مكتبة المجلسي ودارالتراث

«تساهل و مدارای آیت الله العظمی بروجردی»


ذکر خاطره ای درباره مرحوم آیت الله العظمی بروجردی از زبان نوه ایشان
آیت الله علوی بروجردی:

زمانی که آقای بروجردی ساکن شهر بروجرد بودند پزشک معروف شهر آقای حکیم یوسف یهودی بود. نوه آن دکتر برای آقای علوی نقل کرده بود که حکیم یوسف ارادت خاصی به آقای بروجردی داشت و در قم به دیدار آقای بروجردی میرفت. علت این بود که وقتی دکتر برای عیادت علمای بروجرد میرفت آنان تکه پارچه ای پهن می کردند که پای دکتر به فرش های آنان برخورد نکند؛ ولی وقتی خانه آقای بروجردی میرفت از این کارها خبری نبود و مانند یک مهمان معمولی با او برخورد میکردند.

در زمانی که آقای بروجردی هنوز به قم نیامده و ساکن بروجرد بودند شنیدند که در آن شهر هنگام تشییع جنازه یهودیان بعضیها به طرف جنازه سنگ پرتاب میکنند. آقای بروجردی مردم را از این کار ناشایست نهی فرمودند ولی بعضی از مردم توجه نکردند و به این عمل ادامه دادند. آقای بروجردی گفتند هر وقت تشییع جنازه یک یهودی بود به ایشان اطلاع دهند. در اولین تشییع آقای بروجردی شرکت کردند و این باعث شد این سنت زشت سنگپرانی به کلی ترک شود.

وقتی مسجد اعظم قم ساخته میشد قرار شد چاه آبی حفر کنند که آن مسجد مستقل از آب شهر باشد. تحقیق شد که چه کسی این کار را بهتر از دیگران انجام می دهد. معلوم شد شرکتی در خیابان سعدی تهران هست که مدیریت آن با آقای جمشید یگانگی است ولی ایشان زردشتی میباشد.
موضوع را با آقای بروجردی مطرح کردند و ایشان فرمود: «زردشتی باشد، چه اشکالی دارد؟». آقای مهندس لرزاده که معمار مسجد اعظم بود قرارداد حفر چاه و سیستم آبرسانی مسجد را با آن شرکت بست و کار تا آخر انجام شد. هنگام تسویه حساب، آقای جمشید یگانگی گفته بود مایل است با آقای بروجردی ملاقات کند. آقای لرزاده اجازه گرفته بود و ملاقات انجام شد. در ملاقات آقای بروجردی از ایشان تشکر کرده بود ولی آقای یگانگی خواهش کرده بود که اجازه دهید من هم در ثواب این مسجد شریک باشم و پولی بابت کار دریافت نکنم و آقای بروجردی هم قبول کرده بود.
در همین حال یکی از حاضرین به آقای بروجردی گفته بود: «آقا به ایشان بفرمایید مسلمان شود». آقای بروجردی از شنیدن این جمله آنقدر ناراحت شده بود که صورت و گوشهایش قرمز شده بود. آقای یگانگی هم سرش را زیر انداخته و ساکت بود. پس از مدتی آقای بروجردی فرمود: «من دعا میکنم خداوند از این صفا و اخلاص ایشان به ما هم عنایت بفرماید».

پس از چندین سال چاه به تعمیر و بازسازی نیاز پیدا کرد و به همان شرکت مراجعه شد و معلوم شد آقای یگانگی مرحوم شده و پسرانش شرکت را اداره میکنند. قرار شد آنان برای تعمیر اقدام کنند. کار که انجام شد برای تسویه حساب رفتیم. معلوم شد مرحوم جمشید یگانگی در پرونده مربوط به مسجد اعظم قم یادداشت کرده که تا هر زمان این چاه تعمیراتی لازم داشت به طور مجانی انجام گردد.

آقای علوی در سفری به نجف اشرف ملاقاتی با آیت الله العظمی سیستانی داشتند. ایشان فرموده بود در زمانی که من در قم شاگرد آقای بروجردی بودم یک روز توصیه اخلاقی داشتند با این عنوان: «مواظب باشید دزد عقیده مردم نباشید». آقای بروجردی فرموده بودند: «یک روز دزدها جلو کاروانی را میگیرند و اموال آن را غارت میکنند. میان اموال و اثاثیه آنان بقچه ای بود که روی آن نوشته شده بود "بسم الله الرحمن الرحیم". آن را به رئیس دزدها نشان دادند و او پرسید این بقچه مال کیست؟ معلوم شد متعلق به یک پیرزن است. از آن پیرزن پرسید این کاغذ بسم الله برای چیست؟ جواب داد این را نوشتم تا از خطر دزدها محفوظ بماند. رئیس دزدها گفت محفوظ ماند، بردار و برو. نوچه های رئیس اعتراض کردند که این همه زحمت کشیدیم و دزدیدیم چرا به او برگرداندی؟ رئیس جواب داد: «ما دزد اموال هستیم دزد عقیده نیستیم». آقای بروجردی با نقل این داستان فرموده بودند: «شما طلاب عزیز مواظب باشید دزد عقیده مردم نباشید».

رحمت و رضوان بی انتهای الهی بر آن مرجع عالیقدر که با عمل خود مردم را هدایت می فرمود.

نقل از روزنامه سازندگی، ۱۶ مرداد ۱۳۹۷

تصویری از پیاده‌روی مرحوم میرزاجواد تبریزی از نجف به سمت کربلا.
پیاده‌روی اربعین، یک سنت در میان اهالی، علما و طُلّاب حوزه علمیه نجف بود. که با پای پیاده از نجف به کربلا می‌رفتند، بنیان‌گذار این سنت، مرحوم آیت‌الله سیدابوالحسن اصفهانی، از علمای مشهور نجف بود

🌞
▪ جدال کاشانی با آیت الله بروجروی - قسمت دوم

■فرید مدرسی
|||||||||||||| سید ابوالقاسم کاشانی در حاليكه 27خرداد 23 به اتهام همكاري با افسران اس‌اس آلماني توسط انگليسي‌ها بازداشت شد، در قم در همان سال مجتهدي ديگر بر جايگاه مرجعيت قرار گرفت. «آيت‌الله العظمي حاج آقا حسين بروجردي» با وجود حضور مراجع ثلاث آيات عظام «صدر،‌حجت و خوانساري» با تلاش همين مراجع و برخي علما از بروجرد به قم آمد تا حوزه علميه را در اين شهر سروسامان دهد و قدرت مرجعيت را حفظ و مستحكم‌تـر كند. او همچون «كاشاني» شاگرد «آخوند خراساني» بود، اما با ورود اين استاد و ديگر علماي نجف به عرصه سياست و دفاع يا مخالفت با مشروطيت از حوزه علميه نجف بيرون آمد و به موطن خود «بروجرد» بازگشت و مشغول تبليغ و تدريس علوم حوزوي شد. اين انتخاب بروجردي شايد آغاز فصل جدي دو نگرش دو مجتهد در آن دوران بود كه بعدها آيت‌الله منتظري به آن اذعان كرد و گفت:«اينها در مسائل سياسي دو سياست يا به تعبير ديگر دو مشرب داشتند.» البته «مهدي حائري يزدي» از مقربين آيت‌الله بروجردي و فرزند موسس حوزه علميه قم اين اختلاف را فراتر از اظهارات آيت‌الله منتظري مي‌دانست. او در ميان خاطره‌گويي خود گفت:«آقاي بروجردي و آقاي كاشاني روابط خوبي نداشتند. خيلي روابطشان سرد بود، چون آقاي كاشاني خيال مي‌كرد كه آقاي بروجردي رقيبش است، ولي رقابت نبود. او مرجع تقليد بود و آقاي كاشاني يك رهبر سياسي. ‌يك رهبر سياسي – مذهبي بود و هيچ جنبه مرجعيت تقليد نداشت.»
بدين ترتيب مبدا آشنايي كاشاني و بروجردي در موطن اجتماعي – سياسي آنان يعني حوزه علميه نجف و مكتب آخوند خراساني باعث شده بود كه اگرچه يكي در سياست و ديگري در ديانت جست‌وجو مي‌كرد، تنه به تنه يكديگر بزنند و در كوران حوادث دهه 20 اين مراودات شتاب بيشتري گيرد. اين دو سويي حركت كاشاني و بروجردي با ورود يك روحاني جوان رنگ و جلا گرفت و رخ‌نمايي كرد.
هنوز يك سال از مرجعيت بروجردي برفراز حوزه علميه قم نگذشته بود كه «كاشاني» با «مجتبي ميرلوحي» معروف به «نواب صفوي» ديدار كرد و پس از آن بود كه «احمد كسروي» روحاني ضدروحانيت و آداب و سنن تشيع كشته شد. آشنايي كاشاني با نواب صفوي باعث شد كه ديدگاه‌هاي راديكال صفوي پيوندي جديد را بيافريند و شكاف كاشاني – بروجردي را عمق بخشد. چرا كه نواب به ديگر مرجع ساكن نجف يعني «سيد حسين طباطبايي قمي» نزديك بود و گويي حتي فتواي قتل كسروي را از او اخذ كرده بود.
كاشاني در قامت رهبري سياسي –مذهبي بازويي اجرايي‌ يافته بود كه «حكومت اسلامي» را طلب مي‌كرد. اين ديدار آغاز شكل‌گيري خط‌مشي‌اي بود كه ناآگاهانه و حتي در آينده آگاهانه نظام مرجعيت بروجردي را به مخاطره مي‌انداخت. نواب به روايت «مهدي عراقي» از نزديكان و همرزمان او در آن جلسه گفته بود:« در اجراي احكام اسلام و رسيدن به هدف ديني خود و با نقشه و تدبير كافي، با مشورت و همكاري شما (كاشاني) حاضرم تا آخرين نفس استقامت كنم و از آزار دشمن نهراسم.» كاشاني نيز بنا به روايت «عبدالحسين واحدي» ديگر همفكر نواب از او اينگونه طلب كرده بود:« (كاشاني) خود را به نام يك عالم دلسوخته و روحاني غيرتمندي كه از مظالم دولت‌هاي ضداسلام و تعطيل احكام قرآن دلي پرخون دارد معرفي و ازحضورشان درخواست كرد كه او را ياري و مردم را به طرفداريش تشويق نمايند.»
اين ديدار يك مجتهد و يك طلبه جوان پرشور،‌بي‌پاسخ نماند و زماني كه كاشاني براي بار دوم توسط «قوام السلطنه» بنابر ماده پنج حكومت نظامي بازداشت و به «بهجت‌آباد» قزوين تبعيد مي‌شود، نواب در مراسم چهلمين روز درگذشت «سيدحسين طباطبايي قمي» مرجع تقليد ساكن نجف پس از سخنراني منبري، ‌در ميان جمعيت ايستاد و درحضور دولتمردان ايراني حاضر در آن مراسم به تبعيد «ابوالقاسم كاشاني» اعتراض كرد و خواستار آزادي فوري او شد:«دولت ايران به نام اينكه يك روحاني بزرگ رخت از جهان بربسته است، تسليت مي‌گويد، ولي در همين ايام يك روحاني بزرگ ديگر را بازداشت و تبعيد نموده و به روحانيت اهانت كرده است. بازداشت آقاي كاشاني با عرض تسليت منافات دارد.» پس از اين دفاع نواب از كاشاني،‌ آيت‌الله سه ماه بعد آزاد مي‌شود و نواب هم كه چند ماهي پس از قتل كسروي به نجف فرار كرده بود، به ايران بازمي‌گردد و عقد اخوت اين دو در عرصه سياست ايران آغاز مي‌شود كه اين مولود هرازچند گاهي «آيت‌الله العظمي» را در قم آزرد...
@faridmod

🌞
▪️ جدال کاشانی با آیت الله بروجردی -قسمت سوم

■ فرید مدرسی
||||||||||||||| اولين مانور كاشاني –نواب در برپايي ميتينگ «حمايت از فلسطين» رخ‌نمايي مي‌كند كه نواب سخنراني مي‌كند و خطابه كاشاني قرائت مي‌شود. پس از اين ميتينگ بزرگ 5هزار نفر از هواداران نواب و تشكل اول يعني «فدائيان اسلام» نام‌نويسي مي‌كنند تا به فلسطين اعزام شوند. فرداي آن روز اين افراد در منزل كاشاني اجتماع مي‌كنند كه دولت اجازه اعزام آنان را نمي‌دهد.
البته اين حلقه سياسي – مذهبي در فعاليت‌هاي خود فقط به تهران بسنده نمي‌كند، بلكه در موطن روحانيت نيز نام‌نويسي از طلاب در مدرسه دارالشفاء قم آغاز مي‌شود.
اين امر باعث مي‌شود كه در جلسه‌اي كه ميان «بروجردي، خوانساري و صدر» سه مرجع تقليد ساكن قم برگزار مي‌شود، بروجردي در برابر اقدامات كاشاني-نواب موضع بگيرد و نه تنها روي خوش نشان ندهد بلكه معترض هم شود. آيت‌الله صدر روايت مي‌كند:«آقاي بروجردي تمام راه‌هاي توجيه را به آقاي خوانساري بسته بود.» چرا كه آيت‌الله خوانساري از همدرسان و دوستان كاشاني در نجف بود و از اعزام نيرو به فلسطين طي اطلاعيه‌اي حمايت كرده بود. بروجردي همچنان بدون در نظر گرفتن خط‌مشي جريان «كاشاني» راه خود را طي مي‌كرد. در اين مساله نيز اگرچه با اين شيوه و منش مخالف بود، اما در قامت يك مرجع بزرگ تقليد در بيانيه‌اي آن هم به زبان عربي براي مسلمانان فلسطين دعا كرده بود و در حق يهودي‌هاي اسرائيلي نفرين. منش اين روحاني ارشد البته به مذاق كاشاني خوش نمي‌آمد؛ به گونه‌اي كه او چند سال بعد پس از بازگشت از تبعيد لبنان در اجتماعي در منزل خود گفته بود:« براي حل مسائل اجتماعي،‌ دوران صبر و دعا سپري شده و مي‌بايستي با اتحاد و صميميت، مجاهدت و فداكاري شود.»
نواب صفوي،‌ رهبر فدائيان اسلام در اين ميان تبديل به يار،‌ مشاور، نماينده مخصوص، بازوي فعال و گرداننده بيت آيت‌الله مي‌شود؛ به گونه‌اي كه «محمديزدي» در ذكر خاطرات خود مي‌‌گويد:«معروف بود كه مرجع تقليد فدائيان اسلام كاشاني است.» «طاهري خرم‌آبادي» نيز به گونه‌اي ديگر از ارتباط تنگاتنگ پرده بر مي‌دارد:«فدائيان اسلام در آن زمان ابزار دست مرحوم كاشاني بودند و با فرمان ايشان عمل مي‌كردند.» مرحوم آيت‌ا‌لله‌فاضل لنكراني در گفت‌وگو با نشريه حوزه، بيت كاشاني را در برخورد با حوزه مقصر مي‌دانست و گفته بود:« فدائيان اسلام با اينكه افراد مومني بودند و داراي هدفي مقدس، ولي تحت تاثير بيت كاشاني قرار گرفته بودند. به خاطر تحريكاتي كه از ناحيه كاشاني مي‌شد در برابر بروجردي و حوزه، خيلي بد عمل مي‌كردند. به طوري كه قضاوت عمومي اين بود كه اينان مخالف حوزه و بروجردي هستند. طبعا در ذهن بروجردي مطلب همين بود كه اينها با حوزه و مرجعيت مخالفند.» چنين بود كه پي از ترور نافرجام محمدرضا شاه نوع ديالوگ دو جريان كاشاني-نواب و بروجردي كاملا شفاف و به رويارويي كشيده مي‌شود.
در 15بهمن 1327 ، فردي به نام «فخرآرايي» محمدرضا را ترور مي‌كند. او خبرنگار نشريه‌اي به نام «پرچم اسلام» بود كه گفته مي‌شد كاشاني او را به مدير آن نشريه معرفي كرده بود. در پي ترور محمدرضا، كاشاني در بامداد 16بهمن بازداشت و به قلعه «فلك‌الافلاك» منتقل و پس از مدتي به «لبنان» تبعيد مي‌شود. در پي اين اتفاق رويارويي حاميان كاشاني و فدائيان اسلام با بروجردي شكل مي‌گيرد. به گونه‌اي كه چند روز پس از ترور، آيت‌الله بروجردي بدون اشاره بازداشت كاشاني و درخواست آزادي به شاه تلگرافي ارسال مي‌كند. همچنين فدائيان اسلام پس از بازداشت كاشاني به قم مي‌روند و در بيت بروجردي متحصن مي‌شوند. اما دو، سه روز مي‌گذرد و اعتنايي به تحصن آنان نمي‌شود. سپس با آيت‌الله ديدار مي‌كنند كه از اين ملاقات نه تنها نتيجه‌اي عايد آنان نمي‌شود بلكه پس از آن منزل آيت‌الله محاصره متحصنين توان خارج شدن از منزل را نداشته و حتي «مهدي عراقي» گفته بود:«بروجردي از اين امر (تامين غذاي متحصنين) سر باز زده و اين طلبه‌هاي جوان بودند كه از پشت‌بام نان و پنير و حلوا ارده به فدائيان اسلام مي‌دادند.» بالاخره متحصنين از منزل بروجردي بيرون مي‌روند كه در راه بازگشت به تهران اتوبوس 30 نفره آنان متوقف و همگي بازداشت مي‌شوند.
در پي اين تحصن بار ديگر بروجردي بر تفاوت نگرش خود وحوزه با ديدگاه كاشاني و هوادارانش پاي مي‌فشارد. دوم اسفند 27 درس حوزه تعطيل و تجمع دو هزار نفره طلاب در مدرسه فيضيه برگزار مي‌شود. هدف از اين تجمع سلب مصونيت از افرادي بود كه در حوزه علميه قم و ساير حوزه‌هاي علميه «به لباس روحانيت ملبس مي‌باشند» و در «امور سياسيون و احزاب مداخلاني نموده يا آلت اجراي مقاصد آنها بشوند.»
همچنين حوزه علميه قم به هيچ وجه چنين افرادي را به رسميت نمي‌شناسد. در پيام آيت‌الله بروجردي براي اين گردهمايي نيز بر غيرسياسي شدن حوزه تاكيد مي‌شود...
@faridmod

🔻۲ اردیبهشت؛ سالروز شهادت مرحوم آیت‌الله حاج شیخ مرتضی بروجردی نجفی

حاج شیخ مرتضی دومین پسر مرحوم آیت‌الله العظمی حاج شیخ علی‌محمد بروجردی بود. از کودکی تحصیل مقدمات و سطح را آغاز نمود. از محضر بزرگانی همچون مرحوم آقاشیخ مجتبی لنکرانی بهره برد. خارج فقه و اصول را از آیات عظام حاج شیخ حسین حلّی، حاج سیّد محسن حکیم، والد معظمش و بیش از همه مرحوم آیت‌الله العظمی خوئی استفاده کرد و در زمرۀ برجسته‌ترین شاگردان آن فقیه قرار گرفت.
«مستند العروة الوثقی» که تقریرات مباحث فقهی آیت‌الله خویی است، گواه خوبی برای معرفی مرتبت علمی شهید بروجردی می‌باشد.
سرانجام آیت‌الله بروجردی پس از یک ترور ناموفق، در دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳٧٧ توسط فردی مسلح و به ضرب هفت گلوله که به سر و سینۀ ایشان اصابت کرد، الله اکبر گویان به لقاءالله پیوست. فردای این فاجعه، پیکر پاک ایشان با حضور جمع کثیری از مؤمنین تشییع و پس از اقامۀ نماز از سوی حضرت آیت‌الله سیستانی، در وادی‌السلام به خاک سپرده شد.

@alemoon_ir

احترام آیت‌الله بروجردی به جنازه یهودیان

آیت الله محمد جواد علوی بروجردی🔻

من این قصه را بارها گفته‌ام: مرحوم آیت الله بروجردی در بروجرد که بودند، محله یهودی‌نشین جمعیت زیادی داشت. خود یهودی‌ها برای من چنین نقل می‌کردند: «مرحوم آیت الله بروجردی زمانی که بروجرد بودند و هنوز به قم نیامده بودند، قبرستان یهودی‌ها از شهر فاصله داشت و در این فاصله محله‌های مسلمان‌نشین بود. وقتی هر یهودی از دنیا می‌رفت و می‌خواستند جنازه‌اش را به قبرستان ببرند، یک مشت بچه مسلمان جمع می‌شدند و به جنازه یهودی­ها سنگ می‌زدند. آیت الله بروجردی که عالم مشهوری بودند، به آن‌ها تذکر دادند و تأکید کردند، اما گوش ندادند. ایشان در منبر گفتند، باز هم فایده‌ای نداشت. تا اینکه آیت الله بروجردی سفارش کرده بودند وقتی یک یهودی می‌میرد، به من خبر بدهید. وقتی که افراد جنازه آن یهودی را تشییع می‌کردند، ایشان دنبال این جنازه تا قبرستان یهودی‌ها می‌رفتند. به احترام ایشان دیگر کسی به جنازه سنگ نمی‌زد. چندین سال این کار را تکرار کردند تا این رسم سنگ‌زدن به جنازه یهودی فراموش شد و از بین رفت.»

@fotrosmediatv

نوآوری در حوزه با سه ابتکار / آیت‌الله محسن غرویان
|۹:۳۷,۱۳۹۶/۱۱/۱۱| بازدید : 31 بار



این که مرحوم «آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی» درمیان عالمان دین و مورخان به «آیت‌الله مؤسس» معروف شده‌اند، علاوه بر تأسیس و اداره حوزه علمیه قم، ناظر بر ویژگی‌های شخصیتی و مدیریتی ایشان نیز هست.در این بین، سه ویژگی برجستگی بیشتری دارد. نکته اول به اندیشه‌ها و افکارنوین ایشان در زمان اداره حوزه علمیه بازمی گردد.حاج‌شیخ عبدالکریم معتقد بود که طلاب، در هنگام تحصیل علوم دینی باید ملزم شوند که یک یا دو زبان زنده دنیا را هم فرا بگیرند. ایشان دو دهه پیش از مرحوم آیت‌الله العظمی بروجردی، به ضرورت یادگیری زبان خارجی توسط طلاب جوان پی بردند و در این زمینه گام‌هایی نیز برداشتند. آشنا شدن طلاب و فضلا با زبان‌های خارجی به معنای آشنایی با آثار علمی خارجی، علوم روز و جهان خارج است و این خود یکی از تفاوت‌های عمده حوزه علمیه قم تحت نظارت ایشان و حوزه علمیه نجف در آن زمان بود.

مسأله بعدی تأکید شیخ عبدالکریم بر تخصصی شدن دروس حوزه بود و اینکه این نهاد بتواند محقق و مجتهد متخصص در ابواب مختلف فقهی یا همان «مجتهد متجزی» را به نحو احسن پرورش دهد. یعنی بخش قابل توجهی از خروجی حوزه، فضلایی باشند که در یک باب خاص به شیوه تخصصی مسلط باشند. نکته دیگری که نباید فراموش کرد، توجه ویژه ایشان به اهمیت علوم عقلی در حوزه بود. آیت‌الله حائری تحت تأثیر استادشان «مرحوم میرزای شیرازی» در تدریس پیرو «مکتب سامراء» بودند.در این شیوه، مسأله‌ای طرح می‌شد و شاگردان نظرات و نقدهای خود را ابراز می‌کردند و در پایان استاد نظر خود را ارائه کرده و در معرض نقد می‌گذاشت. اما درآنچه امروزه سرفصل‌های درسی می‌نامیم، به نسبت حوزه سامرا و نجف نگاه بازتری داشتند. تا حدی در محتوای دروس تغییراتی را به نفع علوم عقلی و فلسفه اعمال کردند. با در نظر گرفتن مکاتب متعدد فلسفی و تفاوت فلسفه و فقه، میدان را برای بحث‌ها، مکاتب و اندیشه‌های فلسفی در قم بازکردند؛ در حالی که در حوزه نجف فقط تدریس فقه و اصول و علوم نقلی در دستورکاربود.زمینه‌های توجه بزرگان حوزه به علوم عقلی از زمان شیخ عبدالکریم حائری یزدی فراهم آمد که البته با مخالفت‌هایی هم رو به رو شد. امروز هم می‌بینیم که در قم دروس و مباحث فلسفی به نسبت نجف و مشهد قوت بیشتری دارد. این وضعیت در دوران زعامت آیت‌الله بروجردی خود را بیشتر نشان داد. آیت‌الله بروجردی هم یک بینش باز جهانی داشتند.

آن زمان علامه طباطبایی چراغ فلسفه و مکاتب فلسفی را با وجود سنگ‌اندازی‌های فراوان روشن نگه داشتند. شاگردان فراوانی تربیت کردند و با چهره‌های بین‌المللی همچون «هانری کربن» مباحثات علمی داشتند. آیت‌الله بروجردی با بزرگان اهل سنت همچون «شیخ محمد شلتوت» یا شخصیت‌های علمی جهانی ملاقات می‌کردند.

زمینه چنین رویکردها و اقداماتی در حوزه علمیه قم که بتدریج به علوم عقلی پرو بال داد، با اندیشه‌ها واقدمات «آیت‌الله مؤسس» امکانپذیرشد. پس درخصوص وجه تسمیه مؤسس بودن ایشان این موارد را باید در نظرگرفت.این نکات مهم نشان می‌دهد که آیت‌الله حائری یزدی در پی یک تحول اساسی در نحوه مدیریت سنتی حوزه‌های علمیه در قالب حوزه تازه تأسیس قم بودند.

درباره رویکرد سیاسی و مواضع ایشان نسبت به رضا شاه که امروزه یا درهمان زمان شاید منفعلانه به نظر بیاید، باید گفت که حراست از حوزه در آن شرایط شکننده و غیرقابل پیش‌بینی دوران حکومت رضاشاه برای شیخ عبدالکریم اولویت اول و آخر بود. در نتیجه وارد سیاست و مسائل سیاسی نشدند. دغدغه اصلی آیت‌الله حائری حفظ درس و بحث بود. درگیری مستقیم با حکومت احتمالاً با ریشه کن شدن این نهال نو رس به دست رضاشاه مواجه می‌شد. تشخیص ایشان این بود که به مسائل علمی بپردازند. بعدها می‌بینیم که در همین فضای دور ازسیاست چهره‌هایی همچون امام خمینی(ره)، مرحوم آیت‌الله اراکی، شهید مطهری و آیت‌الله شریعتمداری تربیت می‌شوند که همزمان در فقه و مسائل سیاسی برای خود وزنه‌های قابل توجهی هستند. مرحوم امام که تبلور عینی یک فقیه سیاسی هستند از شاگردان ویژه حاج شیخ بودند و همواره از ایشان به نیکی یاد می‌کردند. پس آیت‌الله حائری یزدی اگرچه خود از حضور مستقیم در مسائل سیاسی پرهیز داشتند، اما برخلاف حوزه نجف، حوزه قم را به سمت مسائل سیاسی و اجتماعی سوق می‌دادند.

منبع: روزنامه ایران

برچسب ها :

ين مباحث را دسته بندي و سريع الهضم كرد كه اقبال طلاب را به همراه داشت. مرحوم مشكيني(ره) حاشيه‌اي بر كفايه دارد كه من فكر مي‌كنم، هيچ كس حوصله خواندن آن را نخواهد داشت. به خاطر اينكه هر مساله را با چندين مقدمه نوشته است. وقتي به پنجمين مقدمه مي‌رسيم، مقدمه اول اصلا يادمان مي‌رود. اما مي‌بينيم كه الان حوزه روي تقريرات درس آقاي خوئي مي‌چرخد. چونكه هم مطالب ايشان خورده مي‌شود، هم اشتها ايجاد مي‌كند. اين مساله را هم در فقه و هم در اصولشان مي‌توانيد ببينيد. الان به تقريرات آيت‌الله حائري كه توسط آيت‌الله اركي و تقريرات آيت‌الله بروجردي كه توسط آيت‌الله منتظري نوشته شده است، نگاه كنيد، خيلي سنگين است و خواندنش مشكل. من تاكنون همچون آيت‌الله خوئي نديدم كه به زيبايي و روان و دسته‌بندي شده درس دهد. ديگر آقايان نجف هم فهميدن درسشان مشكل بود. از اين رو، در آن زمان هركس از قم مي‌آمد، سريع به درس آقاي خوئي مي‌رفت. پس از ايشان هم، اشخاصي همچون آقاسيدمحمدباقر صدر كه اساسا شاگرد آيت‌الله سيد محمد روحاني بود و مدتي هم به درس آيت‌الله خوئي آمده بود، هم بيان و هم قلم سنگين داشت و روان نبود. همچنين آيت‌الله خوئي، در سير تطور درس‌هايشان نواقصي را متوجه مي‌شدند كه در دوره‌هاي بعد آن را برطرف مي‌كردند. در برخي از تقريرات، ايشان به اين موارد اشاره كرده‌اند. حتي گاهي در بحث بعدي، نظرشان را اصلاح مي‌كردند.

گويا ايشان در درس اجازه نمي‌دادند شاگردان اشكال كنند؟

اينگونه نبود كه ايشان در درس به اشكال شاگردان جواب ندهد. بلكه ايشان توجه مي‌كردند كه آيا طلبه بحث را فهميده يا نادانسته اشكال مي‌كند؟! و كامل به اشكال گوش مي‌داد. به ياد دارم، يكي از آقايان كه به رحمت خدا رفته است، در درس خطاب به آيت‌الله خوئي گفت: «آقا! دو اشكال به كلام شما وارد است؛ يك...» يادش رفت. بعد گفت: «حالا ابتدا دومي را مي‌گويم؛ دوم اينكه...» آقاي خوئي به او گفت:«اي كاش؛ دومي را هم فراموش كرده بودي!» نقل شده است، مرحوم حاج آقا مرتضي حائري (خدا رحمتش كند) در درس آقاي خوئي يك اشكال مي‌كند، آقاي خوئي جواب مي‌دهند. اشكال دوم هم پاسخ دادند. اشكال سوم را كه گفت، آقاي خوئي فرمودند: «اشكال اول براي اينكه ميهمان بوديد، اشكال دوم به خاطر آقازادگي‌تان، اما اشكال سوم را به عنوان يك طلبه پاسخ مي‌دهم.» بنابراين ايشان اشكال دوم را رد مي‌كنند و.... به هر صورت، در درس ايشان اشكال مي‌كردند. اگر هم اشكال درست بود، مي‌شنيدند و پاسخ مي‌دادند. اما اگر اشكال را نادرست مي‌ديدند، درس را بارديگر تكرار مي‌كردند؛ يعني اينكه اشكال كننده درس را خوب متوجه نشده است. شاگردان هم با توجه به روش برخورد آقاي خوئي، اگر مطمئن نبودند، به اين راحتي اشكال نمي‌كردند. البته پس از درس هم ايشان مي‌نشست؛ يا در پاي منبر درس يا در صحن اميرالمومنين(ع) و شاگردان به رفع اشكال مي‌پرداختند.

درس آيت‌الله خوئي مستشكل ثابت داشت؟

افراد مختلفي بودند؛ مستشكل خاص و ثابتي نداشت. هركسي موردي به ذهنش مي‌رسيد و جرات بيان آن را داشت، مي‌پرسيد. اگر ايشان متوجه مي‌شد، فرد بحث را نگرفته است، تكرار مي‌كرد، اگر هم اشكال حسابي بود، پاسخ مي‌دادند.

گفته مي‌شود، در حال حاضر بدنه اساتيد سطوح عالي و خارج مكتب قم بيشتر متاثر از مكتب نجف و به ويژه آيت‌الله خوئي هستند. آيا در آينده مكتب قم تابع مكتب نجف مي‌شود؟

مكتب قم از ابتدا تابع مكتب نجف بود. موسس حوزه علميه قم - مرحوم آيت‌الله شيخ عبدالكريم حائري يزدي – پرورش يافته مكتب نجف است. در همان زمان، نقش مرجعيت آيت‌الله آقا سيدابوالحسن اصفهاني كه در نجف بودند، را مي‌توان در قم ديد. همچنين آراء، نظرات و گفتارهاي ميرزاي نائيني، آقا ضياء عراقي و شيخ محمدحسين اصفهاني مورد استناد قمي‌ها بود و در درس‌هايشان به آن اشاره مي‌كردند. درگذشته هم پرورش يافتگان نجف همچون مرحوم ميرزاي آشتياني در ايران حاكم مي‌شدند. قبل از تاسيس حوزه علميه قم، همواره طلاب مقدماتي را در اصفهان مي‌آموختند، سپس به نجف مي‌رفتند. اين مساله همچنان تقويت مي‌شد تا زمان آقاي خوئي. دوره ايشان، دوره مكمل عصر مرحوم آخوند و مرحوم آقاسيدكاظم طباطبايي و شاگردانشان شد.

به هر حال آيت‌الله بروجردي و برخي ديگر از بزرگان قم، روش و مكتب درسي‌شان متفاوت با نجف بود كه مكتب قم را به تصوير مي‌كشيدند.

پيش از ايشان، آقايان سيدمحمدتقي خوانساري، سيد صدرالدين صدر، حجت كوه كمره‌اي، ميرزا محمد فيض، ميراز محمد كبير و... بوده‌اند كه همگي پرورش يافتگان نجف بودند؛ آيت‌الله بروجردي هم همينطور. اصلا درس آيت‌الله بروجردي نجفي بود. من هم اندكي در درس ايشان بودم و اين مساله را حس كردم. اگرچه ايشان مقدمتا اصفهان بودند، اما هرچه داشتند، از نجف داشتند. همواره محور حوزه‌هاي علميه تشيع، نجف بوده است.

با آمدن شاگردان آيت‌الله خوئي به ايران، نحوه تدريس آنان همچون استادشان بود يا تغيير

سید محمد تقی آل احمد طالقانی (برادر جلال و شمس آل احمد)، در سال ۱۳۲۵ در تهران متولد گرديد. اين عالم دینی و مرجع شیعیان مدینه پس از طی مقدمات و سطوح اولیه در اوایل تشکیل حوزهٔ علمیه به قم رفت و پس از پایان سطوح به نجف اشرف رفت و از حوزهٔ درس و بحث آیت‌الله اصفهانی و آیت‌الله عراقی استفاده کرد. وی داماد آیت‌الله حاج شیخ محمدتقی آملی بود. در سال ۱۳۷۰ق به امر آیت‌الله بروجردی رهبری شیعیان مدینه را عهده‌دار شد و در آنجا به نشر احکام جعفری پرداخت و راهنمای حجاج بیت‌الحرام شد. سيد محمدتقي آل احمد، به‌طور ناگهانی در سال ۱۳۷۲ق (47 سالگي) در مدینه درگذشت و در قبرستان بقیع دفن شد.

شامگاه دوشنبه ۱۴ فروردین ۱۳۴۰ حاج محمدحسن طباطبایی بروجردی، فرزند ارشد آیت‌الله بروجردی، از علمای طراز اول شهر قم دعوت کرد که صبح روز سه‌شنبه ۱۵ فروردین در منزل آیت‌الله حضور یابند و در مراسم گشایش دفاتر و اسناد وصیت‌نامه مرحوم آیت‌الله شرکت جویند. روزنامه کیهان مورخ سه‌شنبه ۱۵ فروردین ۱۳۴۰، در این باره چنین گزارش داد:

از ساعت ۶ و نیم صبح امروز [سه‌شنبه ۱۵ فروردین ۱۳۴۰] کلیه علمای طرازاول حوزه علمیه قم و عده‌ای از سایر آقایان علما و همچنین چند تن از وعاظ و گروهی از علمای سایر نقاط کشور که در قم حضور دارند به منزل مرحوم آیت‌العظمی آمدند و در اطاقی که بین حیاط بیرونی و اندرونی قرار دارد اجتماع کردند.

ساعت هفت صبح امروز از آقایان دعوت شد که برای گشایش دفتر و رسیدگی به حساب‌ها در حیاط اندرونی و اطاق کتابخانه مرحوم آیت‌الله العظمی حضور یابند. پس از ورود آقایان به اندرون مهر و موم اطاق کتابخانه که در روز رحلت ایشان توسط حضرت آیت‌الله شریعتمدار و حضرت آیت‌الله گلپایگانی و در حضور وجوه علمای طراز اول شهر قم و بستگان مرحوم آیت‌الله انجام شده بود باز شد و آقایان وارد اطاق کتابخانه شدند.

آن‌گاه مطالعه اوراق و اسناد مربوط آغاز گردید تا پس از رسیدگی به میزان وجوهات سهم امام مطالبات و احیانا قروض صورت‌مجلسی از حساب‌ها تهیه کنند.

نزدیک به نیم ساعت پس از ورود آقایان به اندرون یک چرتکه که در حیاط بیرونی بود با چند دفتر به اندرون منتقل گردید – در تمام مدتی که آقایان مشغول رسیدگی به حساب‌ها بودند درِ مستقل اندرون و درِ کوچک دیگری که اندرون و بیرونی را به یکدیگر مربوط می‌کند بسته بود – گاهی اوقات نیز که بعضی آقایان برای بردن دفاتر و اوراق لازم به بیرونی مراجعه می‌کردند در پشت سر ایشان بلافاصله بسته می‌شد و پس از بازگشت نیز در را به روی سایرین می‌بستند – به طور کلی از ورود اشخاص جز کسانی که شب قبل دعوت شده بودند حتی کارکنان داخل منزل به حیاط اندرون به شدت جلوگیری می‌شد.

قبلا انتظار می‌رفت که پس از ورود آقایان به اطاق کتابخانه و باز کردن اسناد و دفاتر محاسبات به زودی پایان یابد و متن وصیتنامه فاش شود ولی پس از این‌که محاسبات آغاز شد اطلاع حاصل کردیم که رسیدگی به حساب‌ها مدتی به طول خواهد انجامید – هم‌اکنون آقایان مشغول رسیدگی به حساب‌ها هستند (ساعت ۱۰ و ۳۵ دقیقه) گفته می‌شود علت طولانی شدن مدت محاسبه کسالت و ضعف مرحوم آیت‌الله العظمی در چند ماه آخر بوده است – در جلسه‌ای که به منظور گشایش دفاتر و اسناد و وصیتنامه در منزل مرحوم آیت‌الله العظمی تشکیل شده است کلیه آقایان علمای اعلامی که نام آنان در شماره‌های گذشته از نظر خوانندگان گذشت به جز حضرت آیت‌الله حاج آقا روح‌الله خمینی که کسالت دارند شرکت کرده بودند.

[...] آقای علوی، داماد حضرت آیت‌الله العظمی، که در این جلسه شرکت داشتند پس از پایان کار اطلاعاتی بدین شرح در اختیار خبرنگاران ما گذاشتند:

«کلیه آقایانی که شب قبل برای گشایش دعوت شده بودند به جز حضرت آیت‌الله خمینی امروز در منزل حضرت آیت‌الله حضور یافتند. ابتدا درهای کتابخانه صندوق، و در سایر اطاق‌ها که مهر و موم شده بود باز گردید.

در روز رحلت حضرت آیت‌الله العظمی پس از شکستن مهر ایشان درهای اطاق و دفاتر و صندوق مهر و موم شد و حضرت آیت‌الله شریعتمدار و حضرت آیت‌الله گلپایگانی در حضور سایر آقایان علما با مهرهای شخصی لاک درها را ممهور ساختند.

امروز ابتدا مهر و موم‌ها توسط خود آقایان شکسته شد، آن‌گاه از اشیا و لوازم داخل خانه دقیقا صورت‌برداری گردید و کلیه آقایان پای صورت‌مجلس را امضا کردند. سپس رسیدگی به حساب‌ها آغاز شد و مطالبات و دیون حضرت آیت‌الله مورد رسیدگی قرار گرفت. موجودی صندوق نیز به دقت محاسبه شد. آن‌گاه وصیتنامه حضرت آیت‌الله بروجردی در حضور کلیه آقایان باز و قرائت شد.

در قسمتی از وصیتنامه اشاره شده بود که مابقی موجودی صندوق پس از پرداخت دیون صرف مخارج طلاب علوم دینی شود اما پس از محاسبه و رسیدگی دقیق به دفاتر معلوم شد که حضرت آیت‌الله در حدود ۶ میلیون ریال بدهکاری داشته در حالی که موجودی صندوق به نصف این رقم نیز بالغ نمی‌شد و بدین ترتیب تنها حتی کفاف نیمی از دیون را نیز نمی‌داد.»

آقای علوی درباره سایر مطالب وصیتنامه گفتند: «مهم‌ترین نکته مربوط به دیون و مطالبات بود که ذکر آن گذشت و چون بیش‌تر نکات وصیتنامه جنبه خانوادگی دارد آقایان علما اعلام انتشار متن آن را صلاح ندانستند.

🌐رحلت فقیه شیکاگو

آیت‌الله سید محمدحسین حسینی جلالی امروز در سن ۷۸سالگی در شهر شیکاگوی امریکا دار فانی را وداع گفت.

وی در نجف در محضر استادان بزرگی همچون حضرات آیات عظام خویی، سیدمحمد روحانی و سیستانی درس خوانده بود.
آیت‌الله جلالی در سال‌های قبل از انقلاب، به دلیل فشار شدید بعثی‌ها بر خانواده‌اش که منجر به شهادت‌ برادر بزرگش شد، پس از یک دوره اقامت کوتاه در انگلستان که به دعوت فرزند مرحوم آیت‌الله‌العظمی سید محسن حکیم بود، به ایالات متحده هجرت کرد. او بنيان‌گذار مؤسسه The Open School در شهر شیکاگو بود و به زبان انگلیسی تسلط کامل داشت.
آن مرحوم بیش از سی‌صد تأليف دارد که بعضی از آنها در ایران و بعضی دیگر در آمریکا منتشر شده‌اند. «فهرس التراث» با دو چاپ قم و بیروت از آثار معروف ایشان است.

📸مرحوم جلالی در کنار برادر کوچکش آیت‌الله سیدمحمدرضا حسینی جلالی و آقایان مهدوی‌راد و معراجی. این عکس در دهه هشتاد هنگام دریافت جایزه کتاب سال ولایت در ایران گرفته شده است.
@rawinews