#یادداشت
#محمد_باقر_ملکیان
يادداشتی پيرامون فهارس أهل سنت(2)
فهرست ابن حجر
فهرست ابن حجرعسقلاني (متوفی 852 هـ ) با عنوان المجمع المؤسس لمعجم المفهرس از مفصل ترين فهارس اهل سنت است.
پيش از معرفی اين فهرست و مقايسه آن با فهارس اماميه بايد اين نکته را متذکر شوم که اين گونه فهارس در ميان اهل سنت به مشيخه هم شناخته می شوند، چرا که در حقيقت معجمی از مشايخ آنها واطلاعاتی پيرامون آنهاست.
از فهارس در ميان اهل سنت به غير از مشيخه با عناوین: معجم، ثبت، وبرنامج هم ياد می شود (المجمع المؤسس لمعجم المفهرس، ج1، ص6 و47، مقدمه محقّق)
مشيخه نويسی در ميان شيعه نيز سابقه ديرينه دارد. به عنوان جمله معترضه بايد اين نکته را متذکر شوم که مشيخه ها در ميان شيعه دو نوع است: مشيخه هايي از قبيل مشيخه صدوق، و مشيخه هايي از قبيل مشيخه ابن محبوب. منظور من از مشيخه در اين يادداشت مشيخه هايي از قبيل مشيخه ابن محبوب است نه مشيخه صدوق. (درباره مشيخه ابن محبوب وتفاوت آن با مشيخه صدوق در يادداشتي با عنوان: «تصحيح يک اشتباه» کمی اين اجمال را توضيح داده ام. همچنين در مورد تطور اصطلاح مشيخه در ميان علمای اهل سنت رک: المجمع المؤسس لمعجم المفهرس، ج1، ص46، مقدمه محقّق).
به هر حال نگاه اين يادداشت به فهرست ابن حجر است، وبررسی امور ديگر مجالي ديگر می طلبد.
فهرست ابن حجر کتابی است دربرگيرنده مشايخ ابن حجر که ابن حجر مشايخش را به ترتيب حروف الفباء مرتب ساخته ودر ذيل هر شيخ، به بررسی شرح حال آن شيخ وکتبی که ابن حجر از او آموخته واجازه گرفته پرداخته است.
از خلال فهرست ابن حجر ما می توانيم اطلاعاتی در مورد مدارس علميه، حلقات علماء ومجالس آنها، احوالات علماء، قاضيان، محدثين وقراء، فقهاء وأصوليين، ادباء وشعراء، و... به دست آوريم.
علاوه بر اين موارد، نگاه به مجموع اين کتاب، بازگو کننده تاريخ علم و حوزه های علميه در قرن هشتم و نهم هجری است.
به هر حال بدون هيچ طول و تفصيلي تنها نمونه ای از فهرست ابن حجر و نمونه ای از فهرست شيخ طوسی را ذکر می کنم ومقايسه آن دو را به خواننده محترم وامی گذارم (البته دوست فاضلم جناب آقای عباسی در یادداشت قبلی کمی در این باره سخن گفتند، و بار مرا سبکتر ساختند):
فهرست ابن حجر: «أبوبکر بن عثمان بن خليل بن محمود بن عبدالواحد الحوراني تقي الدين الحنفي
ولد سنة أربعين واشتغل. وسمع من الميدومي وغيره، وناب في الحکم.
ولقيته ببيت المقدس فقرأت عليه «المسلسل بالأوّلية».
و«جزء البطاقة» بسماعه لذلک علی أبي الفتح الميدومي.
بسماعه للمسلسل علی النجيب بشرطه، ولجزء البطاقة علی ابن علاق قال أخبرنا البوصيري بسنده.
مات في أواخر سنة أربع وثمانمائة ببيت المقدس» (المجمع المؤسس لمعجم المفهرس، ج1، ص557ـ558، رقم: 69)
فهرست شيخ طوسی: «جعفر بن محمّد جعفر بن محمّد بن قولويه القمّي، يكنّى أبا القاسم، ثقة.
له تصانيف كثيرة على عدد كتب الفقه، منها: كتاب مداواة الجسد لحياة الأبد، كتاب الجمعة و الجماعة، كتاب الفطرة، كتاب الصرف، كتاب الوطء بملك اليمين، كتاب الرضاع، كتاب الأضاحي.
و له كتاب جامع الزيارات و ما روي في ذلك من الفضل عن الأئمّة صلوات اللّه عليهم أجمعين و غير ذلك، و هي كثيرة، و له فهرست ما رواه من الكتب و الأصول.
أخبرنا برواياته و فهرست كتبه جماعة من أصحابنا منهم الشيخ أبو عبد اللّه محمّد بن محمّد بن النعمان رحمه اللّه و الحسين بن عبيد اللّه و أحمد بن عبدون و غيرهم، عن جعفر بن محمّد بن قولويه القمّي». (الفهرست، ص109، رقم: 141).
در اين باره بيشتر خواهم نوشت؛ بعونه وکرمه.
https://t.me/derasatfielmrejal
#محمد_باقر_ملکیان
يادداشتی پيرامون فهارس أهل سنت(2)
فهرست ابن حجر
فهرست ابن حجرعسقلاني (متوفی 852 هـ ) با عنوان المجمع المؤسس لمعجم المفهرس از مفصل ترين فهارس اهل سنت است.
پيش از معرفی اين فهرست و مقايسه آن با فهارس اماميه بايد اين نکته را متذکر شوم که اين گونه فهارس در ميان اهل سنت به مشيخه هم شناخته می شوند، چرا که در حقيقت معجمی از مشايخ آنها واطلاعاتی پيرامون آنهاست.
از فهارس در ميان اهل سنت به غير از مشيخه با عناوین: معجم، ثبت، وبرنامج هم ياد می شود (المجمع المؤسس لمعجم المفهرس، ج1، ص6 و47، مقدمه محقّق)
مشيخه نويسی در ميان شيعه نيز سابقه ديرينه دارد. به عنوان جمله معترضه بايد اين نکته را متذکر شوم که مشيخه ها در ميان شيعه دو نوع است: مشيخه هايي از قبيل مشيخه صدوق، و مشيخه هايي از قبيل مشيخه ابن محبوب. منظور من از مشيخه در اين يادداشت مشيخه هايي از قبيل مشيخه ابن محبوب است نه مشيخه صدوق. (درباره مشيخه ابن محبوب وتفاوت آن با مشيخه صدوق در يادداشتي با عنوان: «تصحيح يک اشتباه» کمی اين اجمال را توضيح داده ام. همچنين در مورد تطور اصطلاح مشيخه در ميان علمای اهل سنت رک: المجمع المؤسس لمعجم المفهرس، ج1، ص46، مقدمه محقّق).
به هر حال نگاه اين يادداشت به فهرست ابن حجر است، وبررسی امور ديگر مجالي ديگر می طلبد.
فهرست ابن حجر کتابی است دربرگيرنده مشايخ ابن حجر که ابن حجر مشايخش را به ترتيب حروف الفباء مرتب ساخته ودر ذيل هر شيخ، به بررسی شرح حال آن شيخ وکتبی که ابن حجر از او آموخته واجازه گرفته پرداخته است.
از خلال فهرست ابن حجر ما می توانيم اطلاعاتی در مورد مدارس علميه، حلقات علماء ومجالس آنها، احوالات علماء، قاضيان، محدثين وقراء، فقهاء وأصوليين، ادباء وشعراء، و... به دست آوريم.
علاوه بر اين موارد، نگاه به مجموع اين کتاب، بازگو کننده تاريخ علم و حوزه های علميه در قرن هشتم و نهم هجری است.
به هر حال بدون هيچ طول و تفصيلي تنها نمونه ای از فهرست ابن حجر و نمونه ای از فهرست شيخ طوسی را ذکر می کنم ومقايسه آن دو را به خواننده محترم وامی گذارم (البته دوست فاضلم جناب آقای عباسی در یادداشت قبلی کمی در این باره سخن گفتند، و بار مرا سبکتر ساختند):
فهرست ابن حجر: «أبوبکر بن عثمان بن خليل بن محمود بن عبدالواحد الحوراني تقي الدين الحنفي
ولد سنة أربعين واشتغل. وسمع من الميدومي وغيره، وناب في الحکم.
ولقيته ببيت المقدس فقرأت عليه «المسلسل بالأوّلية».
و«جزء البطاقة» بسماعه لذلک علی أبي الفتح الميدومي.
بسماعه للمسلسل علی النجيب بشرطه، ولجزء البطاقة علی ابن علاق قال أخبرنا البوصيري بسنده.
مات في أواخر سنة أربع وثمانمائة ببيت المقدس» (المجمع المؤسس لمعجم المفهرس، ج1، ص557ـ558، رقم: 69)
فهرست شيخ طوسی: «جعفر بن محمّد جعفر بن محمّد بن قولويه القمّي، يكنّى أبا القاسم، ثقة.
له تصانيف كثيرة على عدد كتب الفقه، منها: كتاب مداواة الجسد لحياة الأبد، كتاب الجمعة و الجماعة، كتاب الفطرة، كتاب الصرف، كتاب الوطء بملك اليمين، كتاب الرضاع، كتاب الأضاحي.
و له كتاب جامع الزيارات و ما روي في ذلك من الفضل عن الأئمّة صلوات اللّه عليهم أجمعين و غير ذلك، و هي كثيرة، و له فهرست ما رواه من الكتب و الأصول.
أخبرنا برواياته و فهرست كتبه جماعة من أصحابنا منهم الشيخ أبو عبد اللّه محمّد بن محمّد بن النعمان رحمه اللّه و الحسين بن عبيد اللّه و أحمد بن عبدون و غيرهم، عن جعفر بن محمّد بن قولويه القمّي». (الفهرست، ص109، رقم: 141).
در اين باره بيشتر خواهم نوشت؛ بعونه وکرمه.
https://t.me/derasatfielmrejal
