، در ۳ مجلد مربوط به دوران وزارت فرهنگ و وزارت‌خانه‌های کشور و دادگستری و پیشه و هنر و دو نوبت وزارت امور خارجه و تدریس در دانشگاه تهران
۵۳. یادداشت‌های روزانهٔ مرحوم حکمت در دوران بازنشستگی از خدمات دولتی و دانشگاهی، در ۱ مجلد؛
۵۴. گردآوری ماده‌تاریخ‌های گونهٔ یکم تا دهم به‌ترتیب تاریخی در قرن چهارم تا چهاردهم هجری*
۵۵. گردآوری ماده‌تاریخ‌های گونهٔ یازدهم به‌ترتیب تاریخی حدود ۳۵۰۰ مورد؛
۵۶. تحریر به‌شیوهٔ تندنویسی درس تاریخ ادبیات ایران استاد بدیع‌الزمان فروزانفر در سال‌های تحصیلی ۱۳۱۶ تا ۱۳۲۲ش در مجلهٔ* ادبیات دانشگاه تهران و طبع آن توسط انتشارات خجسته
۵۷. تحریر به‌شیوهٔ تندنویسی درس بیان استاد فروزان‌فر در سال اول دکتری زبان‌ و‌ ادبیات فارسی ۱۳۲۳ش و طبع آن توسط فرهنگستان ادب
۵۸. نوای نی، تندنویسی شرح هجده بیت آغاز مثنوی مولوی در درس تاریخ‌ ادبیات دانشکدهٔ ادبیات دانشگاه تهران
۵۹. سفرنامهٔ چین، شامل آداب‌ورسوم تاجیکان با مجموعهٔ لغات و ترکیبات و قواعد زبان‌ فارسی سرکوهی؛
۶۰. گفتارهای آموزنده و دلاویز فارسی
۶۱. تصحیح و طبع ترجمان‌ القرآن جرجانی با برگردان لغات فارسی برابر لغات عربی
۶۲. فهرست الفبایی لغات فارسی با معادل عربی السامی فی الاسامی میدانی به‌ضمیمهٔ الابانه در شرح السّامی و فهرست لغات آن
۶۳. کشف ابیات شاهنامهٔ فردوسی انجمن آثار ملی در ۲ مجلد و توسط نشر مدبر در ۱ مجلد
۶۴. امثال در دیوان لغات‌ الترک محمود کاشغری به‌ترتیب الفبایی؛

@litera9
ناصر خسرو و اسماعیلیان
تالیف : آ. ی. برتلس
ترجمه : یحیی آرین پور

@litera9
شرح مشکلات دیوان ناصرخسرو
(نقد حاضر در تصحیح دیوان ناصر)
تالیف : احمد ادیب پیشاوری
به اهتمام : جمشید سروشیار

ناصر خسرو و اسماعیلیان
تالیف : آ. ی. برتلس
ترجمه : یحیی آرین پور

شرح مشکلات دیوان ناصرخسرو
(نقد حاضر در تصحیح دیوان ناصر)
تالیف : احمد ادیب پیشاوری
به اهتمام : جمشید سروشیار

فهرست مطالب این شماره مجله☝️☝️

سخن سردبیر

سبب صدور زیارت غدیریه ی امام هادی علیه السلام| فاطمه‌رحیم‌دل‌/محمود‌ملکی‌تراکمه‌ای

نگاهی به زیارت نامه ی غدیریه|حسین‌شهسواری

درس های امامت از زیارت غدیریه|عبدالحسین‌طالعی

خوانش درست زیارت جامعه ی کبیره|حمیدرضا‌شریعتمداری

زیارت جامعه ی کبیره و نقد ادبی|سید‌خلیل‌باستان/‌ترجمه:‌ محمد‌اجاقی

تصحیح منتخب شرح الزیارة الجامعة الکبیرة|تحقیق:‌علی‌عزیزپوریان‌/‌‌ أم‌عبد‌الحسین‌طبری

مثنوی کوتاهی در نظم فقراتی از زیارت جامعه ی کبیره|محمدمهدی‌احمدی

معرفی و تصحیح نسخه ای از زیارت جامعه ی کبیره با ترجمه ی منظوم|مهدیه‌اسدی

آرایه های هنری نسخه ی زیارت نامه ی جامعه ی کبیره امام هادی علیه السلام |ناهید‌جعفری‌دهکردی‌/‌‌حجت‌معماری

پاسخ های امام هادی علیه السلام به پرسش های یحیی بن اکثم|حمید‌سلیم‌گندمی

طبقه بندی موضوعی و معادل یابی احادیث امام هادی علیه السلام در نظم و نثر فارسی و انگلیسی|مهدی‌ناصری

متدهای بلاغی در دعاهای امام هادی علیه السلام |أ.م.د‌ حسین‌لفته‌حافظ‌/‌ترجمه:‌علی‌عزیزپوریان

نظری به کتاب نور البصر لحلّ مسئلة الجبر و القدر|علی‌صدرایی‌خویی‌

دهمین مهر سپهر امامت (نگاهی به دو نسخه ی نفیس کاخ گلستان درباره ی امام هادی علیه السلام)|طیبه‌حاج‌باقریان

حضرت امام هادی علیه السلام در ادبیات منظوم فارسی (با تأکید بر تراث ادبی دوره ی صفوی)| حجت‌معماری

علیّ الهادی علیه السلام |احمد‌صایم‌قلاووز‌/‌‌ترجمه:‌عبدالله‌دودانگه‌

سیمای انسان کامل در زندگی حضرت امام علی النقی علیه السلام|زینب‌السادات‌هاشمی

بررسی و نقد کتاب شکوه سامرا|عبدالحسین‌طالعی‌

کتاب شناسی سه زبانه ی امام هادی علیه السلام |سید‌مجید‌نبوی‌/‌رضا‌مرادی‌سحر‌/‌رباب‌شاهمرادی

سیری در نسخه شناسی و کتاب شناسی امام هادی علیه السلام (با تأکید بر زیارت جامعه ی کبیره) |حسین‌متقی

سیمای امام هادی علیه السلام در آئینه ی پژوهش های حوزوی و دانشگاهی|فاطمه‌یزدان‌پناه‌/‌راضیه‌سلیمانی

دهمین ستاره ی آسمان امامت و ولایت در آینه ی مقالات|الهام‌بادینلو

چکیده عربی مقالات|محمدحسین‌حکمت‌

چکیده انگلیسی مقالات|مریم‌ایزدی‌دهکردی‌

به مناسبت چهارم آبان؛ سالروز درگذشت مولّف کتاب از صبا تا نیما

یحیی آرین پور؛ چهره گمنام ادبیات معاصر ایران

یادداشتی از استاد یعقوب آژند


مرحوم آرین پور با کتاب «از صبا تا نیما» شیوه تازه‌ای را در تحقیق ادبی گشود و به ما در مقابل روش ادیبان گذشته نگاه تازه‌ای را درباره مسائل ادبی آموزش داد. زمانی که من دانشجو بودم کتاب «از صبا تا نیما» منتشر شد و من شاهد بودم که از این طرز تازه چه استقبال شایانی شد. مرحوم آرین پور به ادبیات از دیدگاه‌ها و فرآیندهای مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و... نگاه کرد و تذکره نویسی جدیدی را بر اساس رویکردهای جدید پیشنهاد کرد و پژوهشگران و تذکره نویسان نسل بعدی از روش او بسیار بهره بردند.
آرین پور هرچند حرکت نوینی را ایجاد کرد و باعث شد تا شیوه تذکره نویسی کهن ایران که تا زمان پیش از انتشار کتابش ادامه پیدا کرده بود، متحول شود، اما خود هیچ ادعای نداشت و در مقدمه کتاب نیز نوشته که فقط علاقه‌مند به ادبیات معاصر ایران بودم و چنین کتابی را نوشتم. متاسفانه هرچند که پژوهشگران نسل بعدی از او از آثارش تاثیر گرفتند، اما شیوه خود او چندان ادامه پیدا نکرد. این در صورتی است که پژوهشگران فعلی بسیار به رویکردهای نوین احتیاج دارند.
«از صبا تا نیما» در سال 1351 منتشر شد و در همان زمان در زمره کتاب‌های گزیده سال بود. همانطور که گفتم نگرش محقق باعث شده بود تا متنی متفاوت به نسبت دیگر تاریخ‌ها و تذکره‌ها در دسترس مخاطبان قرار بگیرد و این باعث استقبال از کتاب شد. البته کتاب «از نیما تا روزگار ما» که می‌توان آن را جلد سوم «از صبا تا نیما» محسوب کرد، به قوت و استحکام دو جلد نخست نبود. مرحوم آرین پور گویا برای تالیف دو جلد اول زمان کافی داشت و با دقت نظر بسیاری روی آن کار و پژوهش کرد، اما گویا برای جلد سوم زمان چندانی نداشت، هرچند که در این جلد نیز اطلاعات بسیار مفیدی به مخاطبان ارائه می‌شود.
آرین پور در تبریز از شاگردان تقی رفعت بود. تقی رفعت با کسانی چون شمس کسمایی، جعفر خامنه‌ای و ابوالقاسم لاهوتی در دل جریان متجدد ادبی عصر مشروطه می‌خواستند یک حرکت متجددانه دیگر را ایجاد کنند و به همین دلیل تندروی‌هایی نیز داشتند. خود مشروطه یک جریان تجددی را در ادبیات آن عصر ایجاد کرده بود، اما هدف اشخاصی چون رفعت و کسمایی یک اصلاح‌گری در همین جریان متجدد بود و مرحوم به همین دلیل آنها را «متجددان نوظهور» خواند.
تقی رفعت مدیر روزنامه «تجدد» در تبریز بود و او همکارانش از هرگونه نوآوری در ادبیات استقبال می‌کردند. مرحوم آرین پور در دوران تحصیلش از کلاس‌های تقی رفعت، به آموختن دیدگاه‌های جدید پرداخت و آنها را به صورتی روشمند در خود نهادینه کرد. این جهان نگری که در «از صبا تا نیما» وجود دارد، همه به دلیل شاگردی نویسنده نزد مرحوم تقی رفعت است.
تا پیش از زنده یاد آرین پور، نویسندگان و پژوهشگران در تاریخ نویسی ادبیات به گونه‌هایی چون نمایشنامه‌نویسی و ادبیات داستانی دقت چندانی نمی‌کردند، اما مرحوم آرین پور به دلیل توجه ویژه‌اش به تجدد ادبی در کتاب خود به «ادبیات داستانی» و «ادبیات نمایشی» توجه کرد و بخش عمده‌ای از پژوهش خود را به این دو گونه مهم در دوران جدید اختصاص داد. او حتی از نشر مطبوعاتی نیز غافل نبود و بخشی مهمی را هم در کتاب خود به این نوع از نثر اختصاص داد و گفت که از قرن 13 قمری نثر مطبوعاتی هم بخش مهمی از ادبیات ایران است.
مرحوم آرین پور ادبیات تحقیقی را نیز زیر ذره‌بین گذاشته بود، اما در اینجا نتوانست پایه‌های نظریه‌اش را محکم کند و در بررسی‌هایش از این حوزه نیز الگو بسازد.
زنده یاد آرین پور زبان روسی را به خوبی می‌دانست و بر آن مسلط بود. او کتابی را با عنوان «ناصر خسرو و اسماعیلیان» به قلم محقق برجسته روس یوگنی ادوارویچ برتلس را ترجمه کرد. همچنین یک سفرنامه هم از یک نویسنده روسی ترجمه کرده است. او همچنین طبع شعری خوبی هم داشت و گویا در شعر «دانش» تخلص می‌کرد.

@safinehyetabriz

کتابهایی که اخیرا از تألیف آنها فارغ آمده، و تدریجاً انتشار خواهد یافت:
زبان دری و زبان پهلوی، زبان آذربایجانی، فهرست کتابهای اروپایی درباره لهجه‌های ایرانی به زبان فرانسه، کلمات مخترم به «اویه».
کتابهایی که از زبانهای اروپایی ترجمه کرده است: صنعت تخم نوغان ایران، تاریخ ترکیه، حفظ الصحه دندان، سرانجام آلمان.
گذشته از این چنان که از این پیش هم اشاره رفت، عده‌ای از کتابهای اساسی نظم و نثر فارسی را که نسخه های معتبر و منقح از آنها در میان نبوده است، تصحیح و مقابله کرده، و نسخه‌های قاطع و مصحح به خط خود نوشته است که اگر روزی بخواهند چاپ کنند، بکار آید. و آنچه تاکنون از کار درآمده، بدین گونه است:
دیوان مشتاق اصفهانی، نصاب نظام تبریزی، دیوان سیف الدین اسفرنگی، دیوان عبید زاکانی، دیوان ادیب ناصر دیلمی، اشعار باباطاهر عریان همدانی، دیوان کمال اصفهانی، دیوان اثیر الدین اخسیکتی، دیوان اثیرالدین اومانی، دیوان امیر معزی، دیوان محمود خان ملک الشعراء، مثنوی وفای فراهانی، مجمع الانساب شبانکاره‌ای، رباعیات منسوب به امام! عمر خیام، اشعار ابوسعید ابوالخیر مهینی، اشعار رودکی، دیوان سروش اصفهانی، دیوان صابر ترمذی، اشعار بدر الدین جاجرمی، دیوان نظام استرآبادی، دیوان اوحدی مراغی، اشعار رضوان علیشاه، دیوان نزاری قهستانی، دیوان جمال الدین عبدالرزاق، دیوان مجیر الدین بیلقانی، دیوان میلی هروی، مختار نامه عطار، کلمات علیهٔ مکتبی، دیوان مسعود سعد سلمان، دیوان ابوالفرج رونی، دیوان عمادی شهریاری، دیوان قطران ارموی، دیوان عثمان مختاری، سیر العباد الی المعاد سنایی، تاریخ زندیه محمد اسماعیل خان وکیل الملک، رساله معاد ابن سینا، کشف المحجوب ابویعقوب سگزی، گشایش و رهایش ناصر خسرو، عبرت نامه عبدالرزاق مفتون دنبلی، دیوان شمس الدین طبسی، دیوان امامی هروی، آثار الوزرای عقیلی، تذکره ناظم تبریزی، اشعار صبوحی قمی، کارنامه بلخ سنایی، دیوان نظامی گنجوی، مدارج الکمال افضل الدین کاشی، کتاب السوانح احمد غزالی، رباعیات بابا افضل، دیوان رشید الدین وطواط، دیوان سید سراج الدین سگزی، اشعار غیبی شیرازی، مکاتیب فارسی غزالی، تحفهٔ [حدیقه؟] ناصریه میرزا علی اکبر وقایع نگار، دیوان مجد همگر شیرازی، منتخب جوامع الحکایات و لوامع الروایات محمد عوفی، دیوان نجیب الدین جرفادقانی، دیوان فارسی فضولی بغدادی، دیوان عبدالواسع جبلی، دیوان سوزنی سمرقندی، دیوان لامعی گرگانی، دیوان عمعق بخاری، دیوان طوفان هزار جریبی، تاریخ جدید یزد، تاریخ یزد جعفری، فرهنگ اسدی، دیوان ادیب الممالک فراهانی، دیوان فرخی سیستانی، دیوان نظام وفا کاشانی، داستان امیر احمد و مهستی، دیوان شیخ علی نقی کمره‌ای، ترجمه محاسن اصفهان مافروخی، دیوان کلیم کاشانی، دیوان خواجو کرمانی، دیوان جلال طبیب، دیوان ناصر بخاری، کلیات میر کرمانی، کلیات عماد فقیه کرمانی، فتوحات امینی هروی، دیوان سید حسن غزنوی، دیوان ابن یمین، کلیات عراقی، دیوان حسینی هروی، دیوان ابن حسام، دیوان همام تبریزی، دیوان شریف آملی، دیوان رضی، دیوان عارفی، دیوان لسانی، دیوان ایرج میرزا جلال الممالک، مثنوی صفایی نراقی، قلب منقلب سعدالدین حموی، رساله روزبهان شیرازی، منتخبات صائب تبریزی.

ادیب، نودسال عمر خود را وقف تحصیل دانش و فضیلت نمود و تمام عمر را به تزکیه نفس پرداخت. وی از علایق خانوادگی آزاد بود و از مال دنیا جز چند جلد کتاب که پاره‌ای از آن‌ها را نیز به خط خود نسخه‌برداری کرده بود، چیز دیگری نداشت. ادیب، سال‌های پایان عمر را صرف تحقیق و مراجعه به آثار خاقانی، ناصرخسرو، سنایی و به ویژه مثنوی مولوی می‌کرد، لذا آثار زیادی از وی به جای نمانده است. از حواشی و تعلیقاتی که بر ابوالفضل بیهقی نگاشته است می‌توان به احاطه بسیط او بر تاریخ و لغت پی‌برد. دیوان ادیب پیشاوری مشتمل بر چهارهزار و دویست بیت فارسی و سیصد و هفتاد بیت عربی در سال ۱۳۱۲ هجری قمری منتشر شد. دو رساله دیگر، یکی در بیان «قضایای بدیهییات اولیه» و دیگری در تصحیح دیوان ناصرخسرو از وی به جای مانده است. قیصرنامه ادیب پیشاوری که در بحر متقارب و دربارهٔ جنگ جهانی اول سروده شده، شامل چهارده‌هزار بیت است. ادیب در پایان زندگی به ترجمه اشارات ابن سینا به زبان فارسی همت گماشت که عمرش به اتمام آن وفا نکرد.

اسامی برخی از مستشرقینی که به نقد و تصحیح نسخ خطی فارسی اهتمام داشتند:
- هِرمان اِته (1844-1917) آلمانی؛ صاحب «تاریخ ادبیات فارسی».
- استوری، چارلز اَمبرُوز (1888-1967)؛ خاورشناس انگلیسی، مدیر کتابخانۀ دیوان هند، مؤلف «نگاشته های فارسی» در 3 مجلد.
- گوستاو فلوگل (1802-1870)؛ آلمانی. الهیات و فلسفه خوانده بود، به فهرست برداری از نسخ خطی عربی، ترکی و فارسی مشغول بود.
- گای لی اِسترَنج (1854-1933)؛ ایرانشناس بریتانیایی
- ادوارد براون (1862-1926)؛ ایرانشناس بریتانیایی، مؤلف «تاریخ ادبی ایران»؛ 4 مجلد، «تاریخ مشروطیت»، «تصحیح تذکرة الشعرای سمرقندی»، «تصحیح لباب الألباب عوفی» (با همکاری محمد قزوینی)؛ 2 مجلد.
- فریتس مایر (1912-1998)؛ اسلامشناس سوئیسی، که به خاطر آثار مهم و گسترده اش دربارۀ تصوف مشهور شد.
- هلمهوت ریتر (1892-1971)؛ آلمانی. تصحیح و ترجمۀ متون الهی نامۀ عطار، الإسلاميّین اشعری، فرق الشیعة نوبختی، غاية الحکیم حکیم مجریطی، هفت پیکر نظامی، سوانح احمد غزالی.
- ی . ا . برتلس (یِوگِنی ادواردویچ بِرتِلس)؛ (1890-1975)؛ خاورشناس روس، صاحب پژوهش های فراوان در ادب و تصوف ایرانی و تاریخ فرهنگ و ادبیات آسیای مرکزی؛ مصحح چاپ انتقادی شاهنامۀ فردوسی.
- فلیکس تاور؛ خاورشناس، از اهالی چک که در سال 1937 ظفرنامۀ شامی را تصحیح و طبع کرد.
- پاول هُرن؛ آلمانی. در دهۀ پایانی قرن نوزدهم، فرهنگنامه ای در ریشه شناسی زبان فارسی منتشر کرد که ترجمه هم شده است.
- ایلیا پائولوویچ پتروشفسکی؛ (1898-1977)؛ روسی. جزء نویسندگان «تاریخ ایران کمبریج» بوده و کتابهای «اسلام در ایران» و «سربداران» از اوست.