جستاری در اسناد کهن

✅ کتیبۀ #سبیل #ام_عباس در #قاهره

از زمانی که مصر به تصرف سلطان یاووز سلیم درآمد، تبدیل به یکی از ایالات حکومت عثمانی شد و فرهنگ تُرکی و عثمانی را نیز پذیرفت. حاکمان مصر همواره از سوی خلیفۀ عثمانی تعیین و از باب عالی (استانبول) اعزام می‌گردیدند. این حکام علاوه بر اجرای منویات سیاسی و مذهبی سلطان عثمانی، به تقلید از وی، اقدام به ساخت مساجد و مدارس و بناهای عام‌المنفعه می‌کردند. شیوۀ #معماری_عثمانی را هنوز هم می‌توان در بناهای باقیمانده از آن دوران دید. یکی از این آثار که تا امروز نیز محفوظ مانده، #سبیل_ام_عباس است. "سَبیل" در اصطلاح شرعی و فقهی، موقوفه‌ای است که فی سبیل الله برای استفادۀ عموم مسلمین ایجاد می‌شود. اما اُمّ عباس کیست؟

"عباس حلمی پاشا" یا "عباس دوم" (زادهٔ ۱۴ ژوئیه ۱۸۷۴ - درگذشتهٔ ۱۹ دسامبر ۱۹۴۴) پسر توفیق پاشا و آخرین #خدیو مصر بین سال‌های ۱۸۹۲ تا ۱۹۱۴ میلادی بود. #خدیو عنوان حاکمان سلسلۀ خدیوی بود که ماهیتی نیمه‌مستقل داشت.

مادر عباس حلمی پاشا به تقلید از سَبیل‌های بناشده توسط خاندان عثمانی در استانبول، اقدام به ساخت چشمه‌ای در #قاهره نمود که کتیبۀ آن را #عبدالله_زهدی_افندی نوشته است. این کتیبه حاوی چهار بیت شعر تُرکی عثمانی است که به خط #ثلث_جلی و بر روی سنگ به شکل برجسته حکاکی و بر بالای این چشمه نصب شده و هم‌اکنون نیز مرمت و بر جای خود باقی است.

چند سال پیش یکی از دوستان، با دیدن واژۀ "حضرت عباس" در ابتدای مصرع نخست کتیبه و بدون توجه به متن و معنی اشعار، این سَبیل را به حضرت ام‌البنین مادر حضرت اباالفضل العباس علیه‌السلام نسبت داده بود که صد البته خطای فاحشی است!

#عبدالله_زهدی_افندی از بزرگترین خطاطان تُرک است که نسب به تمیم الداری از صحابۀ حضرت رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌‌وسلم می‌برد و عمدۀ شهرت وی، به دلیل کتابت #کتیبه های مسجد شریف نبوی در مدینۀ منوره است. #عبدالله_زهدی_افندی به دعوت خاندان خدیوی، سال‌ها در مصر اقامت کرد و عنوان #خطاط_مصر به وی اعطاء گردید. بسیاری از نوشته‌های رسمی و دولتی و کتیبه‌های بناهای بزرگ در قاهره به خط زهدی افندی است. وی در ۱۸۷۹ میلادی در #قاهره درگذشت و در جوار آرامگاه امام شافعی در قرافة الصغری در #فسطاط مدفون شد. زهدی افندی هنر خوشنویسی را در مصر پایه‌گذاری کرد و راه او توسط خطاطان بزرگ دیگر همچون #محمد_عزیز_افندی و #رئیس_‌الخطاطین #احمد_کامل_آکدیک که مدتی در مصر سکونت داشتند، دوام یافت.

برای مطالعۀ شرح حال و آثار #عبدالله_زهدی_افندی به کتاب #خوشنویسان_استانبول مراجعه فرمایید.

● تحقیق و تدوین: مهدی قربانی
@MehdiQorbani

⁉️آیا تا حالا قدیمی‌ترین در چوبی حرم را از نزدیک دیده‌اید؟

🔰 در منبت‌کاری شده دارالسیاده به عنوان قدیمی‌ترین در چوبی موجود در حرم مطهر شناخته می‌شود.

👌 هنرمند سازنده آن شخصی به ‌نام استاد علی نجار نیشابوری بوده که در را با چوب شمشاد و چنار در سال 735 قمری در دوره ایلخانان مغول ساخته است.

✍️ در کتیبه بالای چهارچوب، زیر پیشانی در، به چگونگی و زمان ساخت آن اشاره شده است.

💠 این در، پیش‌تر در شمال دارالسیاده یعنی در ورودی دارالسیاده از سمت ایوان طلای صحن انقلاب نصب و به در قاضی‌الحاجات مشهور بوده است.

🔴 هم‌اکنون این در چوبی به موزه آستان قدس رضوی منتقل شده است.

#حرم_شناسی

✅کانال حرم امام رضا علیه السلام
🆔 T.me/joinchat/BfsvDzwA9TSOHaKfU1a01A

⚜️✨⚜️✨⚜️✨⚜️✨⚜️✨
✨
⚜️
✨
#عمارة_البقیع
#معماران_جهان_اسلام_و_مشاهد_شريفه

❇️ معماران جهان اسلام و مشاهد شریفه ❇️

〽️ جمعی از معماران اسلامی:

🔮 حرم حضرت عباس (علیه السلام) در کربلا:

1️⃣ در سال ۱۱۵۳ قمری نادرشاه هدایای زیادی به آستانه حضرت عباس (علیه السلام) ارسال کرد و تعمیرات وسیعی در آن بارگاه ملکوتی انجام گرفت.

2️⃣ پس از هتک حرمت وهابی ‌ها به کربلا، مردم ایران با همراهی دولت وقت ایران در زمان فتحعلی شاه قاجار کمک ‌های زیادی به این شهر نمودند و تمامی خرابی ‌های وارده را ترمیم کردند. آستانه حضرت عباس (علیه السلام) نیز تعمیر گشت و ضریح نقره اهدایی فتحلی‌شاه قاجار در سال ۱۲۲۷ قمری نصب شد.

3️⃣ تعمیرات آستانه در طول دوران قاجاریه قطع نشد و ناصرالدین شاه کاشی ‌کاری گنبد را تجدید کرد. در سال ۱۳۰۴ قمری کاشی ‌کاری صحن و در سال ۱۳۰۵ قمری کاشی ‌کاری گنبد انجام یافت. همچنین، عبدالحسین تهرانی، معروف به شیخ العراقین، با استفاده از ثلث میرزا تقی خان امیرکبیر تعمیرات وسیعی در آستانه انجام داد.

4️⃣ قبر حضرت عباس (علیه السلام) در وسط حرم واقع شده و بر روی آن صندوق خاتم نفیس اهدایی قرار دارد که با گذشت زمان تعمیراتی روی آن انجام شده است. روی صندوق را ضریح نقره‌ای پوشانده که به همت سید محسن حکیم و به دست هنرمندان ایرانی در اصفهان با به کار بردن چهارصد هزار مثقال نقره خالص و هشت هزار مثقال طلا پس از سه سال کار مداوم در سال ۱۳۸۵ قمری در حرم نصب گشته است.

5️⃣ چهار طرف حرم دارای چهار رواق قرینه است و به یکدیگر منتهی می‌گردند. سقف و تمامی دیوارهای حرم و رواق‌ها به دست هنرمندان ایرانی آینه‌کاری شده و بر فراز ضریح یک گنبد بزرگ بنا گردیده که در سال ۱۳۷۵ قمری طلاکاری آن انجام یافته است.

📔 کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۲۹۳.

🆔 @Boghatolmobarakah

http://i64.tinypic.com/2lclgt3.jpg

🗞📌🗞📌🗞📌🗞📌🗞📌🗞
📌
🗞
📌
#نبأ_البقیع

✅ صحن حضرت زهرا (علیها السلام) جلوه‌گاه هنر و معماری اسلامی- ایرانی:

📍 به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج و زیارت؛ علی رضا رشیدیان رئیس سازمان حج و زیارت در بازدید از صحن حضرت زهرا (علیها السلام) در حرم امیر مؤمنان (علیه السلام)، ضمن تقدیر و تشکر از خیرین و ستاد بازسازی عتبات، از هنرهای ایرانی و اسلامی به‌کار رفته در ساخت صحن و شبستان حضرت زهرا (علیها السلام) تجلیل کرد و آن را جلوه گاه هنر و معماری اسلامی- ایرانی نامید.
در جریان این بازدید، ماشاء الله بختیاری رئیس ستاد بازسازی عتبات نجف اشرف گزارشی از روند پیشرفت طرح توسعه حرم مطهر علوی ارائه کرد.

🔮 گفتنی است صحن حضرت زهرا (علیها السلام) با۲۲۰ هزار متر مربع زیربنا به ‌عنوان بزرگ ‌ترین پروژه مسقف مذهبی جهان و بزرگ ‌ترین پروژه جهان اسلام به دست متخصصان توانمند کشورمان در ستاد بازسازی عتبات عالیات در حال ساخت است.

✨ صحن حضرت زهرا (علیها السلام) در نجف اشرف، محیطی دلنشین در جوار حرم علوی و بخشی از طرح توسعه جامع این حرم است که چند سالی است چشم‌ها را نوازش داده و در ماه ‌های آینده رخ نقاب برداشته و میزبانی از زائران امیرالمؤمنین (علیه السلام) را تسهیل می ‌کند.

💠 محوطه این صحن، از محل مقام حضرت زین‌العابدین (علیه السلام) شروع شده تا محل فعلی حرم مطهر امیرالمؤمنین (علیه السلام) ادامه می ‌یابد و طراحی آن به نحوی است که ۶۰ درصد زائرین ورودی به حرم مطهر از همین ورودی وارد شوند.

🔸 از مقام حضرت زین ‌العابدین (علیه السلام) تا گنبد طلایی امام اول شیعیان ۴۵۰متر فاصله است. این همان محلی است که امام سجاد (علیه السلام) برای زیارت مخفیانه قبر مطهر جد پدری خود می ‌ایستادند و سلام و عرض ارادت کرده و به سمت ضریح مطهر گام بر می ‌داشتند. مقام صافی صفایمانی هم جنب همین مقام است.

♦️ ساخت و ساز صحن حضرت زهرا (علیها السلام) بر اساس معماری ناب اسلامی ایرانی صورت گرفته است. چرایی این کار هم به سابقه ساخت و سازهای مربوط به حرم مطهر حضرت علی (علیه السلام) باز می ‌گردد. معماری حرم امیرالمومنین (علیه السلام) را می‌توان به ۹ دوره از زمان آل ‌بویه تا کنون تقسیم کرد که آخرین معماری هم مربوط به ۳۰۰ سال پیش و متعلق به نادرشاه افشار بوده است.

🔹 در بخش غیر زیارتی، موزه و کتابخانه هرکدام به مساحت ۱۶۵۰۰مترمربع، بخش اداری به مساحت ۱۰ هزار مترمربع و هتل به مساحت ۱۱ هزار مترمربع ساخته شده است. کتابخانه ‌ای هم در ۵ طبقه با گنجایش یک میلیون کتاب در حال ساخت است. ۵۰۰ زائر می ‌توانند خودروی خود را در این بخش پارک کنند. ۳ آمفی ‌تئاتر هم برای این بخش تعبیه شده است که گنجایش هر کدام ۱۰۰ نفر است.

💫 به گفته حسن پلارک رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات، عظمت صحن حضرت زهرا(س) به‌حدی است که بزرگ‌ترین پروژه عمرانی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور محسوب می‌شود. بخش زیارتی صحن حضرت زهرا (علیها السلام) در ۴ طبقه به مساحت ۱۰۰ هزار مترمربع و بخش غیر زیارتی هم در ۵ طبقه و به مساحت ۱۲ هزار مترمربع ساخته شده است. طراحی صحن به ‌گونه ‌ای انجام گرفته که ارتفاع نهایی پروژه از ۱۵متر تجاوز نکند چرا که موجب اخلال در دید گنبد خواهد شد.

🔻 سید حسن خوشرو معاون فنی و مهندسی ستاد بازسازی عتبات عالیات هم از کیفیت بالای ساخت و ساز در این صحن و مقاومت مصالح به کار رفته در آن می‌گوید: «ستون‌ها و سازه اصلی صحن حضرت زهرا (علیها السلام) با مقاومت بتنی ۵۰۰ کیلوگرم سیمان در واحد متر مکعب ساخته شده که بیشترین مقداری است که می‌توان در یک پروژه بتنی به کار گرفت.»

◽️ به گفته خوشرو، بیش از ۷۰ درصد محصولات و مصالح استفاده شده در صحن حضرت زهرا (علیها السلام) ایرانی است. عمده سنگ ‌های به کار رفته در این صحن، از معادن سنگ استان ‌های خراسان جنوبی، مرکزی، لرستان، و شهرهای آذرشهر، مراغه و سیرجان تامین می ‌شود که برخلاف سنگ ‌های نمای مسجد النبی (صلی الله علیه و آله و سلم) و مسجد الحرام که مخلوطی از سنگ و پلیمر است، طبیعی بوده و به ‌لحاظ کیفیت نیز بسیار بهتر از آنهاست.

🆔 @Boghatolmobarakah

‍ (https://attach.fahares.com/JKe+yTMwE45q5x3nDe8HhA==

‍ 🗞✔️🗞✔️🗞✔️🗞✔️🗞✔️🗞
✔️
🗞
✔️
#نبأ_البقیع

☑️ صحن حضرت زهرا (علیها السلام) پذیرای مومنان روزه ‌دار:

⬛️ بخش ‌هایی از قسمت زیارتی صحن حضرت زهرا (علیها السلام) که با همت خیرین ایرانی و عوامل ستاد بازسازی عتبات عالیات در جوار حرم مطهر علوی (علیه السلام) ساخته شده است، این روزها میزبان افطاری زائران حرم مولای متقیان است.
تولیت آستان قدس علوی (علیه السلام)، سفره افطاری حرم مطهر را در شبستان زیبای این صحن گسترده که خیل روزه ‌داران و نمازگزاران پس از اقامه نماز مغرب و عشاء مهمان این خان کرم می ‌شوند.

🔘 به گزارش روابط عمومی ستاد بازسازی عتبات عالیات، فضای معنوی و معماری ایرانی و اسلامی زیبای صحن و شبستان حضرت زهرا (علیها السلام) محیط مناسبی را برای برگزاری آئین‌های مذهبی، اقامه نماز جماعت و حتی بیتوته و استراحت زائران آماده کرده است. این صحن زیبا پیشکشی از سوی خیرین، مهندسان، استادکاران و کارگران ایرانی به آستان منور مولای متقیان است که بنام مبارک حضرت زهرا (علیها السلام) مزین شده است.

⚫️ ساخت و ساز صحن حضرت زهرا (علیها السلام) که اکنون در مراحل پایانی قرار دارد، بر اساس معماری ناب اسلامی ایرانی صورت گرفته است. چرایی این کار هم به سابقه ساخت و سازهای مربوط به حرم مطهر حضرت علی ‌(علیه السلام) باز می‌گردد. معماری حرم حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) را می‌توان به ۹ دوره از زمان آل ‌بویه تا کنون تقسیم کرد که آخرین معماری هم مربوط به ۳۰۰ سال پیش و متعلق به نادرشاه افشار بوده است.

◻️ به گفته حسن پلارک رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات، عظمت صحن حضرت زهرا (علیها السلام) به ‌حدی است که بزرگترین پروژه عمرانی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور محسوب می ‌شود. بخش زیارتی صحن حضرت زهرا (علیها السلام) در ۴طبقه به مساحت ۱۰۰ هزار مترمربع و بخش غیرزیارتی هم در ۵ طبقه و به مساحت ۱۲هزار مترمربع ساخته شده است. طراحی صحن به ‌گونه‌ای انجام گرفته که ارتفاع نهایی پروژه از ۱۵متر تجاوز نکند چرا که موجب اخلال در دید گنبد خواهد شد.

▪️ سید حسن خوشرو معاون فنی و مهندسی ستاد بازسازی عتبات عالیات هم از کیفیت بالای ساخت و ساز در این صحن و مقاومت مصالح به کار رفته در آن می‌گوید: «ستون‌ها و سازه اصلی صحن حضرت زهرا (علیها السلام) با مقاومت بتنی ۵۰۰ کیلوگرم سیمان در واحد مترمکعب ساخته شده که بیشترین مقداری است که می ‌توان در یک پروژه بتنی به کار گرفت.»

✔️ به گفته خوشرو، بیش از ۷۰ درصد محصولات و مصالح استفاده شده در صحن حضرت زهرا (علیها السلام) ایرانی است. عمده سنگ ‌های به کار رفته در این صحن، از معادن سنگ استان ‌های خراسان جنوبی، مرکزی، لرستان، و شهرهای آذرشهر، مراغه و سیرجان تامین می ‌شود که برخلاف سنگ ‌های نمای مسجد النبی (صلی الله علیه و آله و سلم) و مسجد الحرام که مخلوطی از سنگ و پلیمر است، طبیعی بوده و به ‌لحاظ کیفیت نیز بسیار بهتر از آنهاست.

🏴 @Boghatolmobarakah

⚜️💎⚜️💎⚜️💎⚜️
💎
⚜️

#تذهیب_البقیع

🕌 کتیبه گنبد حرم حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام):

✨ حرم مطهر حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) همچون سایر حرم های حضرات معصومین (علیهم السلام) صاحب کتیبه های متعدد با سبک ها و قدمت های متفاوتی می باشد.

♦️ یکی از این کتیبه ها، بصورت نوار دور تا دور ساقه گنبد طلای حرم حضرت واقع شده است.

🔷 پس زمینه کتیبه به رنگ آبی است و داخل آن با طلا، به خط ثلث آیات ابتدایی سوره مبارکه فتح نگاشته شده است.

🔸 اين کتيبه با سطح حدودی ۷۳ متر مربع احتمالاً بزرگترين در نوع خود است و به اجماع کارشناسان، در هيچ يک از اماکن مشابه کتيبه ای به اين سطح يافت نمی شود.

🆔 @Boghatolmobarakah

http://i63.tinypic.com/20szm6w.jpg

‍ ⚜️💎⚜️💎⚜️💎⚜️
💎
⚜️

#تذهیب_البقیع

🕌 کتیبه حدیث حرم مطهر حضرت ابالفضل العباس (علیه السلام):

💠 در یکی از قسمت های طلاکاری شده روضه منوره حرم حضرت عباس (علیه السلام) است.

🔮 شکل کتیبه، از طرح های کاشی اسلیمی و به رنگ زمینه لاجوردی و خط ثلث سفید در قالبی شکیل و زیبا از طلا قرار گرفته است.

⚜️ اصل متن این کتیبه شریف یکی از سخنان حضرت امام البقیع، حضرت سجاد (علیه السلام) در شأن عموی شریفشان حضرت عباس (علیه السلام) می باشد که عبارت است از: «إِنَّ للعبّاس عندَاللهِ مَنزِلَةً یَغبِطُهُ عَلَیها جَمیعُ الشُهداء یَومَ القِیامَة»؛ همانا نزد خداوند ( عمویم) [حضرت] عباس (علیه السلام)، جایگاه و مقامی دارد که تمام شهیدان در روز قیامت غبطه آن مقام را می‌خورند».

📍 اما در کتیبه شریفه تنها بخشی از عبارت حدیث آمده: «یَغبِطُهُ عَلَیها جَمیعُ الشُهداء یَومَ القِیامَة».

📗 بحارالانوار، ج۲۲، ص۲۷۴.

🆔 @Boghatolmobarakah

مراحل پایانی ساخت #شبستان امام #هادی علیه السلام و نصب كتيبه هاى قرآنى آن كه در زير زمين و بخش زيرين #صحن حرم مطهر امامین #عسکریین علیهماالسلام ساخته شده است. اين شبستان به وسيله راهرويي به سرداب مشهور به #غيبت راه مى يابد.


____________
@drhadiansarii

اولین #سنگ مزار حضرت علی بن موسی‌الرضا در سده ششم قمری ساخته شد و از جنس #مرمر است. ابعاد این سنگ مزار به طول ۴۰ و عرض ۳۰ سانتی‌متر بوده و به دلیل قدمتی که دارد، بسیار با ارزش است. جالب است بدانید تاریخ ولادت و شهادت هشتمین اختر تابناک #امامت با خط #کوفی بر روی این سنگ حک شده و هم‌اکنون در موزه حرم از آن نگهداری می‌شود.

دومین سنگ مزار امام #رضا (ع) از جنس سنگ سفید مرمر آهکی بوده و ابعاد آن ۶۰ در ۴۰ سانتی متر است. این سنگ هم‌اکنون بر روی مزار موجود در #سرداب قرار گرفته است.

سومین سنگ مزار امام هشتم شیعیان هم دارای ابعادی به طول ۲٫۲۰ و عرض ۱٫۱۰ بوده که در طبقه همکف #حرم وجود دارد. رنگ این سنگ مزار، #سبز چمنی بوده و آن را همزمان با نصب #ضریح پنجم حضرت در سال ۱۳۷۹ در حرم قرار دادند.

_______________
@drhadiansarii

قاپى شاه #نجف

مسجد #عماد الدوله در شهر #کرمانشاه،یکی از باشکوه ترین مساجد #قاجاریه است که در سال۱۲۸۵ هجری قمری توسط امام قلی میرزا عماد الدوله در بازار #زرگرها ساخته شد. پس از ساخت این مسجد، بانی آن یکی از در های حرم حضرت #علی(ع)را به کرمانشاه آورد و دراین مسجد نصب نمود وبه جای آن در نقره ای دیگری را وقف آستانه ی علوی نمود. درگاه

امروزه درمدخل مسجد و بازار زرگرها قرار دارد و به قاپی شاه نجف معروف است. این درگاه چوبی متعلق به دوران #صفویه است.
این مسجد دارای #سردر، #صحن، #ایوان، #شبستان #ستون‌دار و #حجره‌های زیاد است و معماری زیبای آن تصویری دلنشین برای بازدیدکنندگان رقم می‌زند.

گفته می‌شود پس از ساخت این مسجد، بانی آن یکی از درهای حرم حضرت علی (ع ) را به کرمانشاه آورد و در این مسجد نصب کرد و به‌جای آن در نقره‌ای دیگری را وقف آستانه

علوی کرد.

این درگاه امروزه در مدخل مسجد و بازار زرگرها قرار دارد و به "قاپی شاه نجف" معروف و متعلق به دوره صفویه است.

گفتنی است، بازاری که این مسجد در آن قرار دارد در بین کرمانشاهیان به "تاریکه بازار" معروف است


________
@drhadiansarii

#مزارات

سنگ آرامگاه صائب از نوع سنگ پارسی و اشعار خود صائب و با سلیقه مخصوصی حجاری شده که اشعار به خط نستعلیق و به قلم محمد صالح اصفهانی به تاریخ ۱۰۸۷هجری است

@esfahanhonarsarayeiran

#مزارات

سنگ آرامگاه صائب از نوع سنگ پارسی و اشعار خود صائب و با سلیقه مخصوصی حجاری شده که اشعار به خط نستعلیق و به قلم محمد صالح اصفهانی به تاریخ ۱۰۸۷هجری است

@esfahanhonarsarayeiran

‍ ◼️ عهد و پیمان فلک را نیست چندان اعتبار

چون خبر رحلت شاه جم جاه به حرم محرم رسید خدمه معظمه گریبان جامه‌های زرین بدریدند. شاهد صبح نیز با گریبان چاک طلوع کرد و ابر مازندری [شاه عباس در شهر اشرف (بهشهر مازندران) از دنیا رفت] با سوگواران همی گریست. تن پاک شاه را بعد از تغسیل و تکفین در محفظه محفوظ به فیوضات ایزدی نهاده... چون به کاشان رسیدند شهریان جمله سیاهپوش شدند و به استقبال آمدند، شیون‌ها کردند و نعش را در پشت مشهد مدفن امامزاده حبیب بن موسی به امانت دادند و سپاه رو به اصفهان کرد...
از تاریخ روضة الصفای محمد بن خاوند شاه بلخی

در سردابه قبر شاه عباس سه قبر آجری است که قبر میانی آن منسوب به شاه عباس است. اما در بالا، سنگ مزار شاه عباس کبیر، در کمال سادگی است. خطی که روی آن نوشته آیة الکرسی است که در آخر آن آمده «نمقه العبد محمد المحلاتي»، و در پایین پای قبر نوشته «عمل مبارکشاه». بالای قبر هم نوشته: «کل شيء هالك إلا وجهه / له الحكم وإليه ترجعون».
این سنگ قبر باید مربوط به حد اقل دو قرن قبل از به دنیا آمدن شاه عباس باشد. احتمالا برای جایی دیگر تهیه شده و بعد از سالیان سال بر روی قبر شاه عباس قرار گرفته است.
از جمله سنگهای حجاری شده به همین خط سنگی است که بر فراز ایوان مزار سلطانعلی مشهد اردهال هست و روی آن حجاری شده: «.. چون در زمان سلطنت خاقان سعید شاهرخ میرزا دستور نبود که از سادات و مجاوران و متوطنان و دکانداران مشهد مقدس امامزاده طاهر سلطانعلی بن محمد باقر مواشی و مراعی طلبند... فمن تبعه في تبدیله فعلیه لعنة الله والملائکة والناس أجمعین کتبه محمد المحلاتي في ثلث وتسعین وثمانمائة عمل مبارکشاه».
دیگر سنگی است که در میانه میدان قاضی اسدالله کاشان در بقعه میر شمس الدین است از عرفای قرن ده و یازده، به همان اندازه و ابعاد سنگ قبر شاه عباس صفوی، که بر روی آن به همان خط ثلث رقم مبارکشاه را می بینیم که به سال 851 ثبت گردیده است. (باید درباره این قبر و تاریخ آن نیز تأمل کرد که اگر منسوب به همان میر شمس الدین عارف است که در کاشان منصب قضا داشته باز هم تقدم سنگ با صاحب قبر همان حدود دو قرن خواهد بود و حکایتش حکایت سنگ قبر شاه عباس می شود).
سه مبارکشاه در طایفه خوشنویسان هنرپردازی کرده‌اند، یکی مبارکشاه سیوفی دمشقی که شاگرد بلاواسطه یاقوت مستعصمی بود و به خط ریحان شهره بود؛ و یکی مبارکشاه بن قطب ملقب به زرین قلم که از اشهر خطاطان نسخ نویس است و او هم شاگرد بلا واسطه یاقوت که نامش در بساری از رسائل از جمله در تذکره مولانا محمد هفت قلمی دهلوی و رساله قطبیه و مناقب هنروران مصطفی عالی افندی آمده است که «در کتابت نسخ شهره دار و دیار و چون عبدالله صیرفی نقادی جواهر نثار به شمار می‌آمد» و «مدار و مرکز عصر خویش و در مقام خود قطب واجب الاجلال بود»؛ و گویند که چون سلطان اویس جلایر (757 ـ 777) در نجف بر مزار حضرت امیر علیه السلام عمارتی کرد کتابت کتیبه آن را به وی سپرد. مرقعاتی مورخ نیز از او بر جای مانده است. این دو مبارکشاه هر دو از قرن هشتم‌اند. و البته در مجموعه مرحوم آقای نصیری، به نقل مهدی بیانی یک قطعه رقاع شکسته هست از مبارکشاه بن عبدالله مورخ 1023 که مبارکشاه چهارمی است. به هر حال بنا بر شیوه نگارش و مقایسه آن با کتیبه مشهد اردهال و کتیبه میر شمس الدین، این مبارکشاه باید زرین قلم باشد. اما تاریخ کتابت این دو کتیبه (مشهد اردهال و مزار میر شمس الدین) که به نیمه دوم قرن نهم بازمی‌گردد با تاریخ حیات زرین قلم که شاگرد یاقوت بوده است مطابقت نمی‌کند. محمد المحلاتی نیز همچنان برایم نشانی ناشناخته است. در اینکه این دو آنچنان که بسیاری گمان کرده‌اند، یکی باشند بسیار جای تأمل است. عبارت محمد محلاتی در هر سه کتیبه، جدای از مبارکشاه آمده است، چنان که گویی یکی خطاط و یکی حجار باشد، یا چنان که در مرقعات و قطعات خوشنویسی مرسوم است یکی صاحب خط باشد و یکی مشق کرده باشد.
آنچه هنوز آشکار نیست این است که این سنگ که دو قرن پیش از شاه عباس حجاری شده است، برای چه هدفی بوده یا برای مزار چه کس، و چرا پادشاه قدر قدرتی چون شاه عباس ـ که آخرین پادشاه سلسله صفوی هم نیست ـ باید سنگی اینچنین عاریتی بر گور خویش داشته باشد. بالای سر این سنگ، مربعی است که تراشیده شده است و احتمال دارد که نام صاحب سنگ بر آن بوده که بعد از نقل سنگ، تراشیده شده باشد. یا اینکه به فرض آنکه بعد از درگذشت شاه عباس و برای قبر او تهیه شده چرا نیمه کاره است و روی آن حجاری نشده مانده و هیچ نشانی از شاه عباس ندارد!
نه گوی و نه چوگان نه میدان نه ‌اسب
نه استخر پیدا نه آذرگشسب

کاشان، دهم بهمن ۱۳۹۱

#شاه_عباس
#سنگ_قبر

https://t.me/ali_tabatabai

آثار هنری ایران در مجموعه‌های غربی (2): سنگ قدمگاه امام رضا (ع)

در گالری فریر واشنگتن، لوح سنگی کتیبه‌دار بسیار زیبایی از سده ششم هجری وجود دارد که در اصل متعلق به یکی از قدمگاه‌های امام رضا (ع) در استان یزد بوده است. افزون بر این سنگ، دو سنگ کتیبه‌دار دیگر نیز از همین دوره، متعلق به دو قدمگاه دیگر امام رضا (ع) در استان یزد وجود دارد که یکی از این دو سنگ امروزه در موزه آستان قدس رضوی نگهداری و به اشتباه به عنوان سنگ مزار آستان امام رضا (ع) در مشهد معرفی می‌شود؛ و سنگ دیگر، متعلق به قدمگاه «فراشا»، نزدیک تفت بوده است. همه این سنگ‌ها را مرحوم ایرج افشار در کتاب ارزشمند خود یادگارهای یزد، معرفی و بازخوانی نموده و همانجا یادداشتی را از مرحوم محمدتقی مصطفوی در معرفی سنگ موجود در گالری فریر درج کرده است. آقای عبدالله قوچانی نیز بار دیگر کتیبه‌های همین سنگ را با دقت بیشتری بازخوانی کرده است.
لوح موجود در گالری فریر، از جنس سنگ معروف به گندمی ساخته شده و طول (ارتفاع) آن 92 و عرض (پهنای) آن 67 سانتی‌متر است. این لوح دارای کتیبه‌های متعددی به خط کوفی، ثلث و نسخ، از جمله چند کتیبه قرآنی و یک کتیبه صلوات بر چهارده معصوم است. در پایین لوح نیز کتیبه‌ای وجود دارد که در آن، تاریخ بنا سال 549 و نام حجّار «احمد بن محمد بن احمد اَسنگ» بیان شده است که از این شخص چند سنگ مشابه دیگر نیز در ناحیه یزد به یادگار مانده است. البته کلمه آخر نام وی به شیوه‌های دیلگری قابل خواندن است، اما آقای قوچانی «اَسنگ» را ترجیح داده است. ضمن آنکه مرحوم افشار تاریخ سنگ را 547 خوانده، اما بازخوانی آقای قوچانی دقیق‌تر به نظر می‌رسد.
همچنین در قسمت وسط لوح کتیبه‌ای حاوی نام بنا و بانی آن وجود دارد که آقای قوچانی متن آن را چنین بازخوانی کرده است: «امر بعمارة هذا المسجد المعروف بمشهد علی بن موسی الرضی علیه السلام العبد المذنب الفقیر الی رحمة الله تعالی الجنید بن عمار بن العلاء». چنانکه آقای قوچانی در تحقیقات خود نشان داده، جنید بن عمار بن علاء حاکم توران‌پشت یزد بوده که احتمالاً برج آرامگاهی معروف به «شیخ جنید» و منسوب به جنید بغدادی در همین روستا نیز متعلق به وی است. بر این اساس می‌توان گفت که این سنگ باید متعلق به قدمگاه امام رضا (ع) در توران‌پشت یزد باشد.
پیش از این، مرحوم افشار و استاد قوچانی تصویر سیاه و سفید این سنگ را در کتاب خود منتشر کرده‌اند. اما اکنون تصاویر رنگی باکیفیت آن در اینجا قابل رؤیت است:
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Art_of_Iran_in_the_Freer_Gallery_of_Art
احمد خامه‌یار

http://ganjineh.kateban.com/post/2716
@Ganjineh_channel