کتابخانه امام حسین عليه السلام

داده‌های تاریخی موجود درباره مراسم محرم در دوره صفویه به زبان‌های اروپایی و نیز فارسی و ترکی است. در زبان فارسی توصیف‌های کوتاهی از این مراسم در کتاب‌ تاریخ عالم‌آرای عباسی نوشته اسکندربیگ منشی و تاریخ عباسی یا روزنامه ملاجلال نوشته ملا جلال‌الدین منجم وجود دارد که به این مراسم در دوره حکومت شاه عباس صفوی اشاره دارند. همچنین به همان‌گونه گزارش جهانگرد اهل عثمانی، اولیاء چلبی تنها گزارش یک مسلمان سنی از این مراسم در دوره صفویه است. لیکن تنها با گزارشات جهانگردان اروپایی است که فهمی مفصل و همراه با جزئیات از این مراسم پیدا می‌کنیم و کیفیت تطور آنها به وقایع همگانی عمده و دارای اهمیت سیاسی در دوره حکومت شاه عباس را درمی‌یابیم. در همین زمان به صورت اتفاقی، شمار روبه‌افزایشی از جهانگردان اروپایی که در مسیر سفرشان از ایران می‌گذشتند یا در ایران ساکن بودند، این مراسم را در میدان‌های عمومی اصلی و کاخ‌ها، به چشم خود دیده‌اند. در میان بیست و سه گزارش باقی‌مانده از این دوران، مفصل‌ترین گزارش متعلق به پترو دلاویه (Pietro Dell Valle)، رافائل دومانس (Raphaël Du Mans) و ژان شاردن (Jean Chardin) است. این سفرنامه‌ها جذاب‌ترین اطلاعات مردم‌نگارانه را از مراسم محرم در این دوره در اختیار ما قرار می‌دهند.
@Ganjinemaktoob

?شاه عباس صفوی، از بزرگترین واقفان کتاب در تاریخ ایران بود که کتابهای زیادی را وقف آستان قدس رضوی، حرم حضرت معصومه، حرم حضرت عبدالعظیم، ... و مقبره جدشان، شیخ صفی در اردبیل کرد. بعدها بخشی از کتابهای بقعه شیخ صفی در حمله سال ۱۱۴۷ قمری عثمانی‌ها به این کشور منتقل شد. شاه عباس در وقف‌نامه این کتابها می‌نوشت: «وقف نمود این کتاب را کلبِ آستان علی بن ابی‌طالب علیه السلام عباس الصفوی، بر آستانه مقدسه شاه صفی ـ علیه الرحمه ـ که هر که خواهد بخواند، مشروطِ آن که از آن آستانه بیرون نبرند، و هر که بیرون برد، شریک خون امام حسین علیه السلام بوده باشد». غارتگران چون از نفرین قیدشده، یعنی شراکت در خون امام حسین(ع) می‌ترسیدند، وقف‌نامه روی کتابها را محو می‌کردند. تصویر بالا یک نمونه از این کتابهاست که الان در کتابخانه حکیم اوغلو در استانبول نگه‌داری می‌شود و با کمرنگ شدن آثار جوهر، متن وقف (با بزرگنمایی ?) قابل خواندن است.
@ehsanname

توجه به برخی زمینه های تنجیمی برای ورود به هزاره ی دوم، کوشش نقطویه برای قبضه کردن حکومت، گرایش شاه عباس به نقطویه و دست آخر تلاش برای شناسایی کوشش های مورخان در توجیه هدم فرقه ی نقطویه و مبرا ساختن شاه از گروش به این جنبش، بخش های اصلی این جستار را سامان داده است. همچنین خواننده در این جستار درمی یابد که چگونه برای نخستین بار در تاریخ ایران، شاه به میل خویش از قدرت کناره جست و تاج و تخت را به یکی از نقطویان سپرد تا مگر نحوست ستاره ای دنباله دار – که نمی شود آن را بدون توجه به نگره های تنجیمی دوران شناخت – دامنگیر او نشود. جستار چهارم حاصل تدقیق و تحقیق یکی از برجسته ترین صفویه پژوهان معاصر در کیهان شناسی صفویه است. آثار بابایان همواره متضمن چشم اندازهایی نو به تاریخ صفویه است. این جستار در کنار چند مقاله ی ارزشمنند دیگر بر اساس مجموعه ای از فالنامه های مصور صفوی و عثمانی نگاشته شده که امید است این مجموعه ی نفیس و کم نظیر به زودی به شکلی مناسب در ایران ترجمه و چاپ شود. نویسنده دراین جستار طالع بینی درعصر صفویه را مبتنی بر فالنامه های مصور عثمانی و صفویه بررسی کرده است. بر اساس این پژوهش، طالع بینی یا تنجیم حتی در دوره ی شاه تهماسب اول که به تشرع نامبردار بود در جامعه ی ایران و دربار صفویه امری رایج بوده است. بابایان اندیشه های غالیانه ی شاه اسماعیل اول صفوی را زمینه ی می داند برای رواج طالع بینی در عصر صفویه، او همچنین با اتکا بر فالنامه ها اندیشه ی زمان محور هزاره گرایی را درتاریخ ایران و به ویژه در عصر صفویه بررسی کرده است. از نگاه او ایده های آخرالزمان و شیعی که دراین دوره تبلیغ و ترویج می شد یکی از بنیادهای طالع بینی در فالنامه های صفوی است. خوا بو خوابگزاری از دیگر مضامینی است که بابایان کوشیده است از طریق آن پیشگویی رویدادها، حرکت در زمان و سیاست های پادشاهان صفوی را ارزیابی و تحلیل کند. جستار پسین نوشتاری است خلاقانه در حوزه ی پژوهش های تاریخی که انگشت شمارند و سخت مورد نیاز. در زمانه ای که پژوهش های تاریخی بیشتر در چارچوب های خشک و تکراری سیاسی خلاصه شده اند یا به مباحث انتزاعی می پردازند، مقاله ی دکتر بشیری دری است گرانبها که نشان می دهد مورخان می توانند همراه با جامعه شناسان حرف هایی جدی و کاربردی برای جامعه ی معاصر داشته باشد. در حال حاضر که تندروی های گروه های تکفیری و سلفی بلای جان بشریت شده است، نسخه های پرشماری از سوی عالمان علم سیاست و جامعه شناسی پیچیده می شود. شاید بتوان گفت جستار بشیر جزء معدود راه حل هایی است که از سوی جامعه ی مورخان و با اتکا به دوره ای خاص از تاریخ ایران ارائه شده است. بشیر بر این باور است که زمان در خوانش حوادث صدر اسلام از سوی بنیاد گرایان امری است جهان شمول و ذاتی و لایتغیر. او ضمن بررسی آموزه های آکادمیک غربی که آن ها را سرمنشأ این اشتباه دانسته است، با اتکا به تاریخ نگاری های اواخر دوره ی تیموریان و اوایل دوره ی صفوی کوشیده است مفهومی جدید از زمان را به ویژه برای بازخوانی رویدادهای تاریخی جهان اسلام ارائه دهد.

@Historylibrary

معرفی کتاب:
سلسله النسب صفویه بر اساس نسخه ای نو یافته مورخ به 1099 قمری در کتابخانه ملی تهران
حسین پیرزاده ابدال زاهدی
تصحیح حسین نصیر باغبان
نشر ارمغان تاریخ
تهران1395

یکی از کتاب حائز اهمیت درباره تاریخ صفویه کتاب سلسله النسب صفویه است که پس از سال 1077 ق و در زمان پادشاهی شاه سلیمان صفوی نوشته شده است.این کتاب راجع به احوال شیخ صفی الدین اردبیلی و اجداد و اولاد اوست که در یک مقدمه و پانزده فصل و خاتمه ای که مشتمل بر سه فصل است تدوین شده است.
سلسله النسب علاوه بر احوال شیخ صفی الدین به بررسی اعقاب او تا زمان مولف نیز می پردازد
نویسنده پس از مقدمه ای کوتاه به ذکر نسب شیخ صفی الدین تا امام موسی کاظم (ع) می پردازد آنگاه شروع به بیان حکاایات و احوالاتی می کند که آغاز آن از چهار نسب قبل از شیخ صفی الدین تا چند نسل پس از او ادامه می یابد. حکایت مزبور برخی با خرافات آمیخته اند و برخی و جبهه ای تاریخی و علمی دارند لیکن جنبه تاریخی حکایات برخرافات آن غالب است.آوردن حکایاتی غریب و دور از ذهن نظیر، دزدیدن محمد حافظ یکی از اجداد شیخ صفی الدین و همچنین شنیدن آواز پدر توسط شیخ صفی الدین در شکم مادر، یکی از نمونه های خرافی مندرج در این اثر است.علاوه بر مطالب فوق، نویسنده اسنادی رادر کتاب آورده که درباره تولیت آستان شیخ صفی الدین است و نکاتی را به جهت اوقاف و اهمیت آن آستان بازگو می کند.
نویسنده کتاب ، یعنی شیخ حسین ابدال زاهدی ، درحو زه تاریخ و تاریخ نگاری اطلاعات مفیدی داشته است و در میان سطور به اشعاری که سروده خود او هستند استناد کرده است لیکن این اشعار از نظر وزن مختل است. نویسنده قصد داشته که عبارات خود را با شعر بیاراید که به نظر مصحح از عهده این کار به خوبی بر نیامده است.
درباره زندگی و احوالات شیخ صفی ادلین اردبیلی ، چند اثر نگاشته شده که حائز اهمیت هستند.صفوه الصفای ابن بزاز اردبیلی ، سلسله النسب صفویه و صفوه الآثار فی اخبار الاخیار از این قبیل اند.صفوه الصفای مطالب و حکایات بسیاری راجع به شیخ صفی الدین و شیخ زاهد دارد و اثری مفصل است، ولی سلسله النسب علاوه بر احوال شیخ صفی الدین به بررسی اعقاب او تا زمان مولف نیز می پردازد. فهلویات و اشعار فارسی که نویسنده سلسله النسب به شیخ صفی نسبت می دهد، در صفوه الصفای ابن بزاز اردبیلی یافت نمی شود.نیز دانسته نیست که منبع نوشته های شیخ حسین ابدال زاهدی در مورد بازماندگان شیخ صفی و اشعار منسوب به خواجه علی و شاه اسماعیل کدام کتاب بوده است.چنانچه صفواه الصفا و سلسله النسب را با هم مقایسه کنیم، متوجه می شویم که بیسست و شش حکایت مشترک در هر دو کتاب موجود است که سلسله النسب از صفوه الصفا برداشت کرده لیکن صاحب سلسله النسب تصرفی در حکایات منقوله از صفوه الصفا نموده و برخی اشعار و عبارات عربی را حذف کرده و کلمات را دگرگون کرده است.
نسخه متعلق به کتابخانه ملی است.این نسخه مورخ به تاریخ 1099 ق است احتمالا در زمان حیات نویسنده و پادشاهی شاه سلیمان صفوی کتابت شده است.

وقتی ملامحمد تقی مجلسی اخبار شاه عباس و کشتن فرزندش را در یک کتاب قدیمی می یابد

در کتاب مهدیان دروغین، به تفصیل در باره تطبیقی که مرحوم مجلسی نسبت به صفویه انجام داده و شاه اسماعیل را مصداق برخی از روایات دانسته سخن گفتم. (ص 165). اصل آن مطالب در رساله رجعت ایشان است که مکرر چاپ شده، اما در برخی دیگر از آثار وی هم مطالبی در این زمینه آمده است. البته همان موقع، یعنی در عصر مجلسی پدر و پسر، یک روحانی دیگر به نام میرلوحی سبزواری ـ جد این میرلوحی های حالای اصفهان ما ـ علیه وی نوشت، و استدلالهای او را نقد کرد.
... اما امشب نکته جالبی دیدم و آن این که پدر او، یعنی مرحوم آخوند ملامحمد تقی مجلسی هم در این باره مطلب نوشته و تحویل دربار صفوی داده است. این خبر برایم کاملا تازگی داشت و نمی دانم چرا این را در مهدیان دروغین نیاورده ام.
وی ابتدا این حدیث را از امام جعفر صادق علیه السلام نقل کرده که حضرت فرمودند: هر كه والى مسلمانان باشد، و عادل باشد، و در خانه خود را بگشايد كه مظلومان دستشان به او رسد، و موانع را دور كند كه دادخواهان را بيند، و بغور مردم رسد، بر حق سبحانه و تعالى واجبست كه در روز قيامت ترس را از او بردارد و او را داخل بهشت كند».
سپس می گوید سلاطین صفویه از این دست هستند، و در این باره می افزاید: «و از اين باب نيز احاديث بسيار وارد شده است و بعضى از آنها خواهد آمد و چون اين معنى مجرب بنده بود و اين اخبار معتبره بود بنا بر اين ذكر شد كه بر مؤمنان لازم است كه هميشه پادشاهان خود را دعاى خير كنند خصوصا پادشاهان صفويه كه حقوق ايشان تالى حقوق سيد المرسلين و حضرات ائمه معصومين ـ صلوات اللّٰه عليهم ـ است، چنانكه حق سبحانه و تعالى فرموده است كه شما همه در كنار جهنم بوديد حق سبحانه و تعالى شما را به بركت رسول و اهل بيت او از جهنم نجات داد و ظاهر است كه اكثر عالميان كافر بودند و به بركت ايشان عالمى مؤمن و مسلمان شدند ادام اللّٰه بقائهم إلى قيام صاحب الزمان بل إلى قيام القيمة».
علمای عهد صفوی، از این بابت که سلاطین صفویه تشیع را ترویج کرده، و آنان را از تقیه هزار ساله درآورده بودند، سپاسگزار بودند. خوب هر کس دیگری هم جای آنها بود، اهمیت این نکته را در می یافت.
مرحوم آخوند، سپس از روایاتی سخن به میان می آورد که رسول (ص) فرمود در عصر غیبت، یکی از فرزندان من خروج خواهد کرد. ملامحمد تقی مجلسی می نویسد: «چنانكه در كتابى از كتب غيبت كه بعضى از علما در غيبت حضرت صاحب الامر تصنيف كرده‌اند و اين كتاب قديمى است كه شايد هفتصد سال باشد كه نوشته شده باشد، چنان كه از تاريخش ظاهر مى‌شود كه حديثى از حضرت امير المؤمنين صلوات اللّٰه عليه در آن كتاب هست كه حضرت خبر داده است كه يكى از فرزندان من خروج خواهد كرد و عالم به سبب او هدايت يابند».
از این شگفت تر این که ایشان مدعی می شود که در اخبار آن کتاب، حتی از این که شاه عباست که فرز ندش صفی میرزا را می کشد، و صفی دوم ـ که نوه شاه عباس و پسر همان صفی میرزاست ـ جای او را می گیرد، در آن کتاب یا روایت، سخن به میان آمده است: «و احوال‌ فرزندان او حتى كشتن شاه عباس پسرش را و پادشاهى شاه صفى و پادشاهى شاه صاحب قران ادام اللّٰه تعالى ظلاله إلى يوم القيام همه از آن كتاب ظاهر مى‌شود».
بعد هم می گوید که خودش در این باره رساله نوشته، و به شاه جنت مکان علیین آشیان، شاه صفی (سلطنت از 1038 تا 1052) یعنی نوه شاه عباس داده است: «و من رساله نوشتم و آن حديث را تفصيل دادم و به خدمت شاه جنت مكان عليين آشيان شاه صفى عليه الرحمة و الرضوان گذارنيدم و در خزينه خواهد بود. (لوامع صاحبقرانی: ج 2، 494). (ادامه دارد)
@jafarian1964

مجموعه سه جلدی تراژدی جهان اسلام؛ عزاداری شیعیان ایران به روایت سفرنامه‌نویسان، مستشرقان و ایران‌شناسان از صفویه تا جمهوری اسلامی نوشته‌ محسن حسام مظاهری با رویکردی فرهنگی، تشیع را به مثابه "دین زیسته" از منظرهای مختلف جامعه‌شناختی، انسان‌شناختی، مردم‌شناختی و جز آن مورد بررسی قرار می‌دهد.
نام کتاب برگرفته از جمله ی یک نویسنده ی انگلیسی زبان در نیمه ی دوم قرن نوزدهم است که معتقد است هیچ تراژدی در جهان اسلام بر تراژدی (امام) حسن و (امام) حسین (علیهما السلام) پیشی نگرفته است.
در این کتاب تلاش شده است تا خط سیر تاریخی واحدی از روند پیدایش، تکوین، تطور و توسعه ی عزاداری از زمان صفویه تا به امروز برای خوانندگان فراهم شود که مشتمل بر ۲۹۰ گزارش و سند است که ۲۱۶ گزارش مکتوب، ۷۴ مورد گزارش تصویری و سند، درباره ی آیین عزاداری شیعیان در هشت برش زمانی از صفویه تا جمهوری اسلامی به صورت روش‌مند و همراه با ارائه نمودارهای مختلف است. 
@UT_Central_Library

✍ تاریخچه ای از عزاداری حسینی؛ قسمت دوم ( از قرن دهم تا کنون)
‌ 💥یادداشت روز
🔹قرن دهم
با روی کار آمدن دولت صفویّه و در آوردن مملکت به صورت کشوری شیعه و مقتدر، سرودن شعر در مدح و رثای ائمه و شهدای کربلا برای شاعران افتخاری بس بزرگ محسوب می‎شد. و این تأثیری فراوان بر آینده‎ آیین سوگواری محرم گذارد، به گونه‎ای که به عزاداری شیعیان، در نشر و اشاعه‎ی مذهب تشیّع در ایران، مساعدت فراوانی کرد.
در این زمان کتاب «روضة الشهداء» به رشته‎ تحریر درآمد و قوه‎ محرکه ‎ای شد برای سبک تازه‎ای از فعالیّت به نام روضه‎ خوانی یا قرائت «روضة الشهداء» که بعد ها این سبک به منزله‎ رشته‎ ای در آمد که به وسیله‎ آن، اشعار؛ متون و نمایش‎های تعزیه به هم بافته شدند.
📌 زمینه های اولیه قمه زنی را نیز باید از عهد صفوی بحساب اورد که بعدها از اینجا به عراق و دیگر بلاد کشیده شد!
از این زمان به بعد تکیه ها و حسینیه ها و موقوفات مربوط به عزادارى امام حسین ع در ایران شکل گرفت.
گزارشات متعدّد از اجتماعات مزبور در دوره صفویه هست که اکثراً توسط فرستادگان سیاسی اروپا، مبلّغان، بازرگانان و سیاحان به ثبت رسیده.
برخی دولت های بعدی از جمله گورکانیان هند که از دولت صفویه متأثر بودند،مراسم عزاداری امام حسین(ع) را برپا میداشتند.
🔹قرن دهم به بعد
از عزاداری در دوره افشار و زند گزارش هایی نقل شده است و همین گزارشات، شروع تعزیه خوانی را مربوط به دوره کریم خان میدانند.
در عصر قاجار حتی شاهان احترام خاصی برای عزاداری در این ایام قائل بودند.
📌توجه خاص به تعزیه در این زمان بود که ساختن تکیه معروف ومهم دولت برای برگزاری روضه و تعزیه از جمله کارهای قاجاریان بحساب می اید!
کسی مانند ناصرالدین شاه در رثای امام حسین شعر می سرود و گاه در روضه ها بی هوش می شد"
البته خون آلود کردن سر و صورت با تیغ و قمه زنی از این دوران رونق جدی گرفت؛ که استعمارگران هم بی تاثیر نبودند؛ و متاسفانه آثار سوء آن تا به امروز همچنان برقرار است!
🔹زمان حاضر
زمان حاضر، اوج گسترش تشیع و عشق به اهل بیت و امام حسین ع در دنیاست، اگر تا چند سال پیش فقط چند کشور دارای جمعیت شیعه در محرم به عزاداری می پرداختند، اما امروز بدون اغراق شاید کمتر کشوری را بتوان پیدا کرد که حد اقل یک مراسم مختصر در آنجا برای امام سوم شیعیان برگزار نشود.
تا جایی که در هند روز عاشورا مورد تجلیل و احترام ویژه ای قرار می گیرد، و از روزهای تعطیل به حساب می آید؛ که شاید بخاطر سخن معروف گاندی باشد که در عظمت امام حسین می گفت قیامش علیه انگلیسی ها را از او فرا گرفته است، وشیعیان ترکیه تقاضای تعطیلی رسمی از دولت می کنند. حتی در شهری مانند لندن طبق اخبار و گزارش ها در محرم نزدیک به صد مجلس عزا برگزار می گردد و دیگر مناطق و بلاد کم و بیش چنین است!

🔹در نهایت برمی گردیم به همان جمله اول که " امام حسین ع حرارتی در قلوب دارد که هیچ گاه سرد نخواهد شد."

📌اما بنظر می رسد در کنار بزم عزای حسین ع که باید باشکوه تر از گذشته رونق بیابد، وقت آن است که🔻
1- عزاداری را همانند عصر ائمه و صاحبان اصلی عزا کمی بی پیرایه تر و از شور به شعور و معرفت برسانیم!
2- در کنار عزاداری بر حسین ع کمی هم عزا برخودمان نماییم که در راه و رسم زندگی چقدر با او و یاران یارش فاصله داریم؟!
✏️moslemmohammadi
🆔 @davaok

داده‌های تاریخی موجود درباره مراسم محرم در دوره صفویه به زبان‌های اروپایی و نیز فارسی و ترکی است. در زبان فارسی توصیف‌های کوتاهی از این مراسم در کتاب‌ تاریخ عالم‌آرای عباسی نوشته اسکندربیگ منشی و تاریخ عباسی یا روزنامه ملاجلال نوشته ملا جلال‌الدین منجم وجود دارد که به این مراسم در دوره حکومت شاه عباس صفوی اشاره دارند. همچنین به همان‌گونه گزارش جهانگرد اهل عثمانی، اولیاء چلبی تنها گزارش یک مسلمان سنی از این مراسم در دوره صفویه است. لیکن تنها با گزارشات جهانگردان اروپایی است که فهمی مفصل و همراه با جزئیات از این مراسم پیدا می‌کنیم و کیفیت تطور آنها به وقایع همگانی عمده و دارای اهمیت سیاسی در دوره حکومت شاه عباس را درمی‌یابیم. در همین زمان به صورت اتفاقی، شمار روبه‌افزایشی از جهانگردان اروپایی که در مسیر سفرشان از ایران می‌گذشتند یا در ایران ساکن بودند، این مراسم را در میدان‌های عمومی اصلی و کاخ‌ها، به چشم خود دیده‌اند. در میان بیست و سه گزارش باقی‌مانده از این دوران، مفصل‌ترین گزارش متعلق به پترو دلاویه (Pietro Dell Valle)، رافائل دومانس (Raphaël Du Mans) و ژان شاردن (Jean Chardin) است. این سفرنامه‌ها جذاب‌ترین اطلاعات مردم‌نگارانه را از مراسم محرم در این دوره در اختیار ما قرار می‌دهند.
@Ganjinemaktoob

نصایح شیخ عبدالله مامقانی درباره عزاداری امام حسین

«... و اي فرزندم! بر تو باد برپاداري عزا و سوگ اباعبدالله (بر او سلام [خدا] باد!) در هر روز و شب يك بار تا آنجا كه بتواني. در صورتي كه نتوانستي هزينة اين كار را تأمين کني و جز خواندن كتاب عزاداري(3) [امام حسين (ع)] براي خانواده‌ات برايت ممكن نشد، چنين كن [حداقل این كتاب‌ها را براي خانواده‌ات بخوان.]؛
امام حسين(ع) در نزد خداوند عزيز و گرامي است؛ از آن رو كه به صورت منحصر به فردي امر خداوند را اطاعت كرد و جان و مال و خانواده‌اش را به طور کامل در راه خداي بزرگ بخشش کرد.

[پس بدان] كه در توسل به امام حسين(ع) خير دو جهان و رستگاری دنيا و آخرت مهياست.»

شيخ مامقاني در ادامه مي‌نويسد: «و اي فرزندم اگر از مزار امام حسین(ع) دوری، در هر روز یک‌بار زيارت امام حسين(ع) را بخوان و در هر ماه یک‌بار به زیارت او رهسپار شو! و حداقل در يكي از درنگ‌گاه‌های هفتگانة(4) امام حسين(ع) را زيارت كن!

و اگر در شهري دور از مزار امام حسين(ع) ساكن هستي، پس [حداقل] در سال يك‌بار به زيارت امام حسين(ع) برو! زيرا هر كس كه روايات [دربارة زيارت امام حسين(ع)] را ببيند و بر آنچه گفتم مواظبت و مداومت کند و آنچه من از مواظبت و مداومت بر اين زيارات ديدم را ببيند، آنچه به تو گفتم را ترك نخواهد كرد و من از زيارت امام حسين(ع) و برگزاري [مجالس] عزاداري بر او كراماتي ديده‌ام كه عقل‌ها را شگفت‌زده مي‌كند و كمترين چيزي كه من از انجام اين امور ديدم آن بود كه هر بار پس از زيارت امام حسين(ع) گشايشي در امور زندگيم و افزايشي در زندگی‌ اقتصادی‌ام مشاهده کردم و آنچه در نزد خداوند است [از پاداش زیارت امام حسین(ع) و برپاداری مراسم عزاداری آن امام(ع)]،‌ بهتر و بادوام‌تر [از گشایش در امور زندگی و افزایش در زندگی اقتصادی] است.»

داده‌های تاریخی موجود درباره مراسم محرم در دوره صفویه به زبان‌های اروپایی و نیز فارسی و ترکی است. در زبان فارسی توصیف‌های کوتاهی از این مراسم در کتاب‌ تاریخ عالم‌آرای عباسی نوشته اسکندربیگ منشی و تاریخ عباسی یا روزنامه ملاجلال نوشته ملا جلال‌الدین منجم وجود دارد که به این مراسم در دوره حکومت شاه عباس صفوی اشاره دارند. همچنین به همان‌گونه گزارش جهانگرد اهل عثمانی، اولیاء چلبی تنها گزارش یک مسلمان سنی از این مراسم در دوره صفویه است. لیکن تنها با گزارشات جهانگردان اروپایی است که فهمی مفصل و همراه با جزئیات از این مراسم پیدا می‌کنیم و کیفیت تطور آنها به وقایع همگانی عمده و دارای اهمیت سیاسی در دوره حکومت شاه عباس را درمی‌یابیم. در همین زمان به صورت اتفاقی، شمار روبه‌افزایشی از جهانگردان اروپایی که در مسیر سفرشان از ایران می‌گذشتند یا در ایران ساکن بودند، این مراسم را در میدان‌های عمومی اصلی و کاخ‌ها، به چشم خود دیده‌اند. در میان بیست و سه گزارش باقی‌مانده از این دوران، مفصل‌ترین گزارش متعلق به پترو دلاویه (Pietro Dell Valle)، رافائل دومانس (Raphaël Du Mans) و ژان شاردن (Jean Chardin) است. این سفرنامه‌ها جذاب‌ترین اطلاعات مردم‌نگارانه را از مراسم محرم در این دوره در اختیار ما قرار می‌دهند.
@Ganjinemaktoob

از وقفیات شاه عباس صفوی بر بقعه شاه صفی که در مجموعه حکیم اغلو در سلیمانیه چندین نسخه از آن وجود دارد.. این وقفیات به این شکل از بین رفته ولی به راحتی (شاه عباس و شیخ صفی) آن خوانده می شود.

از وقفیات شاه عباس صفوی بر بقعه شاه صفی که در مجموعه حکیم اغلو در سلیمانیه چندین نسخه از آن وجود دارد.. این وقفیات به این شکل از بین رفته ولی به راحتی (شاه عباس و شیخ صفی) آن خوانده می شود.

مجموعه سه جلدی تراژدی جهان اسلام؛ عزاداری شیعیان ایران به روایت سفرنامه‌نویسان، مستشرقان و ایران‌شناسان از صفویه تا جمهوری اسلامی نوشته‌ محسن حسام مظاهری با رویکردی فرهنگی، تشیع را به مثابه "دین زیسته" از منظرهای مختلف جامعه‌شناختی، انسان‌شناختی، مردم‌شناختی و جز آن مورد بررسی قرار می‌دهد.
نام کتاب برگرفته از جمله ی یک نویسنده ی انگلیسی زبان در نیمه ی دوم قرن نوزدهم است که معتقد است هیچ تراژدی در جهان اسلام بر تراژدی (امام) حسن و (امام) حسین (علیهما السلام) پیشی نگرفته است.
در این کتاب تلاش شده است تا خط سیر تاریخی واحدی از روند پیدایش، تکوین، تطور و توسعه ی عزاداری از زمان صفویه تا به امروز برای خوانندگان فراهم شود که مشتمل بر ۲۹۰ گزارش و سند است که ۲۱۶ گزارش مکتوب، ۷۴ مورد گزارش تصویری و سند، درباره ی آیین عزاداری شیعیان در هشت برش زمانی از صفویه تا جمهوری اسلامی به صورت روش‌مند و همراه با ارائه نمودارهای مختلف است. 
@UT_Central_Library

صفویان و استفاده از واژه سید
دکتر جهانبخش ثواقب به نقل از احمد کسروی درباره اصل و نسب صفویان و گرایش مذهبی آنان می‌نویسد: «کسروی علاوه بر ثقل سه حکایت از خود صفوة‌الصفا و استدلال بر آن و سخن حمدالله مستوفی در نزهة‌القلوب مبنی بر سنّی شافعی بودن شیخ صفی‌الدین اردبیلی، دلایل دیگری را بر ردّ سیادت صفویه ذکر کرده است که به اجمال چنین است:
1- شیخ صفی‌الدّین را به لقب شیخ می‌خواندند و در کتاب‌ها نیز جز به آن لقب ننوشته‌اند و پسرش صدرالدّین را گاهی «شیخ» و گاهی«خواجه» خوانده‌اند و لقب «سیّد» برای آن‌ها در کتابی یا نوشته‌ی موثّقی دیده نشده است؛ زیرا پیش از زمان شیخ صفی طبق رسم معمول، سادات را با لقب«سیّد» یا «میر» یا «شاه» می‌خواندند. ظاهراً اخلاف شیخ صفی تا شیخ حیدر پدر شاه اسماعیل جز لقب «شیخ» یا «خواجه» ندانسته‌اند.
2- در فرمان‌ها و قباله‌ها و وقف نامه‌هایی که در زمان شیخ صفی یا شیخ صدرالدّین نوشته شده، در کلیّه‌ی القابی که برای آن‌ها ذکر شده، کلمه‌ای که دلالت بر سیادت باشد یافت نمی‌شود.‌ در برخی از این وقف نامه‌ها القاب این شیخ بدین صورت آمده است: سلطان المشایخ والمحقّقین قطب العارفین سالک محبة‌ المتّقین صفی‌الدّین زاد الله برکته، و افضل المشایخ المتأخّرین قطب السّالکین فخرالناسکین شیخ صدرالملّة والحقّ والدّینا والدّین..... در باره‌ی شیخ صدرالدّین. شاه اسماعیل نیز در اشعار خود کلماتی دالّ بر سیادت به کار نبرده است و در شعرها خود را «غلام آل حیدر» و « چاکر قنبر» خوانده است؛ لیکن شاه طهماسب، تقیّد کامل به اظهار سیادت داشته و همواره خود را «تهماسب الصفوی الحسینی الموسوی» نوشته، ائمّه (ع) را اجداد خود می‌خواند.
3- در نامه‌ی عبید خان اوزبک به شاه تهماسب اشاره شده است که شیخ صفی مردی عزیز و اهل سنّت و جماعت بوده و سپس به او ایراد می‌گیرد که شما نه روش حضرت علی را تابعید و نه روش جدّ خود را.
4- اختلاف و تناقض بین شجره نامه‌های گوناگونی که در باره‌ی نسب صفویه در منابع موجود است.
5- کتاب‌های انساب معتبر، در باره‌ی نسب شیخ صفی و از اولاد امام هفتم بودن وی اشاره‌ای نکرده است. مثلاّ مؤلّف «عمدةالطالب» که بعد از شیخ صفی و معاصر خواجه علی بوده و در عراق می‌زیسته، اشاره‌ای به شیخ صفی و پدرانش نکرده و با آن که اولاد حمزة بن موسی را تا چند پشت می‌شمارد.
6- در تبارها برای هر 100 سال بیش از سه تن معمولاً نباید باشد و با توجه به آن که شیخ صفی از زمان امام هفتم فقط 500 سال دور است؛ حداکثر تبارها باید 15 باشد. لیکن در نسخه‌های صفوة‌ الصفا به 20 نسل اشاره شده است.