مكتبة المجلسي ودارالتراث

بنده به عنوان خواهر کوچک شما که در مقطع ارشد رشته نگارگری درس می خوانم و همزمان طلبه دینی هم هستم عرض می کنم که چون دغدغه های شمارا داشتم قبل از شروع این هنر درباره حرمت و... آن مطالعه و بررسی و استفتا کردم و بعد چون تشخیص دادم از این هنر می توان در راه رساندن مفاهیم دین و معصومین ع بهره برد به آن پرداختم. زمان امروز اقتضائات خود را دارد. این دغدغه مندی دوستان در این حوزه بسیار ارزشمند است و به همین علت رهبری هم به لزوم پژوهش در فقه هنر در سالهای اخیر زیاد تاکید داشتند.

بحار الانوار علامه مجلسی با امضای تصحیح به خط ایشان در هامش. نسخه متعلق به یکی از همان مجموعه هاییست که از آنها سخن رفت. متأسفانه این اجازه آسیب دیده، و مجاز محمد شفیع بن محمد رفیع الاصفهانی از شاگردان برجسته مجلسی است. در این نسخه سه اجازه دیگر در سه جای نسخه به خط مجلسی برای او نوشته شده است.
من معتقدم نسخه های بحار الانوار که دارای اجازات و بلاغات به خط مجلسی است بهتر و کاملتر از نسخه هایی است که تماما به خط مجلسی است. از آنجا که او عادتا در میان تدریس این کتاب به شاگردانش با معضلات و مشکلاتی در آن روبرو می شد و در نسخه های شاگردان اصلاح می کرد ولی ظاهراً بعد از درس فراموش می کرد تا آنها را نیز در نسخهٔ خودش وارد نماید.
سالها قبل زمان زیادی را برای جمع آوری نسخه های خطی بحار به خط علامه مجلسی و یا با اجازه وتصحیح او صرف کردم. با بررسی، مداقه و مقایسهٔ نسخه ها به نتایج بسیار مهمی در رابطه با کیفیت تألیف بحار الانوار توسط مجلسی رسیدم، و اینکه آیا گروهی این کار انجام می شده یا توسط شخص ایشان به طور مستقیم؟
فی الجمله عرض کنم که معتقدم این کتاب به طور کامل حاصل فکری شخص اوست و کمک کاران او نیز نقش تایپیست در زمان ما را برای او ایفا می کردند. ادلهٔ این گفتار بماند برای زمان مناسب. از خداوند متعال استمداد یادداشت کردن آنها را دارم.
@majlesilib

بیماری سنتگرائی
چند وقتی است که دارم تاریخ صدر اسلام را برای چندمین بار می خوانم. تاریخ صدر اسلام را باید هی خواند. هی خواند. دوحادثه بود که این بار مرا به فکر انداخت. هر دو در بارۀ ازدواج بود. اولی در بارۀ ازدواج پیغمبر (ص) با عایشه. طبری می نویسد که عایشه به روایتی شش سالش بود و به روایتی دیگرهفت سالش. شاید فکر می کردند که شش سال خیلی کم است. بهتر است یک سال به سن این بچه اضافه کنند. غافل از این که شش سال و هفت سال فرقی نمی کند. ازدواج کردن با دختر هفت ساله امروز به منزلۀ کودک آزاری تلقی می شود و جرم است. سنت است که باشد. می گویند در زمان پیغمبر رسم بوده . خوب باشد. امروز چی؟ بعضی ها دلیل می آورند و می گویند که اگر ما در نظر بگیریم که عربها در دورۀ جاهلی چه جانورهائی بودند و چه ظلمی به دختر ها می کردند آنوقت می فهمیم که کاری که پیغمبر کرده نوعی لطف به دختر بچه ها بوده. من نمی دانم که این استدلال تا چه اندازه می تواند این رسم را توجیه کند . گیرم که ما کار پیغمبر را هم در آن روزگار لطف به دخترها دانستیم. امروز چی؟ آیا درست است که بیائیم و ازدواج با دختربچه های نه ساله را قانونی کنیم و بگوییم سنت است؟ آیا درست است که هر کاری که پیغمبر در زمان خودش کرد ما هم امروز انجام دهیم؟ در زمان پیغمبر برده داری هم می کردند. آیا درست است که ما هم امروز بیائیم و مثلا ایزدیها را بگیریم و مردانشان را به گلوله ببندیم و دختران و بچه ها را به عنوان برده بفروشیم؟ نه، امروز این کار ها را نمی توان کرد. و اگر اهل سنت این کار ها را مرتکب می شوند در آن صورت باید گفت یک جای این مذهب می لنگد. شاید هم خیلی جاهاش. در قرون وسطی آمدند و گفتند برای حفظ شریعت و دین هر کاری که پیغمبر کرد به عنوان سنت باید پذیرفت و هر کاری که نکرد به عنوان بدعت رد کرد. گفتند با دختربچه نا بالغ می توان همبستر شد چون سنت است. فقهای اهل سنت فتوا دادند که شما می توانید حتی با بچه های چهار-پنج ساله هم کارهائی بکنید. دخول حق ندارید بکنید ولی ماچ و بوسه و حتی تفخیذ ( به ران مالیدن) جایز است. این اجتهاد شرم آور است. شما کجا دیدید که پیغمبر شب با دختر بچۀ چهار پنج ساله این کارهار را کرده باشد؟ تا آنجا که ما می دانیم علی قبول نداشت. قبول نداشت چون هنوز بیماری سنت گرائی پیدا نشده بود. زمانی که عمر خلیفه شده بود یک روز آمد نزد علی.( و این حادثۀ دوم است که در تاریخ طبری خواندم). گفت : «یا علی، تو دختر بچه ای در خانه داری ، او را بده به من.» علی خوشش نیامد. گفت: «عمر، آن دختر هنوز بچه است، خیلی کوچک است. خدا را خوش نمی آید. » عمر گفت:« علی، آن کاری که تو فکر می کنی من نمی خواهم با او بکنم. » علی پرسید: «پس چی؟» گفت:« راستش من از پیغمبر شنیدم که هر کس که با من نسبت سببی پیدا کند ، من در قیامت از او شفاعت می کنم. من هم می خواهم داماد شما بشوم و شما هم اهل بیتید و من با این وصلت شفاعت پیغمبر را برای خودم می خرم. »

۴ مهر سالروز تولد استاد گرانقدر، محمد مجتهد شبسترس است، متن زیر پیام من در ۴مهر گذشته بوده که به درخواست "کانال" ایشان نگاشتم:

امروز سالروزِ پاگذاشتنِ محمّد مجتهد شبستری به عرصه وجود است. شبستری برایِ من فیلسوفی می باشد که باعث گردید دوباره به عرصه فلسفه خوانی بازگردم. از خاطر نمی برم زمانی که تحقیقِ «مبانی تئوریک داعش در فقه سنتی» را تقدیم ایشان کردم و بعد از مطالعه چگونه مَرا موردِ تفقدّ قرار داد. شبستری در هویّت سابقِ خود یک فقیه دینی محسوب می گردد، گویی اگر او این روزها در همان منشِ سنتی خویش باقی مانده بود چه بسا امروز در زُمره فقیهانِ صاحبِ فتوا و یا کرسی های فقهی می بود. امّا جدای از اینکه بخواهم شبستری را یک فقیهِ نواندیش و یا فیلسوف اخلاق معرفی کنم به نظرم او یک «زبان پژوه» است از این روی که مبانی فکری او با «دانش های زبانی» گره خورده است. به زعمِ وی، در سخن راندنِ یک فرد اوست که معنایی را در مقابلِ شنیدنِ دیگری می آفرد و به عبارتی اگر گوینده ای مخاطبی را نداشته باشد نمی تواند از کنارهم کشیدنِ کلمات معنایی بِسازد و این موضوع، سخن گفتن را ساختاری دیالوگی/گفتگویی قرار می دهد. ساختارِ دیالوگی سخن آنچنان با فرضیه «صُلح» هم نشین شده است که شبستری از رهیافتِ دیالوگ آن را در رسیدنِ به صُلح به کار می گیرد. به نظرِ وی زمانی که شخصی سخن می گوید، سخنانِ اکنونِ وی نسبت به زمانِ گذشته متفاوت بوده و از سویی سخنانِ گذشته وی نسبت به زمانِ کنونی تفاوت هایی را دارد. او آن دسته از زبان هایی را جزء زبانِ اصیلِ دینی معرفی می کند که بتوان به وسیله آن افقِ جدیدی را گشود و معناهایِ نوینی را به وجود آورد به گونه ای که در خصوصِ آن تأمل و اندیشه بورزیم. به عبارتِ دیگر زبانِ اصیلِ دینی، دیالوگی است که بتوان بر سرِ آن با دیگران به منازعه و مباحثه پرداخت و چنانچه بحثی پیش آید تأمل و تفکری را در وجودِ افراد به ودیعه بنهد ولی چنانچه این زبان/سخن بدونِ هیچ ساختارِ دیالوگی شکل بگیرد پس قطعاً مخاطبی نخواهد داشت تا بتوان از «دیالوگ» گفت بلکه تکصدایی را می توان مشاهده نمود. در این تکصدایی دیگر شاهدِ «صُلح» نخواهیم شد. تکصدا بودن در عرصه زیستن، از آن روی صلح را برنمی تابد که رقیب پذیر نیست، به تعبیری فردِ انحصارگرا تنها خود و عقایدِ خود را می پذیرد و مانعِ رسمیّت یافتنِ عقاید دیگر می شود زیرا عقیده دارد تنها خودِ اوست که راهِ بهشت را می پیماید. اتفاقاً نقطه شروعِ اختلاف فقیهی مانندِ شبستری با دیگر فقهایِ دینی اینجاست که او در پیِ زدودن این انحصارگرایی و تکصدایی است. وی می کوشد تا با استفاده از ساختارِ دیالوگی و علوم جدیدِ تفسیری و ایضاً مبانی حقوق بشر آنچنان که فقیهان می اندیشد، نیندیشد!. از این روی شبستری را من «فیلسوفِ صُلح» می خوانم چه اینکه از هر راهی کوشش می کند تا بتواند رنج و دردِ آدمی را مرحمی گذاشته باشد.
به نظرم، از شبستری نوشتن کارِ آسانی است، چه اینکه او آنچنان زیست همدلانه به صلح داشته که هیچ فردی از او آزاری ندیده و بدی سراغ ندارد. او می تواند "الگویِ نحوه متفکر زیستن" برای جوانانی امثالِ من باشد. شبستری به نظرم از معدود دین پژوهانِ ایرانی است که سعی دارد دین را با توجه به مبانی علمِ جدید تفسیر کند و از زمان گذشته خارج شده و دین را در "امکانِ فهمِ کنونی" بفهمد. به عبارت دیگر وی شخصیتی است نه آنکه دین را در نسبت به با هماهنگ کند!، بلکه دین را آنچنان که در زمانِ اکنون باید فهمیده شود، تفسیر می کند و تمامی مبانی تفسیرِ متقدم را در دوره معاصر ناخوانا با عقل و شیوه های زیستی می پندارد. امیدوارم آنچنان که می خواهد زندگی کند و سالیانِ درازی را در کوشیدنِ برای صُلح نفس بکشد.

محمد موسوی عقیقی
۴مهر۱۳۹۶
@mojtahedshabestari

✖️فکرک های من|موسوی عقیقی|@fekr_rak

گزارش درس دیروز کلاس ملل و نحل
دیروز اولین جلسه درس ملل و نحل بود. فقط سه شاگرد خارجی دارم، چون سال قبل، گروه ما نتوانست دانشجوی ایرانی جدیدی برای تاریخ ایران اسلامی بگیرد!! با دوستان خارجی، مشکل زبان داریم که باید خیلی آرام صحبت کرد. اینها که یکی از ترکیه، دیگر یاز عراق و سومی از لهستان است، دانشجویان تاریخ ایران اسلامی هستند و خوب، بحث های ملل و نحل اسلامی، به خصوص تا قبل از ورود به ایران، قدری براشون دشوار است. باید به تدریج آنها را وارد بحث کنم. جلسه اول در باره قرآن و ملل و نحل صحبت کردم. این که به هر حال، کتاب اصلی مسلمانان قرآن است و این کتاب چه دید ملل و نحلی بدست می دهد. باید شمرده و آرام و ساده می گفتم. امروز این نکات گفته شد:
1. اسلام در تقسیم بندی ادیان بزرگ، در زمره ادیان توحیدی و در کنار یهودیت و مسیحیت از جمله دین های سامی است. نقطه ثقل تقسیم مذاهب در قرآن بحث شرک و توحید است که بر اساس آن جامعه انسانی یا ناس، به گروه مومنین و کافرین تقسیم می شوند. دلیل آن هم این است که مخاطبان اولیه قرآن، بت پرستان بودند، کسانی که تعداد قابل توجهی بت در خانه خدا و حتی خانه های خود داشتند و آنها را پرستش می کردند. ما نمونه این قبیل باورها را حتی در دنیای امروز عمدتا در شرق آسیا و شبه قاره و چین داریم. کتاب مستقلی در باره بت ها نوشته شده که از قرن دوم هجری و به نام الاصنام است. آن کتاب به علاوه آگاهی های دیگر می تواند ما را در جریان باورهای بت پرستان قرار دهد. اثری فوق العاده و منبع مهم در باره باورهایی است که قرآن با آن درگیر بوده و اطلاعاتی در باره بت ها و اسامی آنها هم در قرآن آمده است.
2. و اما از نظر دینی، دین اسلام، در ادامه دین های بزرگ سامی [ منتسب به سام بن نوح] است که ابراهیم در رأس آنها شناخته می شود. این دین بر اساس آنچه در تورات و قرآن آمده، مبتنی بر یکتاپرستی بوده و تمام مبارزات انبیاء در جهت مبارزه با بت پرستی و شرک بوده است. البته گاهی این شرک، ستاره پرستی هم بوده، و اشاراتی در قرآن به آن هست ـ مانند داستان ابراهیم ـ اما اغلب در بت پرستی ظاهر شده است. تصویری که از دین ابراهیم برجای مانده یا ارائه شده، دین حنیف است و این دین حنیف یعنی دینی پاک که مبتنی بر توحید است. در قرآن به صراحت از «دین حنیف» یاد شده و دین اسلام در امتداد آن دانسته شده است. در اخبار جاهلی هم، کسانی به عنوان حنیف معرفی شده اند اما در قرآن نشانی و نامی از این افراد نیست. برخی بر این باورند که دین توحیدی ابراهیم میان و فرزند او اسحاق و اسماعیل تقسیم شده و آنچه به عنوان دین حنیف امتداد یافته، شاخه اسماعیلی آن است، در حالی که دین یهود، شاخته اسحاقی آن است.
3. در قرآن، آشکارا دو دین دیگر مورد توجه است. یکی دین یهود و دیگری مسیحیت. هر دو دین، از جمله دین های اقوام سامی است، اقوامی که در محدوده مصر و بیشتر غرب فرات زندگی می کردند. ما از آنها به عنوان کلدانی و آشوری و نبطی و عرب و عبری یاد می کنیم. اطلاعات فراوانی به مناسبت از یهود یان و مسیحیان داده شده است که البته در گیرودار منازعات و مجادلات انجام شده در زمان نزول قرآن هم هست. اشاره ای هم قرآن به منازعه یهودیان و مسیحیان در یمن شده است. و این که یهودیان و نصارا همدیگر را نادرست می دانستند: « وَ قالَتِ الْيَهُودُ لَيْسَتِ النَّصارى‏ عَلى‏ شَيْ‏ءٍ وَ قالَتِ النَّصارى‏ لَيْسَتِ الْيَهُودُ عَلى‏ شَيْ‏ءٍ» (بقره، 113). هم یهود و هم نصار خود «أبناء الله احباءه» می دانستند و معتقد بودند که به خاطر یهودی یا نصرانی بودن عذاب نمی شوند: « وَ قالَتِ الْيَهُودُ وَ النَّصارى‏ نَحْنُ أَبْناءُ اللَّهِ وَ أَحِبَّاؤُه‏» (مائده: 18). برخی از باورهای دیگر یهود هم از جمله آنچه در باره «ید الله مغلولة» گفته اند، مورد النکار قرار گرفته و گفته شده است «بل یداه مبسوطتان» (مائده: 64). این نمونه ها فراوان و گردآوری آن حجم معلوماتی ملل و نحلی قرآن را در باره یهود نشان می دهد.
@jafarian1964

علم و دین از نگاه استاد مطهری:

براى بشريّت هيچ چيز گران‏تر و مشئوم ‏تر از جدايى دين و دانش نيست. اين جدايى، تعادل اجتماع بشرى را از بين مى ‏برد. هم دنياى قديم و هم دنياى جديد، گاه دچار بى ‏تعادلى شده و تعادل خود را از دست داده است. زمانى مردم گرايش هاى دينى خود را جدا از علم جستجو مى ‏كردند. اين، بيمارى عمده دنياى قديم بود، همچنان كه بيمارى عمده دنياى جديد اين است كه عدّه ‏اى در جستجوى علم منهاى دين هستند.
اكثر انحرافات و بدبختي هايى كه بشر امروز را تهديد مى ‏كند ناشى از اين است كه علم را جدا از ايمان مى‏ خواهد. هماى سعادت آن روز بر سر بشر سايه خواهد گسترد كه وى عميقاً پى ببرد كه به اين هر دو اصل مقدّس نيازمند است، بداند كه مرغى است كه به دو بال نياز دارد، بالى از دانش و بالى از ايمان. (مجموعه آثار: 3 / 312).

نسخه های کتاب جامع المعارف سید عبد الله شبر را شاید بیست سال پیش بود که در کتابخانه شیخی های کرمان دیدم و آقای ابراهیمی لطف کرد و عکس دوره کامل آنها را به من داد که به چند مؤسسه دادم و از جمله مرکز دائره المعارف و نیز چند جایی در قم. سید عبد الله شبر چون با سید کاظم رشتی و شیخ احسایی مرتبط بوده و تعدادی از فرزندانش هم علاقمند به شیخیه بوده اند شیخی های کرمان به آثارش دلبستگی دارند و به دلیل همین ارتباط هم تعدادی از کتابهای شبر به خط خود او در کرمان موجود است در کتابخانه شیخی ها و از جمله این کتاب او. البته آن طور که به خاطر دارم دوره کامل نبود اما یک دوره دیگر به خط غیر شبر نیز در کتابخانه موجود بود که همه را لطف کرد. امیدوارم که در این چاپ از آن عکس ها استفاده کرده باشند. به هرحال کتاب جالبی است به سبک بحار الأنوار و البته اعتمادش به احادیث فقهی نیز بوده برخلاف بحار علامه مجلسی. یک فصل هم در آغاز فهرست منابع دارد به سبک مصادر بحار. مقداری از آثارش هم در کتابخانه کاشف الغطا هست. و از جمله به خط خودش. درباره او در کتاب تشیع در بستر تحول نوشته ام.

سخنرانی عاشورا و فرهنگ مقاومت(9)
امام حسین(ع) نماد دین
این بحث را همیشه ما داریم در ادبیات آن دوره هم هست یک گفتگویی است وقتی حضرت به کربلا می رسند،گروهها و هیئت ها با حضرت دیدار می کنند گاهی تهدید و گاهی تطمیع و حضرت شروع می کند به صحبت های خود یکی از رهبران کوفه کسی بود به نام قیس ابن اشعث از قبیله اشعث از قبیله ای بزرگ بود و قیس رییس قبیله بود ، خدمت امام حسین آمدو با حضرت صحبت کرد خواست بصورت دیپلماتیک از تعهداتی که سخن امام حسین(ع) ایجاد میکند رها شود به امام این طورگفت یا اباعبدا...الحسین من نمی فهمم تو چه چیزی می گویی ولی بهتر این است که حکومت عموزاده های خود را بپذیری ،مطمئن باش انها فامیلت هستند بالاخره کاری می کنند به نفع تو و مورد پسند تو هم باشد. حضرت دید که قضیه به این جا رسیده این جمله را گفت: [ به خدا قسم دست ذلت به کسی نمی دهم و من مثل بزرگان تابع شما نمی شوم] بعضی جاها روایت فرق می کند میگوید: [ مثل برده از جلوی شما فرار نمی کنم و نمی خواهم با شما چنین معامله ای داشته باشم] وقتی این حدیث را نگاه می کنیم، روایت بعدی معنای خودش را بیشتر نشان می دهد و بسیار اهمیت دارد روایت این است که: [ آگاه باشید این حاکم دون پایه یعنی یزید من را بین دو چیز مخیرکرده است، بین شمشیر و ذلت و من نمی توانم خواری را بپذیرم( نه اینکه من نمی توانم بپذیرم خداوند هم از من قبول نخواهد کرد)در روایت قبلی خواندیم که اینها زبان، گوش و چشم خداوند هستند وقتی اینها حقارت را می پذیرند مردم می گویند دین همین است.اینکه رهبران دینی اشان ذلت را بپذیرد دین زلزالی است. دیگر قضیه شخصی نیست و کسی که نماد مذهبی باشد دیگر نمی تواند در هر چیزی ساده بیندیشد .زیرا دیگران در لباس، کلام و بیان و نشستن و برخاستن او خداوند را می بینند. او ظلم کند یعنی خداوند ظالم است و اگر او با ظلم درگیر شد یعنی خداوند ضد ظالم و ظلم است. این مساله پر اهمیت است و معمولا مردم عادی دین را در جلوه ها وشخصیت های آن می بینند.
@Davood_Feirahi

در اینجا دوست دارم نسخه ای از صحیفه را که در یکی از کتابخانه های شهر یزد می باشد را به دوستان معرفی کنم.. این نسخه که از کهن ترین نسخه های صحیفه به شمار می آیند به خط عبد الرحیم بن شمس التبریزی المشرقی الخلوتی است که آن را در سال 791 هجری قمری کتابت کرده است. نکته بسیار مهم درباره این نسخه آن است که این نسخه بر مبنای نسخه ایی به روایت (ابو علی الحسن بن محمد بن اسماعیل بن أشناس البزاز) کتابت شده.. که روایتی غیر از روایت مشهوره صحیفه (روایت بهاء الشرف) است..

@majlesilib

⚡️با جرات می گویم مکاسب شیخ انصاری به درد امروز نمی خورد

✔️🔻محمدتقی اکبرنژاد پیش از ظهر امروز در نشست «بررسی زوائد علم اصول» در قم:

🔹من امروز این مسأله را با جرأت اعلام می کنم که با تمام احترامی که برای مرحوم شیخ انصاری قائل هستم، ایشان و کتاب شان را از ثمرات فقه و فقهاهت می دانم؛ ولی کتاب مکاسب ایشان به درد امروز نمی خورد؛ ما گفتیم توسعه یافتن علم ضرورت است که در این کتاب وجود ندارد البته ما هیچ قصد توهین و یا کوچک شماری کتاب یا نویسنده آن را نداریم.

🔹چرا طلبه بعد از چهار سال مکاسب خواندن نمی داند چک تضمینی در بانک چیست؟ برخی اساتید حوزه القا می کنند که ما می خواهیم از این طریق روش اجتهاد یاد بدهیم؛ از شما سؤال می کنم آیا مکاسب به شما طلاب روش اجتهاد یاد داده است؟ چقدر مکاسب در آموختن روش اجتهاد موفق بوده و اساسا روش شناسی را بیان کرده باشد؟ نه خود شیخ به دنبال اجتهاد پروری بوده و نه امروز استاد روش اجتهادی شیخ را دنبال می کند که شیخ از این جا شروع کرد به این کتاب استناد کرد و به این جا رسید.

🔹اصلا قبول که ما می خواهیم از این طریق اجتهاد را یاد بگیریم؛ من می گویم شما می خواهی به من روش اجتهاد یاد بدهی چرا با مسائل 150 سال پیش؟ چرا با مسائل روز روش اجتهاد یاد نمی دهی که هم به درد کارهای روزمره بخورد و هم اجتهاد را یادبگیریم و اصلا اگر این قضیه اصلاح می شد بسیاری از طلبه ها علاقه بیشتری به درس خواندن پیدا می کردند.

🔹امروز در درس های خارج باید مسائلی که در نحوه اداره جامعه و قانونگذاری و مدل های آن و تأثیر گذاری آن در حاکمیت و روش های جلوگیری از استبداد حکومت های دنیا بحث شود که از جمله فقه سیاسی است ولی ما هنوز ولایت فقیه را در درس خارج مطرح می کنیم که هیچ ارتباطی با فقه سیاسی ندارد و تکراری شده است چرا که ولایت فقیه امری مسلم و پذیرفته شده است و الان لازم است روی کارکردها و تأثیرات آن بحث کنید🔺

@namehayehawzavi

🌻آیا تقلید از مراجع، عاقلانه است؟🌻

🌺 یکی از شبهاتی که دشمنان برای دور کردن مردم از دین مطرح می‌کنند، این است که مردم خودشان عقل دارند و نباید همانند حیوانات (یعنی میمون) تقلید کنند.

🌸 در پاسخ عرض می‌کنم که تقلید دو نوع است: تقلید عاقلانه، و تقلید جاهلانه.

🌼 تقلید عاقلانه این است که شخص بر اساس حکم عقل، تقلید می‌کند. زیرا عقل انسان می‌گوید که باید در کاری که بلد نیست به متخصّص آن رجوع کند.
🌼 مثلا عقل می‌گوید که هنگام بیماری به پزشک رجوع کنید و به نسخه ای که می‌دهد، بی چون و چرا عمل کنید زیرا او تخصّص این کار را دارد و شما ندارید.
🌼 یا عقل می‌گوید که در احکام فقهی به متخصّص آن رجوع کنید و به آنچه می‌گوید عمل کنید زیرا او تخصّص این کار را دارد و شما ندارید.
🌸 پس این نوع تقلید، بر اساس حکم عقل است و کسانی که آن را زیر سؤال می‌برند، از عقل بی بهره‌اند.

🌼 نوع دوم تقلید، تقلید جاهلانه و کورکورانه است. یعنی شخص بدون اینکه علت انجام کاری را بداند، فقط بخاطر اینکه فلان شخص آن را انجام داده، او نیز انجام می‌دهد.
🌼 برای مثال، چون فلان بازیگر مشهور این‌گونه لباس می‌پوشد و یا این‌گونه رفتار می‌کند، من نیز همان لباس را می‌پوشم و مانند او رفتار می‌کنم بدون اینکه دلیلش را بدانم. و این همان تقلیدی است که امروز با انواع فیلمها و تبلیغات، ما را دعوت به آن می‌کنند.
🌸این نوع تقلید بر اساس حکم عقل نیست بلکه بر اساس حکم نفس است و نزد خدا ارزش ندارد.

روحانیت و معیشت از طریق دین

من با این گفته آقای دکتر سروش که روحانیت را تعریف می کند به طبقه ای که ارتزاقش از طریق دین است مخالفم. یعنی این را درست ندیدن کارکرد روحانیت و نقد ساختاری آن می دانم. روحانیت پدیده ای منحصر به اسلام نیست. همه ادیان کم و بیش با پدیده ای مشابه روحانیت در اسلام آشنايند. تازه همانطور که دکتر سروش به درستی گفته اسلام دیانتی است که نهادی رسمی از نقطه نظر الهیاتی به عنوان روحانیت ندارد. امرار معاش از طریق دیانت منحصر در روحانیت نیست. در جوامع اسلامی امرار معاش از طریق دین را گروه های اجتماعی و اصناف دیگر هم تجربه کرده و می کنند. مثلاً صنف مداحان و یا قرآن خوان های سر قبور و يا زیارتنامه خوان ها و خیلی شغل های دیگر که عرفاً در شمار روحانیت قلمداد نمی شوند. از طرف دیگر در طول تاریخ بسیاری از کسانی که امروز ما از آنان با عنوان روحانيت یاد می کنیم از طریق دین امرار معاش نمی کرده اند. همیشه که سهم امام و اموال شرعی وجود نداشته و یا دست کم برای همه نبوده. در قرن های نخستين بیشتر عالمان و محدثان از طریق کاسبی و تجارت و کشاورزی و از این قبیل امرار معاش می کرده اند. اینقدر این مطلب نمونه دارد که می توان برای آن ده جلد کتاب نوشت. متکلمان و اهل فلسفه که آنها هم با تعریف امروزی از طبقه روحانيت قلمداد می شوند بیشتر از طریق دولت ها و یا خدمات در کتابخانه ها و یا از طریق شغل های دبیری امرار معاش می کرده اند. نمونه اش ابو سهل نوبختی، بزرگترین متکلم شیعه عصر غیبت صغری است که از طریق شغل های دیوانی و به عنوان کاتب امرار معاش می کرده. وقفنامه های مدارسی مانند نظامیه و مستنصریه و غیره و غیره بیشتر بر اساس وقف های دولتمردان و یا صاحب منصبان و یا متدینان ثروتمندی اداره می شد که به هزار دلیل اموال خود را وقف مدارس می کردند و از رهگذر آن طالب علمان و مدرسان و فقیهان در مدارس به عنوان استاد و دانشجو در معنای امروزی آن امرار معاش می کردند. در ازمنه قدیمه مدرسان فقه و مذهب و شریعت تا آخر عمر مناصب رسمی در مدارس داشتند و از اوقاف مدارس به آنها ماهیانه مبلغی برای امرار معاش پرداخت می شد. حساب طالب علمان هم که روشن است. آنان مانند دانشجویان بورسیه امروزی مختصری از اوقاف مدارس نصیب می بردند و درس و بحث خود را دنبال می کردند. شماری از صوفیه هم که با تعریف امروزی در شمار روحانیت قرار نمی گیرند اتفاقاً در طول تاریخ بیش از علما از طریق مساعدت های مالی دوستدارانشان که با نیت های دینی از مال خود به آنها می بخشیدند ارتزاق می کردند. باری در صد و اندی سال اخیر با سرازیر شدن اموال شرعی در حوزه ها و از طریق نهاد مرجعیت امرار معاش از طریق اموال شرعی و از طریق دین ظهور بیشتری یافته است. با این وصف بخش عمده این اموال از طریق شهریه برای طلاب علوم دینی اختصاص می یابد و همان کارکرد بورسیه را دارد. اموال شرعی در قرون قبل هم مقدارش زیاد نبود و هم رسم بر تصرف در آن نبود (به دلائل مختلف فقهی و غیر فقهی که شرحش نوشتن کتابی را می طلبد). باری شاید روشنترین نمونه امرار معاش از طریق دین را باید در چند دهه اخیر در پدیده امامان جماعت دید. در این مورد در سال های اخیر به دلیل دخالت حکومت تحولاتی صورت گرفته که اصلاً داستان را به شکلی دیگر درآورده است. روضه خوانان و مداحان که از کار و شغلشان درآمدی برای خود می سازند هم عرفاً از شمار روحانیت قلمداد نمی شوند. تازه همان ها هم معمولاً از طریق نذورات و از این دست تأمین می شوند که پدیده شایعی است در همه ادیان. خوب. با این وصف چرا باید روحانیت را طبقه و صنفی تعریف کرد که از طریق دین امرار معاش می کند؟ حقیقت این است که باید گفت روحانيت (با همه تحولات معنایی آن در طول تاریخ و سابقه ها و بحث های نظری درباره جایگاه آن و بود و نبود آن) طبقه و صنفی است که به دین به مثابه "نهاد" خدمت می کند. بحث اصلی باید بر سر این باشد که چگونه باید دين به مثابه یک نهاد را ببینیم و تعریف کنیم و با آن تعامل کنيم. فرق دین به مثابه "ايمان" با دين به مثابه "اعتقاد مذهبی" و هر دو با دين به مثابه "نهاد" چیست؟ همه بحث های نظری باید برود سر این موضوع اساسی؛ به ویژه با ظهور پدیده دولتی شدن نهاد دین و دخالت حکومتها در امر دین. تازه باید این نکته را هم بحث کرد که نسبت علمای متخصص در دین با نهاد روحانيت چیست؟ چه راهکاری برای تأمین مالی آنها می توان در نظر گرفت که به عوام زدگی همانطور که به درستی آقای دکتر سروش بدان توجه می دهد راه نیابد. درباره این موضوع باز هم خواهم نوشت...

@barrasihayetarikhi

بحار الانوار علامه مجلسی با امضای تصحیح به خط ایشان در هامش. نسخه متعلق به یکی از همان مجموعه هاییست که از آنها سخن رفت. متأسفانه این اجازه آسیب دیده، و مجاز محمد شفیع بن محمد رفیع الاصفهانی از شاگردان برجسته مجلسی است. در این نسخه سه اجازه دیگر در سه جای نسخه به خط مجلسی برای او نوشته شده است.
من معتقدم نسخه های بحار الانوار که دارای اجازات و بلاغات به خط مجلسی است بهتر و کاملتر از نسخه هایی است که تماما به خط مجلسی است. از آنجا که او عادتا در میان تدریس این کتاب به شاگردانش با معضلات و مشکلاتی در آن روبرو می شد و در نسخه های شاگردان اصلاح می کرد ولی ظاهراً بعد از درس فراموش می کرد تا آنها را نیز در نسخهٔ خودش وارد نماید.
سالها قبل زمان زیادی را برای جمع آوری نسخه های خطی بحار به خط علامه مجلسی و یا با اجازه وتصحیح او صرف کردم. با بررسی، مداقه و مقایسهٔ نسخه ها به نتایج بسیار مهمی در رابطه با کیفیت تألیف بحار الانوار توسط مجلسی رسیدم، و اینکه آیا گروهی این کار انجام می شده یا توسط شخص ایشان به طور مستقیم؟
فی الجمله عرض کنم که معتقدم این کتاب به طور کامل حاصل فکری شخص اوست و کمک کاران او نیز نقش تایپیست در زمان ما را برای او ایفا می کردند. ادلهٔ این گفتار بماند برای زمان مناسب. از خداوند متعال استمداد یادداشت کردن آنها را دارم.
@majlesilib

2✔️🔻طلبگی با برند دوو، امامزادگی با برند اسنوا و پتروشیمی رجال

🔸 مسعود دیانی، طلبه حوزه علمیه قم

🔹نهاد دین (به صورت خاص حوزه) هیچ گاه مستقل از نهاد بازار نبوده است. بازار همواره بازوی نهاد دین بوده و دین حمایت کننده ی نهاد بازار . مرجع تقلید بی خمس و کمک های مالی مردم عادی و بازاریان به عالمی دینی در گوشه ی مسجد و محراب و مدرسه تبدیل می شود. بماند که بی کمک مردم و بازار نه مسجدی در کار است و نه مدرسه ای. هم مدرسه خرج دارد و هم مسجد. شهریه ای که من طلبه در همه ی سال های طلبگی ام گرفته ام از خرده خمس های مردم عادی و کلان خمس های بازاریان بزرگ تأمین شده است. ساختمان مدرسه هایی که در آن درس خوانده ام و چهار دیوار حجره هایی که در آن نفس زده ام و حقوق اساتیدی که از محضرشان آموخته ام و غذاهایی که ظهر و شب با کیفیت و بی کیفیت خورده ام، همه از همین راه تأمین شده اند اگرچه در این سال ها بوی نفت نیز در برخی موارد استشمام می شود. این نسبت امر غریبی نبوده و نیست. پوشیده و پنهان هم نبوده و نیست. اما معانی پنهان و آشکار فرهنگی اش متفاوت با آن چیزی است که امروز در حال رخ دادن است.

🔹در عالم واقع شهریه ی ما هم از بنگاه های اقتصادی بزرگ و کوچک تأمین شده و می شود. اما مرجعیت در این میان نقشی بازی می کرد که ما شهریه را به عنوان پول امام زمان دریافت می کردیم. واژه ی دستمالی شده ای که بعدها حتی یارانه های نفتی را نیز شامل شد. چه عیب دارد؟ همه ی عالم متعلق به حضرت است. نیست؟ بگذریم. نقشی که مرجیعت در این میان بازی می کرد استقلال حوزه را تا حدی تأمین می کرد. می گویم تا حدی و پیچیدگی های پنهان این رابطه را مد نظر دارم. با این همه ما شهریه مان را از مرجع گرفتیم. امروز هم با جسارت و صراحت مقابل هرکسی که مدعی شود ما از پول خمس او گردن کلفت کرده ایم و پروار شده ایم می ایستیم و نشانی بیت مرجع را کف دستش می گذاریم. امروز اما صاحبان بنگاه های اقتصادی با فهمی که از ضعیف شدگی نهاد مرجعیت پیدا کرده اند خود مستقیما وارد این بازی شده اند. با نام و نشان و برند. این تفاوت ماجراست. من در سال های طلبگی ام هرگز نفهمیدم پول شهریه و هزینه ی تحصیلم به صورت مشخص از کجا و چگونه به دست مرجع رسید. طلبه ی مدرسه ی علیمه ی خاتم الاوصیاء اما چگونه فراموش می کند که نان‌خور فروش محصولات دوو و اسنوا و حایر و هلدینگ های اقتصادی فلان و بهمان است؟ و چگونه حاضر است پای سخنرانی مدیر این بنگاه اقتصادی بنشیند و او برایش از باید ها و نبایدهای طلبگی سخن بگوید؟🔺

@namehayehawzavi

در آستانۀ سالگرد رحلت علامه مجلسی (27 ماه رمضان)

غبار روبی از چهره علامه مجلسی و بحار الانوار
مقالات
شخصیت شناسی
نکته ها
اسناد تاریخی
بایسته های پژوهشی
خانه
به مناسبت ۳۰ مرداد روز بزرگداشت علامه مجلسی

۱- بدون شک مرحوم علامه محمد باقر مجلسی (متوفی ۱۱۱۰ هجری قمری) از نادره های روزگار و در زمره برجسته ترین عالمان شیعی است. مجلسی بر گردن ایران شیعی حقی عظیم دارد. مجلسی هم فقیه بود و هم متکلم و هم محدث. آثار عربی و فارسی او بیشترین نقش را در گسترش و تثبیت تشیع در ایران داشته است.
۲. جامع حدیثی "بحار الانوار" مهمترین اثر علامه مجلسی است. هر کس که با کار تالیف و نگارش آشنا باشد، تصدیق می کند که انجام چنین کاری در چند قرن پیش، مرهون همتی سترگ و والا و بلکه تاییدات الهی بوده است. بحارالانوار حاوی بخش عظیمی از روایات و احادیث شیعه است که به صورت موضوعی تدوین شده است. ضمن آنکه حاوی آیات قران عظیم، به صورت موضوعی در صدر روایات هر فصل و باب است.
۳. بحارالانوار قربانی یک ذهنیت مشهور و غلط در بین بسیاری از خواص و عوام است و آن این که مرحوم مجلسی در این مجموعه و موسوعه حدیثی صرفا در صدد جمع آوری روایات بوده است و هر آنچه را به دستش رسیده است اعم از غثّ و سمین و صحیح و غلط در بحار گرد آورده است و عجیب این که گفته می شود خود مجلسی معترف و مذعن به این امر بوده است و عجیب تر این که دلیل این امر را انتخاب نام بحار برای این مجموعه می دانند که چون دریا حاوی گوهر و خزف هر دو است.
از جمله کسانی که چنین نسبتی را به مجلسی داده است، مرحوم استاد سید جعفر شهیدی است. وی در مقاله ای می نویسد: «غرض مجلسی از گرد آوردن بحار نگه داشتن این حدیث هاست نه بیان درستی و نادرستی آن ها، بدین رو آن ها را بحار نامیده است. دریا چنان که درّ و گوهر را در خود دارد، از خزف نیز تهی نیست و این گوهر شناس است که باید درّ را از خزف جدا سازد.» (علامه مجلسی و فهم حدیث، ص ۲۸۳ به نقل از یاد نامه علامه مجلسی، ج ۲، ص ۷۹)
تعجب از مرحوم شهیدی این است که چگونه دقت نکرده اند که اسم اثر حدیثی مجلسی بحار نیست تا ایشان استدلال کنند که بحار درّ و خزف با هم دارد، بلکه اسم کامل آن چنین است: «بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار» (دریاهای نور حاوی گوهرهای حدیثی امامان معصوم)
البته مرحوم شهیدی در همان مقاله در ادامه می گویند: «ناگفته نماند که خزف های این مجموعه برابر درّها اندک بلکه ناچیز است» (همان منبع)
حقیت این است که انتساب این حرف به خود مجلسی هیچ سندی ندارد بلکه بر عکس، وی بر اتقان و صحت و دقت کار خود در تدوین بحار الانوار در مقدمه بحار تصریح کرده است. وی در مقدمه می نویسد:
«اى برادران دينى من و اى دوستان ائمه طاهرين‏عليهم السّلام! اگر شما در اظهار دوستى خود صادق هستيد، بشتابيد به جانب خوانى كه من گسترده‏ام، با دست‌هاى اعتراف و يقين آن را بگيريد، با وثوق و اطمينان به آن چنگ زنيد ...
برادران من! به شما مژده مي‌دهم به كتابى كه جامع مقاصد و داراى نكات بى‏نظيرى است كه روزگار به خوبى و روشنى آنها نياورده است، و ستارگانى است كه از افق غيب درخشيده و چشم بندگان به روشنى و درخشندگى آنها نديده است؛ رفيق شفيقى است كه پيش از اين كسى در صداقت و وفا، مانند آن را ياد ندارد.... من نظر به اينكه اين كتاب مشتمل بر انواع علوم و حكمت‌ها و اسرار است و از مراجعه به تمام كتب بى‏نيازكننده مى‏باشد، آن را «بحار الانوار»، (درياهاى نور) جامع گوهرهاى اخبار ائمه اطهار علیهم السلام، ناميدم.» (بحار الانوار جلد ۱ ص ۵)
بر این اساس، نادرستی این پندار که خود مجلسی نیز معترف به عدم اعتبار بحار و مخلوط بودن آن از احادیث و روایات درست و نادرست است، روشن می شود.
در مجلدات بحار مطالبی یافت می شود که حاکی از نقد و انتقاد مجلسی بر برخی از احادیث و بی اعتمادی او به برخی کتب روایی است. به عنوان مثال در همین مقدمه در باره کتاب مصباح الشریعه می نویسد:
«در کتاب مصباح الشریعه مطالبی وجود دارد که خردمند ماهر را به شک می اندازد. اسلوب آن شبیه سایر کلمات و احادیث و آثار اهل بیت علیهم السلام نیست. شیخ طوسی در کتاب مجالس خود بعضی از روایات مصباح الشریعه را چنین نقل می کند: روایت کرده اند برای ما جماعتی از ابی مفضل شیبانی با اسنادش از شقیق بلخی از فردی از اهل علم که برای او روایت کرده است. این نحوه نقل روایت بیانگر این است که مصباح الشریعه نزد شیخ و در عصر او موجود بوده و از آن روایت می کرده اما اطمینان کاملی به آن نداشته است و نزد او انتساب روایات آن به امام صادق علیه السلام ثابت نبوده چون سند آن به صوفیه (شقیق بلخی) منتهی می شود و از این رو مشتمل بر اصطلاحات و تعابیر صوفیان و مبتنی بر روایت از مشایخ آنان و کسانی که صوفیان در روایاتشان بدانان اعتماد دارند، می باشد.» (بحار الانوار جلد ۱ ص ۳۲)

✔️کرونالوژیِ تصویر برساختهء رسانه ها از دین و روحانیت🔻

🔸حسینعلی رحمتی

🔹بر اساس آنچه با جست وجویی ساده در فضای مجازی هم قابل دستیابی است، درباره نسبت کروناویروس با رفتارهای انسان ها، راه های پیشگیری یا معالجه آن، و شفابخشی توسط ائمه(ع) یا مکان های مقدس مذهبی، از سوی حوزویان، از مراجع تقلید گرفته تا اساتید حوزه، و از روحانیون مسوول گرفته تا طلاب عادی، دیدگاه های متفاوت، و گاه متضادی، مطرح شد. بخش عمده ای از آنها، به ویژه مراجع تقلید، بر لزوم اطاعت از نظرات متخصصان بهداشت و مسوولان کشوری، مراعات مسائل بهداشتی و در عین حال استعانت از خداوند تاکید و تصریح کردند (برای نمونه مراجعه کنید به این آدرس: irna..ir/news/83697227). و در مقابل، عده ای معدود از روحانیون نه تنها با مراعات نظر پزشکان و دیگر مسوولان مخالفت کردند بلکه کاهش مراودات عادی زندگی یا تعطیلی موقت مراسم مذهبی را توهین به اعتقادات دینی قلمداد کرده و مردم را به مخالفت با آن فرا خواندند.

🔹اما تصویر برساخته رسانه ها کدام است؟ در حالی که «اخلاق حرفه ای» (Professional Ethics) و «اخلاق رسانه» (Media Ethics) اقتضا می کند که در انتقال خبر، واقعیت و صداقت مراعات شود، مشاهده می شود که در برخی شبکه های اجتماعی یا شبکه های ماهواره ای از قبیل «من و تو» یا «صدای آمریکا»، از بین نظرات متنوع روحانیون، دیدگاه گروه اول، که معقول و منطقی تر است، یا اصلا مطرح نمی شود یا به صورت ناقص منتشر می شود، اما دیدگاه های گروه دوم که برای مخاطب «نامعقول تر»، «غیرقابل دفاع تر» و حتی «تمسخرآمیزتر» است به صورت پررنگ تر مطرح می شود.

🔹علت این کار چیست؟ دلایل متعددی را می توان مطرح کرد که به نظر نگارنده، «یکی» از آنها ترس از تردید مخاطب این رسانه ها نسبت به تصویر نادرستی است که آنان پیش تر و در طول زمان از دین و دینداران ارائه کرده اند. رسانه ای که (به دلائل مختلف که در جای خود باید بررسی شود) به طور مستقیم و غیرمستقیم در طی چند سال از یک سو دین را برای مخاطبان خود به عنوان امری مربوط به زمان های گذشته و عامل عقب ماندگی جوامع، و از سوی دیگر، دین داران (و به طور خاص مبلغان دین) را انسان های غیرمنطقی، بی سواد، خرافاتی و دین ستیز معرفی کرده است، حالا اگر بخواهد سخنان روحانیونی را منتشر کند که معقول و منطقی سخن می گویند، یا باید از مدعای پیشین خود دست بکشد یا باید به نقد علمی این دیدگاه ها بپردازد. و از آن جا که توان یا انگیزه هیچیک از این دو را ندارد، بهترین کار را این می داند که با برجسته سازی سخنان آن دسته از روحانیون که سخنان شان واقعا یا ظاهرا فاقد پشتوانه علمی و انسجام منطقی است، هم خود را از نقد جدی رها کند، هم نگرش دین گریزانه یا دین ستیزانه خود را تداوم بخشد، هم مانع از تردید مخاطبان در آن «تصویر ساختگی» شود که قبلا از دین و دین داران ارائه کرده بود. این رفتار رسانه ای بسیار شبیه به چیزی است که منطقیون مغالطه «پهلوان پنبه» یا «آدمک پوشالی» (Straw-man Fallacy) می نامند. در این مغالطه شخص چون توان یا انگیزه نقد علمی مدعا و استدلال اصلی مخاطب را ندارد، سعی می کند با نادیده گرفتن بخش اصلی واقعیت، و ارائه تصویری سخیف و سطحی از نظرات شخص، از آنها پهلوان پنبه ای بسازد تا بتواند به آسانی به آن حمله کرده و خود را پیروز میدان نشان دهد.

🔹بر همین اساس است که شما در برخی کانال ها و گروه های موجود در شبکه های اجتماعی یا شبکه های ماهواره ای فارسی زبان هیچگاه سخنرانی روحانیون متخصص و با سواد و زمان شناس را، که تعدادشان کم هم نیست، مشاهده نمی کنید، و به جای آن تا دل تان بخواهد سخنان کسانی را می بینید که نوعا عمق علمی، و سواد و تخصص لازم برای بیان مسائل دینی را ندارند، یا اهل غلو هستند و درباره بزرگان دینی مطالبی را بیان می کنند که دست کم برای بخش عمده ای از نسل جوان معقول به نظر نمی رسد. با این شیطنت غیراخلاقی رسانه ای و با تعمیم نظرات یک گروه از روحانیون به همه آنها، هم می توان تصویری علم ستیز، نامعقول، سست، خرافی و تمسخرآمیز از دین ارائه کرد، هم این مسئله را به اندازه ای بدیهی جلوه داد که دیگر نیازی به ارائه دلیل قوی نباشد.

🔹به طور مختصر باید گفت مبلغان دینی برای ایفای هرچه بهتر مسئولیت خود در عصر حاضر لازم است اولا دفاع معقول و منطقی از دین را وجهه همت خود سازند، ثانیا با تحولات فکری و فرهنگی و اجتماعی جامعه امروز ایران که متاثر از عوامل گوناگون، به ویژه گسترش شبکه های اجتماعی و شبکه های ماهواره ای است، بیش از پیش آشنا شوند. البته مخاطبان رسانه ها نیز اخلاقا موظفند ضمن توجه به تنوع دیدگاه های دینی، با تقویت سواد رسانه ای، به کارگیری عقل انتقادی، و مراجعه به منابع متعدد، خود را از افتادن در دام مغالطه های رسانه ها نجات دهند.

@harahmati
@namehayehawzavi