#تاریخ_قرآن
💠 سیر تاریخ گذاری قرآن توسط مستشرقان(12)
♦️پژوهش ویلیام مویر
🅾 خاورشناس و میسیونر انگلیسی در27 آوریل 1819 در گلاسکو به دنیا آمد و در 11 ژانویه 1905 در ادینبورگ اسکاتلند درگذشت.
✅ مویر معتقد است که هرگونه تلاش به منظور ترتیب تاریخی و طبیعی سوره ها سرانجام نتیجه ای تقریبی و حدسی در پی دارد. البته به منظور نزدیک تر شدن تحقیق به واقعیت، ویژگیها و معیارهای خاصی وجود دارد که لازم است مورد ملاحظه قرار گیرند:
1⃣ سبک و اسلوب سوره ها:
🔹سوره های تند و خشن و شورانگیز متعلق به دوران نخست نزول وحی هستند.
🔹 سوره های معمولی و منثور و نیز نقلی و داستانی مربوط به دوران دوم وحی اند.
🔹 سوره های تشریعی و آمرانه نیز به دوران پایان نزول وحی تعلق دارند.
🌼نقد و بررسی: این معیار و مبنای پژوهش مویر مخدوش است، یعنی انحصار نزول احکام شرعی در دوران مدینه و اواخر نزول وحی، امری نادرست است؛ زیرا به عنوان نمونه می توان از سوره «اعراف» یاد کرد که در مکه نازل شده است و آیات 31 تا 33 آن درباره حلال، حرام، زینتها، فواحش و اموری دیگر سخن گفته است. همچنین آیات 141 تا 146 سوره انعام، حکم شرعی ثمرات و چهار پایان و حلال و حرام آنها را بیان کرده اند.

2⃣ به لحاظ محتوا، در مکه مطالب ویژه ای خطاب به بت پرستان و یهودیان و مسیحیان آن دیار مطرح شده و حال آنکه شهروندان ناراضی یا ستمدیدگان مدینه به گونه دیگر مورد خطاب قرار گرفتند.

3⃣ اشارات خاصی به نقاط عطف تاریخی در برخی از سوره ها مشاهده می شود که براساس آنها می توان دوره نزولشان را تعیین نمود.

4⃣ بخش قابل توجهی از سوره ها ـ به ویژه سوره های بلندتر ـ دارای بخشهایی از وحی هستند که متعلق به دوره های مختلفی از زندگی پیامبرند. البته در پاره ای از موارد هم با سوره ای مواجه می شویم که نوع ترکیب و تألیفش به گونه ای است که به هیچ وجه نمی توان به طور کامل دوران نزول آن را معیّن ساخت.
حتی در سوره ای که جزء سوره های مدنی طبقه بندی شده است، گاهی به آیاتی بر می خوریم که زمانهایی بسیار دور در مکه نازل شده اند. به طور کلی برخی از واحدهای نزول در قرآن فاقد هرگونه ویژگی و نشانه ای هستند که بتوان براساس آن، زمان نزولشان را معیّن نمود. در نتیجه، تنظیم و تعیین جایگاه تاریخی آنها صرفاً فرضی و حدسی خواهد بود.
✅ سوره های قرآن به شش طبقه تقسیم می شوند که پنج طبقه آنها مکی و طبقه ششم مدنی است:
♦️ طبقه اول شامل هیجده سوره است: عصر، عادیات، زلزله، شمس، قریش، فاتحه، قارعه، تین، تکاثر، همزه، انفطار، لیل، فیل، بلد، شرح و کوثر. تمام اینها سوره هایی کوتاه و شورانگیزند. برخی تنها متشکل از یک یا دو سطرند. احتمالاً همه این هیجده سوره پیش از آنکه پیامبر به نبوت مبعوث شود و یا وحی به او نازل گردد، فراهم آمده اند، چرا که هیچ یک از این سوره ها ساخت و بافت پیام الهی را ندارند.
🌼 نقد و بررسی: این انتقاد اساسی بر مویر وارد است که بدون بیان هیچ گونه برهان و استدلال و یا دست کم ارائه شواهدی ادعا نموده که هیچ یک از این سوره های هیجده گانه رنگ و بو یا ساخت و بافت پیام الهی را ندارند، پس احتمالاً متعلق به پیش از بعثت آن حضرت هستند.
🔹 معلوم نیست که او با چه ذهنیتی هیجده سوره را متعلق به قبل از بعثت دانسته است.
🔹 او درباره ویژگی مشترک آن سوره ها فقط گفته است که همگی کوتاه و شورانگیزند. در پاسخ می گوییم که سوره های دیگری غیر از آنها نیز وجود دارندکه از دو وصف کوتاهی و شورانگیزی برخوردارند، ولی مویر به قرآنی بودن آنها اذعان نموده و آنها را جزء طبقات بعدی برشمرده است. سوره های «ناس»، «فلق»، «مسد» و «قدر» از آن جمله اند.
🔹 به سخن دیگر در کلام مویر نوعی تناقض ملاحظه می شود، زیرا او قرآنیت سوره های طبقه نخست را نفی کرده، ولی سایر سوره ها را دارای ساخت و بافت قرآنی و پیام الهی دانسته است و حال آنکه اعتراف به وحیانی بودن سایر سوره ها مستلزم این است که پیامبر(ص) را رسول خدا بداند. پس او باید ادعای پیامبر مبنی بر قرآنی و وحیانی بودن تمام سورها را بپذیرد.
#سرفصل_علوم_قرآنی #آموزش
🆔 @quranied

#تاریخ_قرآن
💠 سیر تاریخ گذاری قرآن توسط مستشرقان(8)
♦️ پژوهش گریم
✅ هیوبرت گریم،37 در سال 1892 تا 1895 میلادی کتابی با عنوان محمد بر پایه معیارهای سه گانه برگزیده وایل و نولدکه ارائه نمود. وی در زندگی نامه ای که از پیامبر اکرم(ص) نوشته، شیوه مستقلی در پژوهش برگزیده است که آمیخته با تاریخ جمع و تدوین و تعیین تاریخ نزول وحی و زمان وحی و زمان نزول سوره هاست. او احترام فراوانی برای سنت قائل شده و در ترتیب سوره های قرآنی بر روایات و اسانید اسلامی تکیه نموده ودرصدد این برآمده که بدون قطع ارتباط و ایجاد گسستگی میان سوره ها و اخبار و روایات، آنها را مجدداً طبقه بندی نماید.
✅ وی سوره ها را به سه طبقه، دو طبقه مکی و یک طبقه مدنی، تقسیم کرده است.
🔹 در طبقه نخست مکی، سوره هایی که اسلوب و مضامینی درباره توحید و قیامت و حیات سعادت آمیز یا شقاوت آمیز و اختیار یا عدم اختیار انسان در ایمان به مبدأ و معاد دارند.
🔹🔹در طبقه دوم، سوره هایی که از اسلوب موزون کمتر برخوردارند و مطالبی درباره نعم الهی و داستانهای پیشینیان ذکرکرده اند، مطرح می شوند. در این گروه دوم، سخن از رحمت یا لطف الهی به میان می آید و اسم «رحمن» به کار می رود و وحی«کتاب» برجستگی می یابد و قصص پیامبران گذشته که گیرندگان وحی بوده اند بیان می شود.
🔹🔹🔹 در طبقه سوم، سوره هایی که اغلب مشتمل بر احکام اند، مطرح شده اند.
🌼 نقد و بررسی:
🔅نظر به اینکه او در ترتیب خود به اسلوب قرآن توجه فراوانی داشته یعنی سبک عبارات و لحن و آهنگ واژگان را معیار دسته بندی آیات و سور قرار داده است، ترتیبش بیشتر به اعمال ذوق شبیه است.
🔅 از جمله ذوقیات او آن است که سوره «تبّت» را نخستین سوره و «علق» را دوازدهمین سوره و «فاتحه» را هفتاد و نهمین سوره نازل شده معرفی کرده و سوره های «انسان»، «رحمن»، «حج»، «رعد» و «بیّنه» را جزو سور مکی دانسته است.
🔅 میان طبقه بندی او و طبقه بندی نولدکه ارتباطی هست و گاهی آرای او با عقاید نولدکه یکسان می شود. ولی با همه کوششی که به کار برده، او نیز مانند سایر خاورشناسان از آزمون روایات و تشخیص صحیح و معتبر از ضعیف و غیرمعتبر آن ناتوان مانده است و در مواردی هم اسانید ضعیف و یا باطلی در کار او رخنه می کند. به سخن دیگر، وی آن چنان که باید و شاید به پاکسازی روایات و تشخیص صحیح و ستقیم آنها نپرداخته و از این رو، باکی نداشته که ترتیب قرآن را برپایه های سستی که از یک سلسله روایات ضعیف و گاهی مردود و مجهول تشکیل شده اند، قرار دهد.
🔅 از آنجا که او همیشه پایبند به روایات نبوده، سرانجام سر از نظریه نولدکه درآورده و در تبیین و پیگیری مراحل پیاپی تنزیل وحی قرآنی بارها با نولدکه هم عقیده شده است.
🔅 نظام گریم در جلد دوم کتاب او تحت عنوان محمد ارائه شده و اساساً صورت دیگری ازتاریخ گذاری نولدکه به شمار می آید.
🔅 تحلیل گریم از انواع مضامینی که با هم در قرآن به کار رفته اند، مفید می نماید، ولی این دیدگاه در مورد نتایج کلی عقاید (توحید، معاد و غیره) مورد قبول عموم واقع نشده و از این رو از اعتبار افتاده است.
#سرفصل_علوم_قرآنی #آموزش
🆔 @quranied

#تاریخ_قرآن
💠 سیر تاریخ گذاری قرآن توسط مستشرقان(10)
♦️پژوهش ریچارد بل
✅ ریچارد بل ترجمه شیوایی از قرآن کریم، همراه با توضیحات و در دو جلد به زبان انگلیسی ارائه کرده که در آن کوشیده است در قالب آرایی انتقادی، به تجدید ترتیب و توالی قرآن کریم بپردازد. البته او در این کتاب همه یادداشتهایی را که ثابت کننده آرا و نظریات او درباره چگونگی ترتیب سوره ها بود انتشار نداد، تا اینکه در سال 1953 میلادی کتاب مقدمه قرآن را در تکمیل ترجمه خود منتشر نمود.
✅ این کتاب از هشت فصل تشکیل شده است:
1⃣ موقعیت تاریخی محمد(ص).
2⃣ ریشه و اصل قرآن و مسئله جمع قرآن و روایات آن.
3⃣ شکل و صورت قرآن.
4⃣ سبکها و اسلوبهای بیانی قرآن.
5⃣ تهیه و تنظیم سوره ها.
6⃣ ترتیب نزول(بل در این فصل ابتدا ارزش واقعی روایات ترتیب نزول را رد کرده و دیدگاههای نولدکه، مویر، بلاشر، هرشفلد، گریم و رودول را در این زمینه مطرح کرده است و با ذکر ملاکهای مورد نظر نولدکه در ترتیب و طبقه بندی سوره ها به نقد پژوهش او پرداخته است.)
7⃣ مراحل تکمیل قرآن
8⃣ محتویات و منابع قرآن(شامل تعالیم، داستانها و احکام).
♦️ بل در این کتاب، بر خلاف این دیدگاه که واحد اصلی وحی همواره به صورت یک سوره کامل بوده است، بر این باور بود که آیات وحی در قالب واحدهایی بسیار کوچک تر و اغلب اوقات تنها متشکل از یک یا دو یا سه آیه بوده است.
🌼 او برای چنین ادعای مهمی هیچ گونه دلیلی اقامه نکرده و حال آنکه نزول سوره های کاملی از قرآن به صورت دفعی، امری اجماعی است.
♦️ طبق استدلال او تاریخ گذاری مناسب آیات قرآنی باید خود را با این واحدهای کوچک تر سازگار نماید. او سوره ها را با ترکیبی که هم اکنون دارند، به اجزای تشکیل دهنده فرضی تقسیم نموده، آن گاه با فرایند پیچیده ای از تحلیل تلاش کرده تا برای هر یک از این اقسام، تاریخی ارائه دهد. در پاره ای از موارد، قسمتهایی را مجموعه واحدی از وحی می دانسته، اما بعدها پی برده که کاملاً مستقل اند و در سوره های مختلفی گنجانده شده اند. چنین دریافتی با این نظریه او که قرآن در معرض بازنگاری و بازنگری گسترده ای قرار گرفته، سازگار است.
♦️ وی همچنین گمان می کرد که قسمتهایی از قرآن احتمالاً بر پشت اوراقی که مشتمل بر قسمتهای دیگر قرآنی بوده، نوشته شده اند و درج آیه ای در سوره هایی که در واقع به آنها تعلق نداشته، می تواند ناشی از کار کاتبانی باشد که این اوراق را به شیوه ای فنی استنساخ نموده اند، بی آنکه هیچ گونه توجهی به مفهوم آیات داشته باشند.
♦️ او اغلب در مقام تبیین نظام پیچیده خود در مورد معیارهای تفکیک کننده، به اظهار نظرهایی کلی بسنده نموده و سوره ها را براساس برداشتهای شخصی خود تجزیه کرده و به گونه ای سلیقه ای و استحسانی محض مطرح نموده که آیات خاصی کنار گذاشته شدند، در حالی که محتوای کناره های دیگر کاغذ که قرار بود کنار گذاشته شوند، حفظ و نگهداری گردیدند.
🌼 بل هیچ دلیل قانع کننده ای برای این نظریه بیان نکرده است. به نظر می رسد که بل کلمه «کاغذ» را برای تکمیل کار به عنوان هر نوع مصالحی که برای نوشتن به کار رفته، استعمال نموده است.
♦️ او آیات 16 تا 19 سوره قیامت و آیات 16 تا 19 سوره انشقاق و آیات 17 تا 20 سوره غاشیه را به عنوان نمونه هایی از این جابه جایی ذکر می کند. مثلاً در مورد سوره غاشیه می گوید: این سوره با وصف قیامت آغاز می شود و بیانگر سرنوشت فاسقان است. آن گاه به وصف پرهیزکاران می پردازد. پیداست که آیات 17 تا 20 پیوندی با آیات قبل و بعد خود ندارد و از نظر سجع و قافیه و فاصله نیز متفاوت است.
فرضیه بل این است که این آیات از آن جهت در اینجا درج شده اند که پشت کاغذی که در آن 13 تا 16 نوشته شده بوده، قرار داشته اند. آیات 13 تا 16 هم که از حیث سجع یا فاصله از آیات پیشین متمایز است، افزوده بعدی که در پشت تکه «کاغذ» یا صحیفه ای که مشتمل بر آیات 17 تا 20 بوده، نوشته شده است. به هر حال، این دیدگاه که نظم و ترتیب قرآن اغلب در معرض این واقعیت قرار گرفته که عباراتی پشت عبارات دیگر نوشته شده، از سوی بل با تفصیل تمام در مورد کل قرآن ادعا شده است.
🌼 می توان گفت: آنچه او حدس می زند عقلاً امکان وقوع داشته است. ولی به نظر می رسد که لااقل در بعضی دوره ها، هر کسی که مسئول جمع و تدوین قرآن بوده، به صرف ملاحظه فقدان توالی معنایی و گسستگی مفهومی نگران و بدگمان نمی شده است، یعنی امکان داشته که در یک سوره گسستگی مفهومی پیش آید، بی آنکه لزوماً ناشی از این باشد که بخشی از عبارات را پشت عبارت دیگر نوشته باشند.
🌺 ادامه دارد...
#سرفصل_علوم_قرآنی #آموزش
🆔 @quranied

#تاریخ_قرآن
💠 سیر تاریخ گذاری قرآن توسط مستشرقان(13)
♦️پژوهش هارتویگ هرشفلد(H. Hirschfeld)
📝 هرشفلد، خاورشناس انگلیسی به سال 1902 م در اتری به نام تحقیقی تازه درباره ی ترکیب و تفسیر قرآن "new researches into the composition and exegesis of the koran" ترتیب و طبقه ی دیگری عرضه کرد که در حد اطلاعات به دست آمده، بسیار مبهم است.
✅ او سوره ها را با عنایت به مضامین آنها به شش طبقه- پنج طبقه ی مکی و یک طبقه ی مدنی- تقسیم کرد.
🔹 وی آیات 1- 5 سوره ی علق را نخسثین ابلاغ خوانده و در صدر ترتیب آورده است؛
♦️ طبقه بندی شش گانه
1⃣ سوره های اثباتی (سوره هایی که اغلب محتوی آیات تأکیدی و عقیدتی و اثبات با براهین است). نظیر اعلی، قلم (آیات 1- 33) و حاقه (آیات 40- 52).
2⃣ سوره های موعظه ای مانند تکویر، انفطار، انشقاق.
3⃣ سوره های حکایی و داستانی مثل قلم (آیات 34- 52)، ذاریات، شعرا (آیات 1- 220) و قمر.
4⃣ سوره های توصیفی (توصیف قیامت و بهشت و دوزخ) جون نازعات (آیات 1- 73)، نوح و رحمن.
5⃣ سوره های حقوقی مانند انعام (آیات 1- 73)، ضحی (آیات 9- 11) و فرقان (آیات 63- 72).
6⃣ و سوره های مدنی.
🔸 چنان که از مطلب مذکور نیز آشکار است، هر شفلد بخش های بسیاری از سوره ها را متعلق به تاریخ های متفاوتی دانسته است.
🌼 نقد و بررسی:
❎ هرشفلد برای تاریخ گذاری رخدادها چندان اهمیتی قائل نشده، بلکه بیشتر سوره ها را براساس مضامین و محتویات آنها تقسیم بندی نموده و در نتیجه به این تقسیم بندی نایل آمده است. او بر اساس ذوق و سلیقه خویش سوره ها را در طبقات مذکور جای داده است.
❎❎ وی هرگز تبیین نکرده که اساساً به چه دلیل باید ابتدا سوره های اثباتی و سپس سوره های موعظه ای و سوره های دیگر نازل شده باشد. چگونه سوره های قرآن با تنوع مضامین و موضوعاتی که دارند، قابل دسته بندی به صورتهای مذکور است؟ کدام دلیل عقلی یا نقلی آن را تأیید می کند؟! بیانات وی به صورت ادعای محض مطرح شده و دسته بندی او منقح و غیرقابل تداخل نیست.
❎❎❎ یکی از اشتباهات مشترک همه خاورشناسان که به اظهار نظر در تاریخ گذاری قرآن پرداخته اند این است که معتقدند وحی مکی با وحی مدنی در اسلوب متفاوت اند بدین معنا که اسلوب سوره های مکی، شدت و خشونت و وعد و وعید و تهدید و ارعاب است، ولی سوره های مدنی دارای ویژگیهایی از قبیل نرمش و عفو و گذشت و مهربانی است. واقعیت این است که قرآن کریم در هر دو قسم مکی و مدنی شامل شدت، وحدت و نیز نرمی و عفو است.
#سرفصل_علوم_قرآنی #آموزش
🆔 @quranied

#تاریخ_قرآن
💠 سیر تاریخ گذاری قرآن توسط مستشرقان(7)
♦️پژوهش بلاشر
✅ در ترجمه بلاشر، سوره ها به ترتیب تاریخی رده بندی شده اند و تنها این ترتیب در چند نکته با ترتیب و طرح نولدکه تفاوت دارد.
✅ بلاشر پیشنهاد نولدکه را درباره سه دوره مکی کاملاً می پذیرد. تفاوتهایی که ترکیب وی با طرح نولدکه دارد، بدین قرار است:
1⃣ او دو سوره ذاریات و قلم را در آغاز دوره دوم مکی قرار داده و حال آنکه نولدکه آنها را در پایان دوره نخست مکی جای داده است.
2⃣ دیگر اینکه او سوره انسان را در دوره نخست مکی آورده است. تفاوت دیگر اینکه بلاشر سوره «اسراء» را در دوره سوم مکی قرار داده، ولی نولدکه آن را در ردیف دوره دوم مکی ذکر نموده است.
✅ بلاشر در مورد توجیه و تبیین تفاوت ترتیب سوره ها در دوره نخست مکی چنین گفته است:
🔅 من ترجیح داده ام سوره هایی راکه با هم شباهت موضوعی دارند، در طبقه هایی مستقل گردآورم و آن گاه میان طبقه هایی که با یکدیگر بیشترین هماهنگی و انسجام را دارند، با توجه به سیر رسالت پیامبر، توالی و ترتیب برقرار نمایم.
🌼 واقعیت آن است که همین اقدام بی پایه، بلاشر را در تقسیم بندی و طبقه بندی پاره ای از سوره ها به بخشها یا تاریخهای گوناگون، گرفتار ساخته است. پس منشأ اصلی خطای او در تاریخ گذاری قرآن این است که در تنظیم سوره ها و جابه جایی آنها از ارائه هرگونه توجیه تاریخی یا علمی خودداری نموده است.
💠 ویژگیهای سوره ها در نخستین مرحله وحی در مکه
بلاشر سوره ها در نخستین مرحله وحی در مکه را ملاک تفکیک سوره های هر طبقه از طبقات دیگر معرفی می کند.
✅ آغاز وحی مکی با شروع عبادت و شب زنده داری و دعا مقارن بوده است. شاید این امر به خاطر آن بوده است که مسلمانان نخستین، به گردآوری پنج سوره که مشتمل بر عبادات و ادعیه است احساس نیاز می کرده اند. یکی از آن سوره ها سوره «حمد» بود که فاتحه نامیده شد، زیرا در اسلام با این سوره باب عبادت گشوده می شود.
✅ آیات این مرحله از نظر سبک عموماً مرکب از شش تا ده هجاست.
✅ پایان آیه ها بر آهنگی ـ که از غنای بسیار و زیبایی بی اندازه بهره مند است ـ متکی است و غالباً دو یا سه آیه با سجع و برگردان پایان می یابد، مانند سوره مرسلات.
🌼 نقد و بررسی:
این سخن بلاشر که سوره «فاتحه» جزء پنج سوره نازل شده در اوایل وحی مکی بوده و در اسلام، باب عبادت با این سوره آغاز می شود، با این نکته که در جدول زمان بندی نزول سوره ها آن را چهل و پنجمین سوره نازل شده معرفی کرده، درتناقضی آشکار است. اما ویژگیهای دیگری که به لحاظ سبک و ساختار ظاهری آیات ذکر کرده، ملاک دقیقی برای تعیین مقطع زمانی سوره ها به شمار نمی آید.
🌺 ادامه دارد...
#سرفصل_علوم_قرآنی #آموزش
🆔 @quranied

#تاریخ_قرآن
💠 سیر تاریخ گذاری قرآن توسط مستشرقان(6)
♦️ پژوهش رودول
✅ رودول27 در سال 1876 میلادی ترجمه ای از قرآن در لندن چاپ و منتشر ساخت و همه سوره های قرآن را به زعم خود براساس ترتیب زمانی نزولشان تنظیم نمود. وی در این پژوهش خود از شیوه و عملکرد نولدکه پیروی کرده است؛ ولی در مورد ترتیب سوره های مربوط به طبقه اول دوران وحی مکی، از نظرها و اجتهادات شخصی خویش بهره گرفته است.
✅ وی سخن خود را از اینجا آغاز نموده که چون آیات نازل شده در ابتدای دوران وحی کوتاه بوده اند، باید آنها را در جایگاه مناسبی از سوره های مختلف جای داد. مثلاً در مورد سوره «ملک» چنین گفته است: «آیات هشتم تا یازدهم متأخر از سایر آیات نازل شده اند، لکن بعداً در آنجا قرار گرفته اند، زیرا هر یک از آن آیات نسبت به بسیاری از آیات دیگر این سوره، طولانی تر هستند.»
🌼 نقد و بررسی
🔅 تردیدی نیست که به محض نگاه کردن به خود مصحف عربی ـ که بی نیاز از ترجمه و تنظیم رودول است ـ آیات (8ـ11) سوره ملک را می یابیم که به ترتیب دارای این تعداد کلمه هستند: (5،12،9 و13)؛ حال آنکه تعداد کلمات به کار رفته در سایرآیات این سوره مابین 8ـ 18 کلمه است. مهم تر اینکه آیات8 ـ11 این سوره که رودول مدعی شده بعدها به آن قسمت پیوسته اند، به لحاظ مفاد و موضوع، ارتباط و پیوند کاملی با آیات قبل و بعد خود دارند. اینک برای اثبات این حقیقت می توان آیات ششم تا سیزدهم این سوره را با دقت مورد ملاحظه قرار داد: «وَ لِلَّذِینَ کَفَرُوْا بِرَبِّهِمْ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَ بِئْسَ الْمَصِیرُ... إِنَّ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُم بِالْغَیْبِ لَهُم مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ کَبِیرٌ وَ أَسِرُّوا قَوْلَکُمْ أَوِ اجْهَرُوا بِهِ إِنَّهُ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ». این دسته از آیات با آیات نخستین سوره، نظم و پیوند منطقی و معنوی روشنی دارند؛ چرا که در آیات اول تا پنجم سوره، سخن از نشانه های عظمت و قدرت الهی و ادله آن در جهان آفرینش بود و در آیات مورد بحث، از کسانی سخن می گوید که این ادله را نادیده می انگارند و راه کفر و شرک را پیش می گیرند و همچون شیاطین عذاب الهی را به جان می خرند. در ادامه، علت اصلی بدبختی استحقاق عذاب آنان را بیان می کند و می فرماید: از یک سو خداوند گوش شنوا و عقل و هوش داده و از سوی دیگر پیامبران خود را با دلایل روشن فرستاده تا آنکه سعادت آدمی تأمین گردد؛ ولی هنگامی که انسان گوش دارد اما با آن نمی شنود و چشم دارد ونمی بیند، خرد دارد ولی نمی اندیشد، اگر تمام پیامبران الهی و کتب آسمانی به سراغ او آیند اثری ندارد!
🔅 رودول همچنین ادعا کرده است که آیات 24ـ60 سوره ذاریات در جایگاه اصلی خود قرار نگرفته اند، بلکه در جریان جمع آوری و تدوین قرآن در زمان عثمان، به انگیزه اینکه قرآن تعدیل مناسبی پیدا کند به آنجا منتقل شده اند. نادرست بودن این ادعا نیز به سادگی قابل اثبات است؛ چرا که با تأمل در مفاهیم و مطالب این سوره و تحلیل محتوای آیات متوجه می شویم که آیات 24ـ60 به صورت منطقی و طبیعی، مکمل موضوعی هستند که در آیات اول تا بیست و سوم این سوره مورد بحث قرار گرفته است.
🔅 از آنجا که رودول در تاریخ گذاری و طبقه بندی از شیوه نولدکه پیروی نموده و مبانی و معیارهای او را به کار گرفته است، دیدگاه مستقل و سخن تازه ای ندارد؛ جز سخنان و آرای پراکنده ای که در زمینه شخصیت پیامبر(ص) و یا اقتباس قرآن از عهدین و... اظهار نموده است که چون ارتباطی با تاریخ گذاری قرآن ندارد، طرح آنها در اینجا مستلزم خروج موضوعی خواهد بود.
#سرفصل_علوم_قرآنی #آموزش
🆔 @quranied

#تاریخ_قرآن
💠 سیر تاریخ گذاری قرآن توسط مستشرقان(11)
♦️ادامه پژوهش ریچارد بل
✅ بل با در نظر گرفتن تدوین قرآن در طی حیات پیامبر، نقطه آغازین قرآن به عنوان متن مقدس را به زمان جنگ بدر مربوط می داند. برای او این واقعه نقطه عطف به شمار می آید، در حالی که مسئله هجرت به عنوان معیار تفکیک در ساختار طبقه بندی سوره ها محسوب نمی شود.
🌼 ریچارد بل در واقع نظام تاریخ یابی دقیقی را مطرح نکرده، بلکه به طور کلی چنین نتیجه گرفته است که جمع قرآن به سه دوره ی اصلی تقسیم می شود:
♦️ دوره اول مربوط به عبارات مشتمل بر «آیات» و پند و اندرزهایی درباره عبادت پروردگار است. اینها بیانگر قسمت عمده مواعظ پیامبر در مکه است که صرفاً مقداری پراکنده و ناقص از آنها باقی مانده است.
♦️ دوره دوم یا مرحله «قرآن»، شامل اواخر زندگی پیامبر در مکه و دو سال فعالیت او در اوایل دوران مدینه می شود. درطی این دوران، پیامبر به کار فراهم آوردن مجموعه ای از محفوظات دینی و عبادی پرداخت.
♦️ دوره سوم یا مرحله «کتاب» متعلق به فعالیت او در مدینه است که آغاز آن به اواخر سال دوم پس از هجرت برمی گردد که از آن زمان پیامبر درصدد تدوین قرآن (به صورت کتاب) برآمد. البته در قرآن موجود، هیچ یک از این سه مرحله را نمی توان به طور دقیق و مجزا یافت، زیرا بخشهای مشتمل بر «آیه» به تدریج در مجموعه امور عبادی گنجانده شد و محفوظات شفاهی پیشین بعدها مورد جرح و تعدیل قرار گرفتند و قسمتی از کتاب مدون را به وجود آوردند.
🌼 مهم ترین اشکالی که در فرضیه بل وجود دارد این است که بین مرحله «قرآن» و مرحله «کتاب» تمایز قاطعی را فرض کرده است، بی آنکه دقیقاً به توجیه و اثبات این تمایز بپردازد و اینکه از کجا حاصل شده است؛ حال آنکه در آیات مختلف واژه «قرآن» همواره معادل با واژه «کتاب» به کار رفته است، مانند آیه اول سوره فصّلت؛ مگر در مواردی که مراد از «قرآن» بخش منفرد یا عمل قرائت باشد.
#سرفصل_علوم_قرآنی #آموزش
🆔 @quranied