ای زلف خوشت را حرکاتی نیکو
خط تو ، بر آن وجه زکاتی۱ نیکو
خوش باش که می‌برآوَرَد۲ دایه‌ی۳ حُسن۴
طفل۵ شکرت۶ را به نباتی نیکو

یک رباعی سرگردان که در ۴ منبع کهن با فواصل زمانی نزدیک به هم به ۴ شاعر مختلف نسبت داده شده است:
#بدر_تفلیسی نزهةالمجالس (اواسط سده ۷ هـ)
#شهاب‌الدین_تفلیسی خلاصةالاشعار (۷۲۱ ق)
#مهستی سفینه شمس حاجی (۷۴۱ قمری)
#فخرالدین_مبارکشاه سفینه ترمذ (سده ۸ هـ)

تصویر بالا روایت سفینه شمس حاجی شیرازی است اما متن رباعی را موافق روایت نزهةالمجالس نوشتم که از نظر تاریخی مقدم بر ۳ منبع دیگر می‌باشد. اختلافات نسخه‌ها در متن رباعی چنین است:
۱. بجای زکاتی بجز نزهةالمجالس بقیه منابع همگی #براتی نوشته اند.
۲. خلاصةالاشعار: #می‌بپرورد
۳. خلاصةالاشعار: #ز_آیه‌ی
۴. سفینه شمس حاجی: #لطف
۵. خلاصةالاشعار: #لعل
۶. سفینه ترمذ: #روی_چو_شکر

ماگه رحمانی (1924 م ـ )
#تذکره #شعرای_زن #رابعه_بلخی #مهستی #زیب_النساء #قرة_العین #گوهر_کابلی #انجمن_تاریخ

ماگه رحمانی (1924 م ـ )
#تذکره #شعرای_زن #رابعه_بلخی #مهستی #زیب_النساء #قرة_العین #گوهر_کابلی #انجمن_تاریخ...⬇️


@erfaneeslami1

🔹 جعل یک غزل معاصر بنام #مهستی_گنجوی

در فغانم از دل دیر آشنای خویشتن
خو گرفتم همچو نی با ناله های خویشتن

جز غم و دردی که دارد دوستی ها با دلم
یار دلسوزی ندیدم در سرای خویشتن
.
.
.
غنچه ی پژمرده ای هستم که از کف داده ام
در بهار زندگی عطر و صفای خویشتن

همدمی دلسوز #تا نبود #مهستی را #چو شمع
خود بباید اشک ریزد در عزای خویشتن

#مهستی_بحرینی

1⃣ هر آشنا به شعر و ادبیات با یک بار خواندن و در اولین خوانش، زبان امروزین این غزل را متوجه می شود. انتساب این طرز سخن به شاعری از سده 6 هجری وصله ناچسبی است که تشخیص نادرستی آن سواد زیادی نمیخواهد و به وضوح از لابلای کلمات و ترکیبات آن قابل تشخیص است.

2⃣ این غزل نخستین بار در کتاب زنان سخنور در سال 1335 شمسی بنام مهستی گنجوی نقل شده است. البته با یک تغییر (تحریف) ظریف! و احتمالا به قصد کهن نمایی:
در مصرع اول از بیت آخر کلمه #چو تبدیل به #همچو شده تا تلفظ امروزی Mahasti بصورت کهن آن Mahsati خوانده شود!
همدمی دلسوز تا نبود مهستی را همچو شمع...

3⃣ اما با این تغییر، وزن مصراع اشکال پیدا کرده است. دومین اثری که این غزل در آن بنام مهستی ذکر شده دیوان مهستی گنجوی است. این بار با حذف حرف "تا" اشکال وزنی مصراع برطرف شده است:
همدمی دلسوز نبود مهستی را همچو شمع...

4⃣ هیچیک از دو اثر منبعی برای غزل ذکر نکرده اند. در سال 1349 در مجله ارمغان مقاله ای به قلم آقای محمدعلی جمالزاده در نقد دیوان مهستی چاپ شد که از انتساب این غزل اظهار شگفتی کرده و آن را غیر مستند خوانده بود. آقای طاهری گردآورنده دیوان مهستی در پاسخ نوشت: آقای سلیمی (مولف زنان سخنور) این غزل را از تذکره آفتاب عالمتاب نقل کرده اند.

5⃣ در تذکره آفتاب عالمتاب اثری از این غزل نیست و جز چند رباعی شعر دیگری بنام مهستی نیامده است.
ولی در صفحه 376 کتاب گنج غزل از آقای مهدی سهیلی چاپ سال 1346 این غزل بنام خانم مهستی بحرینی شاعر و مترجم معاصر ثبت شده است.

6⃣ به نظرم این شعر در اقتفای غزلی از مشفق کاشانی سروده شده که مطلع و مقطع آن چنین است:
ز آتش دل گریه سر کردم به پای خویشتن
سوختم چون شمع هر شب در هوای خویشتن

مشفقا دیگر گذشتم زان بت بیگانه خوی
خو گرفتم با دل دردآشنای خویشتن

#مهدی_دهقان
@parniyan7rang

🔹 جعل نام #مهستی در یک رباعی

در خلاصه الاشعار (721ق) و مونس الاحرار (741ق) رباعی زیر بدون نام سراینده نقل شده است:

ای باد که جان فدای پیغام تو باد
آن لحظه که بگذری بر آن حورنژاد
گو بر سر ره دلشده ای را دیدم
کز آرزوی تو جان شیرین می داد

این رباعی در جنگ لالااسماعیل (742ق) بنام مجد همگر شیرازی ثبت شده است.

در کتب و مقالات چاپی معاصر این رباعی با تغییر و تحریف به مهستی گنجوی منسوب شده؛ و تحریف چنان استادانه! بوده و خوش افتاده! که محقق سختگیری چون فریتز مایر نیز آن را در مهستی زیبا بنام مهستی آورده است:

ای باد که جان فدای پیغام تو باد
گر برگذری به کوی آن حورنژاد
گو بر سر راه #مهستی را دیدم
کز آرزوی تو جان شیرین می داد

این انتساب ظاهرا نخستین بار در مقاله آقای فریدون نوزاد در مجله گلهای رنگارنگ (1323ش) و پس از آن در چهار شاعره بزرگ ایران (1329ش) بدین شکل تحریف شده ثبت شد؛ و با چاپ در کتابهای زنان سخنور و دیوان مهستی گنجوی در سال 1335ش بنام مهستی تثبیت شد!

#مهدی_دهقان

@parniyan7rang