بزم قدسیان

#حظ_خط

خط کوفی در قرن پنجم در اصفهان
۱.خط کوفی آجری در شاه نشین ایوان شاگرد مسجد جامع کبیر
۲.کتیبه آجری راس منار چهل دختران در محله جوباره
۳.کتیبه گنبد نظام الملک در جنوب مسجد جامع کبیر(عتیق) اصفهان
۴. کتیبه گنبد تاج الملک در شمال مسجد جامع کبیر که در سال ۴۸۱ قمری ساخته شده است

@esfahanhonarsarayeiran

#برگی_از_تاریخ

معرفی مسجد شیخ لطف الله
قسمت هشتم (پایانی)

در مسجد شیخ لطف الله گونه ای دیگری از کتیبه ها وجود دارد که شامل اشعاری در مدح اهل بیت در حقیقت به گونه ای مداحی به شمار می روند. از جمله این کتیبه این کتیبه ها در مسجد شیخ لطف الله ،کتیبه های دو ضلع شرقی و غربی مسجد می باشد که به خط باقربنا نگاشته شده است. این کتیبه ها به خط ثلث سفید بر زمینه لاجوردی و شامل اشعاری به زبان عربی است که در برگیرنده اسامی چهارده معصوم می باشد .ظاهراً این اشعار از آن شیخ بهایی بوده است .محتوای این اشعار خدا را به حق چهارده معصوم قسم می دهد و در ادامه نیز حدیثی از جابر آمده است که اشاره به نام دوازده امام معصوم آمده است، متن ترجمه آن اینگونه است:( از جابر روایت است که گفت: بر فاطمه علیها السلام در آمدم و در برابر او لوحی بود که در آن نام اوصیاء از فرزندان وی بود .آنها را شمردم ،دوازده اسم بود. یکی از آنان قائم ،سه تای آنان محمد و چهار نفرش علی بود."نویسنده :باقر بنا")
نمونه دیگر این کتیبه های دو جانب شمالی و جنوبی مسجد است که بار دیگر نام ائمه اطهار در آن بیان شده است. این به خط ثلث سفید بر زمینه لاجوردی است و در دو بیت آخر نام شیخ لطف الله و باقر بنا دیده می شود.
(و شفعهم فی عبد عبد عبیدهم عبیدک لطف الله فی العرصات
و بالباقر البناء کاتب هذه الحروف وقاه الباری العثرات .)
و شفاعت آنان در بنده بنده بندگانش پذیرا باش بنده تو "لطف الله" در عرصات محشر
و باقر بنا نویسنده این حروف که خداوند او را از لغزش مصون بدارد)
کتیبه های که بر گردنه ی گنبد شیخ لطف الله وجود دارد به خط بنایی سه رنگی یعنی دو مشگی در دو طرف و یک سفید در وسط بر زمینه فیروزه ای دیده می شود و در برگیرنده عبارات "یا کریم، یا الله ،یا رحمن و یا رحیم می باشد که تکرار شده است. علاوه بر این در شمسه های پائین گردنه گنبد نیز به خط بنایی مشگی بر زمینه سفید کلمات و جملات الله اکبر، الملک لله ،الحکم لله ،الحمدلله، الله ،محمد و علی تکرار شده است.
کتیبه خارجی بر دور گنبد مسجد به خط ثلث با کاشی سفید معرق بر زمینه لاجوردی شامل سوره های شمس ،دهر و کوثر می باشد. در انتهای کتیبه نیز به آیه ی ۱۸ سوره ی جن با محتوای زیر ختم می شود: (قال الله ؛و ان المساجدلله فلا تدعوا مع الله احدا) (خداوند فرموده است: و مساجد مخصوص "پرستش ذات یکتای " خداست پس نباید با خدا احدی غیر او را پرستش کنید .)
در ترتیب که در بخش پایانی کتیبه کمربندی داخل فضای گنبد مسجد شیخ لطف الله و در قسمت بالای قاب های کاشیکاری شده بین پنجره های شبستان مسجد، با خط کوفی درشت عبارت "یا الله " تکرار شده است .علاوه براین نام ها در گریو گنبد مسجد نیز به وسیله ی آجرهای لعابدار که با ترکیبی ماهرانه کار گذاشته شده اند با حروف کوفی به گونه ای هندسی شده دیده می شود.
ظاهراً این کتیبه در سال ۱۳۱۵ توسط اداره باستان شناسی اصفهان تعمیر و به خط علی مسمی پرست نگاشته شده است

منبع؛گنجینه آثار تاریخی اصفهان، دکتر هنرفر، صفحه ۴۰۷_۴۱۵
تبین معانی نمادین عناصر معماری اسلامی عصر صفوی (آثار میدان نقش جهان اصفهان)، تالیف دکتر منتظرالقائم و خانم حافظ فرقان،
صفحه ۲۵۲-۲۶۸
مسجد شیخ لطف الله و ویژگیهای آن ،تالیف محمدحسین نجم آبادی
@esfahanhonarsarayeiran

#برگی_از_تاریخ

مسجد سفره چی = سرخی
این مسجد که در کوچه ای بنام کوچه مسجد سرخی واقع شده از بناهای دوره شاه عباس اول و بانی آن خلف بیک دوم سفره چی شاه عباس بوده است. و اما اینکه به مسجد سرخی معروف شده بیشتر گفته اند که همان سفرچی است که در اثر کثرت استعمال در محاورات تبدیل به سرخی شده است ولی احتمال هم دارد که در هنگام که مسجد بنا شده چون از آجرهای سرخ رنگ ساخته شده بوده برای امتیاز از دیگر مساجد آن را مسجد سرخی خوانده باشند.
تاریخ شروع بنا به سال ۱۰۱۲ و پایان آن در سال ۱۰۲۴ هجری قمری است.
مسجد سرخی از بناهای دوران سلطنت شاه عباس اول صفوی است و در زمان شاه سلطان حسین در جلوخان مسجد در طرف غربی آن سنگابی نصب شده است که در سال ۱۱۱۷ هجری وقف بر حضرت امام حسین شده است و کتیبه آن باین شرح خوانده میشود؛
(وقف حضرت امام حسین علیه السلام نمود استاد محمد شفیع خیاط بتاریخ شهر جمادی الاخر فی سنه ۱۱۱۷ هجری قمری)
سردر و داخل مسجد که تزییناتی از کاشیکاری دارد و کتیبه سردر بخط ثلث با کاشی سفید معرق بر زمینه لاجوردی تست و رقم را صحیفی نام برده است.
نکته ایکه در اینجا لازم به بیان است اینکه در چند جای تاریخی اصفهان نام صحیفی نویسنده خط ثلث برده شده و بیشتر آن مربوط به زمان شاه عباس اول میباشد در بعضی موارد صحیفی جوهری و در برخی کتابها صحیفی جویمری و در مورد دیگر صحیفی شیرازی و صحیفی فارسی و در تذکره نصرآبادی ملا صحیفی شیرازی درج شده است در جایی هم صحیفی مطلق ذکر گردیده است.
قسمت هایی از شبستان جنوب غربی بنا در دهه های اخیر با اسکلت فلزی باسازی و حیاط با داربست فلزی پوشانده شده است تا در مواقع لزوم مسقف گردد. علاوه بر این در نماهای اطراف حیاط در و پنجره هایی نصب کرده اند که این اقدام از هماهنگی نماهای روبه روی هم کاسته است.
مسجد سرخی طی شماره ۲۷۵به ثبت تاریخی رسیده است .

منبع ؛ گنجینه های آثار تاریخی اصفهان ، تالیف دکتر هنرفر ،صفحه ۴۷۵-۴۷۷
آثار ملی اصفهان ، ابوااقاسم رفیعی مهرآبادی ، صفحه ۶۴۳-۶۴۵
تاریخ اصفهان (مجلد ابنیه و عمارت و آثار باستانی ) ، جلال الدین همایی صفحه ۴۷۶
کتاب گنجنامه ، مساجد اصفهان ، دفتر دوم صفحه۹۷-۱۰۲

@esfahanhonarsarayeiran

مسجد #شهید_لیک، یکی از مساجد معروف شهر برلین، که سابقه طولانی داشته و مربوط به ترک های مقیم برلین است، دارای #کتیبه_های زیبایی است که دور تا دور فضای درونی و بیرونی مسجد را پر کرده و از صلابت و زیبایی خاصی برخوردار است. در ادامه برخی از کتیبه های این مسجد را تقدیم شما خواهم کرد. اما از این متاسفم که در کشور ما که داعیه هنر، خصوصا هنر خوشنویسی دارد، جز اندکی از مشاهد شریفه و مساجد معروفه که از نعمت خطوط زیبای ثلث، بدست استادان طراز اول در کشورمان بهره مندند، غالب کتیبه های نوشته شده در مساجد، به نحو بازاری و به دور از هر گونه اصول نگارش کتیبه در خط ثلث نگاشته شده و طبیعتا هیچگاه صلابت و زیبایی را با خود به ارمغان نمی آورد!😔

مسجد جامع #اصفهان

چند ماه پس از رسمی شدن #تشیع در سرتاسر قلمرو فرهنگی ایران بدست اولجایتو، در صفر سال۷۱۰ حدیث #جابر بن عبدالله #انصاري در #محراب مسجد جامع ساخته شد. مسجد جامع يا مسجد عتيق، بیش از دو قرن قبل از میدان #نقش جهان ، نماد اصفهان بود و محراب اولجایتو با کتیبه حدیث جابر افتخار شیعیان اصفهان بشمار مى آيد.

در شمال ایوان استاد ، شبستان کوچکی واقع شده است که زیباترین محراب گچبری مسجد را دارد. این شبستان که با نام مسجد الجایتو نیز شناخته می‌شود، دارای محرابی است که به مثابه گوهری تابناک از هنر ایرانی در جهان از شهرتی عظیم برخوردار است.

بر این محراب زیبا نام سلطان محمد خدابنده به چشم می‌خورد؛ ایلخان مشهوری که قبل از اسلام آوردن لقب الجایتو داشت و بعد از مسلمان شدن خود را خدابنده نامید. همچنین نام وزیر دانشمند او، محمد ساوی و سال ساخت محراب، یعنی ۷۱۰ هجری قمری را در آن می‌توان دید. زیباترین منبر منبت‌کاری مجموعه مسجد جامع نیز در مسجد اولجایتو قرار دارد. سال ساخت این منبر ذکر نشده است.

___________
@drhadiansarii

#حظ_خط

محمدرضا امامی ادهمی
محمد رضا امامی اصفهانی از خوشنویسان صاحب‌ نام قرن یازدهم هجری، معاصر شاه عباس اول تا شاه سلیمان صفوی و از شاگردان علیرضا عباسی بوده است. او عمری طولانی داشته و به او(امام خطاطان) گفته‌اند. او پدر محمد محسن امامی و جد علی‌نقی امامی بود که هر سه از کتیبه‌نویسان و خوشنویسان صاحب‌ نام خط ثلث در دوره صفوی بوده‌اند و مجموعاً یک سده به کار کتیبه‌نگاری بناهای مختلف اصفهان، مشهد، قم و قزوین اشتغال داشته‌اند.
اولین کتیبه او در اصفهان، به سال ۱۰۳۹ قمری و آخرین کتیبه او در اصفهان، در سال ۱۰۸۱ قمری نوشته شده‌اند. آثار سالهای ۱۰۸۴قمری تا ۱۰۸۷ قمری او، همگی در مشهد هستند؛ شهری که به نظر می‌رسد محمد رضا امامی، آخرین سالهای عمر خود را در آنجا گذرانده است. او پس از ۵۰ سال اشتغال به شغل کتیبه‌ نگاری ، احتمالاً در این شهر فوت نموده است. آثار مشهور محمد رضا امامی در مسجد امام(شاه) اصفهان است. در زیر کتیبه ثلث سردر باشکوه این مسجد تاریخی که به خط علیرضا عباسی است،
برخی از کتیبه های محمدرضا امامی از اینقرار است:
-کتیبه های مسجد جامع عباسی مابین ۱۰۳۸ _۱۰۷۸ قمری
۱.کتیبه های زیر چهل ستون شرقی گنبد بزرگ مورخ ۱۰۳۸قمری
۲.کتیبه با اطاق دور گنبد زیر گلدسته ۱۰۳۹ قمری
۳.کتیبه دور پاطاق ایوان زیر گلدسته ۱۰۴۰قمری
۴. کتیبه های مدرسه ناصریه ۱۰۷۷ قمری
۵.کتیبه سردر مدرسه سلیمانیه در مغرب مسجد جامع عباسی۱۰۷۸قمری
-کتیبه های مسجد حکیم اصفهان
کتیبه سردر شمالی مسجد که تاریخ آن ۱۰۷۳یعنی سال اتمام مسجد است
کتیبه داخل ایوان جنوبی،۱۰۷۱قمری
کتیبه گنبد، ۱۰۶۹قمری
کتیبه اطراف محراب، ۱۰۷۱قمری
کتیبه شبستان شرقی، ۱۰۶۹قمری
کتیبه‌های ایوان شمالی ،۱۰۷۱قمری
کتیبه ایوان غربی، ۱۰۷۳قمری.
-کتیبه های مسجد لنبان اصفهان
خطوط باقیمانده بر دو لوح کاشی به خط ثلث به تاریخ ۱۰۸۰ قمری ،و بر بالای در ورودی مسجد به خط نستعلیق درتاریخ ۱۰۸۰ قمری که مفاد این کتیبه تعمیرات مسجد در زمان شاه سلیمان است.
-در مسجد آقا نور کتیبه سردر مسجد که به خط محمد رضا امامی و تاریخ ۱۰۳۹قمری است
در مسجد مصری اصفهان نیز کتیبه‌ای بر یک لوح سنگ مرمر در داخل مسجد اثر محمد رضا امامی است که با خط نستعلیق برجسته اشعاری نوشته شده که مصراع آخر آن تاریخ ۱۰۶۱قمری را نشان می‌دهد.
در مسجد مقصود بیگ اصفهان نیز کتیبه‌ای به خط محمدرضا امامی است که در آن به نام شاه عباس اول و مقصود بیک اشاره شده است

منبع ؛تاریخ اصفهان (مجلد هنر و هنرمندان ،تالیف استاد همایی صفحه ۹۳_۹۷
خشنویسی در کتیبه های اصفهان ،منوچهر قدسی ،صفحه ۵۱
اطلس خط ،استاد فضائلی
@esfahanhonarsarayeiran

#حظ_خط

محمدرضا امامی ادهمی
محمد رضا امامی اصفهانی از خوشنویسان صاحب‌ نام قرن یازدهم هجری، معاصر شاه عباس اول تا شاه سلیمان صفوی و از شاگردان علیرضا عباسی بوده است. او عمری طولانی داشته و به او(امام خطاطان) گفته‌اند. او پدر محمد محسن امامی و جد علی‌نقی امامی بود که هر سه از کتیبه‌نویسان و خوشنویسان صاحب‌ نام خط ثلث در دوره صفوی بوده‌اند و مجموعاً یک سده به کار کتیبه‌نگاری بناهای مختلف اصفهان، مشهد، قم و قزوین اشتغال داشته‌اند.
اولین کتیبه او در اصفهان، به سال ۱۰۳۹ قمری و آخرین کتیبه او در اصفهان، در سال ۱۰۸۱ قمری نوشته شده‌اند. آثار سالهای ۱۰۸۴قمری تا ۱۰۸۷ قمری او، همگی در مشهد هستند؛ شهری که به نظر می‌رسد محمد رضا امامی، آخرین سالهای عمر خود را در آنجا گذرانده است. او پس از ۵۰ سال اشتغال به شغل کتیبه‌ نگاری ، احتمالاً در این شهر فوت نموده است. آثار مشهور محمد رضا امامی در مسجد امام(شاه) اصفهان است. در زیر کتیبه ثلث سردر باشکوه این مسجد تاریخی که به خط علیرضا عباسی است،
برخی از کتیبه های محمدرضا امامی از اینقرار است:
-کتیبه های مسجد جامع عباسی مابین ۱۰۳۸ _۱۰۷۸ قمری
۱.کتیبه های زیر چهل ستون شرقی گنبد بزرگ مورخ ۱۰۳۸قمری
۲.کتیبه با اطاق دور گنبد زیر گلدسته ۱۰۳۹ قمری
۳.کتیبه دور پاطاق ایوان زیر گلدسته ۱۰۴۰قمری
۴. کتیبه های مدرسه ناصریه ۱۰۷۷ قمری
۵.کتیبه سردر مدرسه سلیمانیه در مغرب مسجد جامع عباسی۱۰۷۸قمری
-کتیبه های مسجد حکیم اصفهان
کتیبه سردر شمالی مسجد که تاریخ آن ۱۰۷۳یعنی سال اتمام مسجد است
کتیبه داخل ایوان جنوبی،۱۰۷۱قمری
کتیبه گنبد، ۱۰۶۹قمری
کتیبه اطراف محراب، ۱۰۷۱قمری
کتیبه شبستان شرقی، ۱۰۶۹قمری
کتیبه‌های ایوان شمالی ،۱۰۷۱قمری
کتیبه ایوان غربی، ۱۰۷۳قمری.
-کتیبه های مسجد لنبان اصفهان
خطوط باقیمانده بر دو لوح کاشی به خط ثلث به تاریخ ۱۰۸۰ قمری ،و بر بالای در ورودی مسجد به خط نستعلیق درتاریخ ۱۰۸۰ قمری که مفاد این کتیبه تعمیرات مسجد در زمان شاه سلیمان است.
-در مسجد آقا نور کتیبه سردر مسجد که به خط محمد رضا امامی و تاریخ ۱۰۳۹قمری است
در مسجد مصری اصفهان نیز کتیبه‌ای بر یک لوح سنگ مرمر در داخل مسجد اثر محمد رضا امامی است که با خط نستعلیق برجسته اشعاری نوشته شده که مصراع آخر آن تاریخ ۱۰۶۱قمری را نشان می‌دهد.
در مسجد مقصود بیگ اصفهان نیز کتیبه‌ای به خط محمدرضا امامی است که در آن به نام شاه عباس اول و مقصود بیک اشاره شده است

منبع ؛تاریخ اصفهان (مجلد هنر و هنرمندان ،تالیف استاد همایی صفحه ۹۳_۹۷
خشنویسی در کتیبه های اصفهان ،منوچهر قدسی ،صفحه ۵۱
اطلس خط ،استاد فضائلی
@esfahanhonarsarayeiran

#حظ_خط

صحیفی جوهری
صحیفی جوهری شیرازی (درگذشت ۱۰۲۲ ه‍. ق) مشهور به جوهری و صحیفی ذوالقدر، (صحیفی قاری که لقب مشهورش در فن قرائت و تجوید بوده است) شاعر و خوشنویس اواخر سده دهم و اوایل یازدهم است. صحیفی شعر فارسی و ترکی را خوب می سرود و اشعارش بیشتر در مدح ائمه بوده است. او از کتیبه نویسان زبردست دوره صفوی است که در تذهیب٬ صحافی و وصالی نیز سررشته داشت. وی که از بازماندگان صوفی خلیل ذوالقدر و از بزرگان این طایفه بود، در اسیر از توابع شیراز به دنیا آمد و در اصفهان رشد کرد و به شهرت رسید و بیشتر در اصفهان می زیست.
گفته اند در کتابخانه ساختن یکتا بود و کتابخانه بسیار خوبی در سه تنان مسجد جامع اصفهان ترتیب داد. از آنجایی که خط ثلث را خوب می نوشت و کتیبه نگاری توانا بود، بیشتر کتیبه های مساجد و سنگ های قبر به خط او بود. صحیفی عمر طولانی داشته و گفته اند که بیش از هشتاد سال و یا در حدود نود سال عمر کرد. تقی الدین کاشانی٬ (۹۴۶ـ ۱۰۱۶ ه‍.ق) از مشاهیر بزرگ ادبی عصر صفوی، در سال ۹۸۷ در اصفهان او را ملاقات کرده است. به هر حال معاصرینش او را به همدلی و همزبانی و شوخ طبعی و شکفتگی خاطر ستوده اند و در هشتاد سالگی مردی بزله گو و رند و هم فطرت و هم خوی جوانان معرفی کرده اند. او هنوز زنده بود که فرزند رشیدش ابوعلی متخلص به اسیری شیرازی ازشاعران پارسی گوی درگذشت.
نمونه کتیبه های که وی نوشته است را می توان به؛
۱.کتیبه بقعه شهشهان مورخ ۱۰۱۳قمری با امضای صحیفی قاری و به خط ثلث
۲.کتیبه مسجد جارچی باشی مورخ ۱۰۱۹ قمری که اصل کتیبه به خط ثلث و امضا را نستعلیق کتابت شده،
۳. حوض خانه مسجد جامع اصفهان به تاریخ ۹۸۰ قمری که شیوه اجرا حجاری است و به نستعلیق نوشته شده است.
۴. حوض خانه مسجد جامع اصفهان در تاریخ ۹۸۵قمری به خط ثلث
۵. در بقعه شاهزید اصفهان به تاریخ ۹۹۴قمری و به خط ثلث
۶.ايوان شمالی مسجد جامع اصفهان به سال ۹۹۶قمری که شیوه اجرا گچبری بوده و خط به ثلث نوشته شده،
۷. سردر مسجد سرخی اصفهان به سال ۱۰۱۴قمری که برروی کاشی معرق و به خط ثلث است
۸. سردر مسجد جورجیر اصفهان در تاریخ ۱۰۱۸ قمری و بر روی کاشی معرق و بخط ثلث،
۹. در شمالی مسجد جامع اصفهان که بر لنگه سمت راست و چپ به خط ثلث برجسته و به شیوه منبت است.
آرامگاه صحیفی جوهری را گفته اند در سه تنان در نزدیکی مسجد جامع اصفهان بوده است و حکیم شفایی شاعر معروف روزگار صفویه در واقعه مرگ وی ماده تاریخ سروده که ؛
سال فوتش ز عقل جستم، گفت:
(رفت ملا صحیفی از دنیا)۱۰۲۲قمری

منبع؛تاریخ اصفهان(مجلد هنر و هنرمندان )تالیف استاد همایی ،صفحه ۱۴۶-۱۴۹
خشنویسی در کتیبه های اصفهان ،منوچهر قدسی ،صفحه ۵۸-۶۵

@esfahanhonarsarayeiran

چون نامه جرم ما بهم پیچیدند
بردند و بمیزان عمل سنجیدند
بیش از همه کس گناه ما بود ولی
ما را به محبت علی بخشیدند

🔸هنر خط و کاشی در مسجد جامع اصفهان

✔️ این کتیبه متعلق به مسجد جامع اصفهان می‌باشد و در ایوان غربی این مسجد (معروف به صفه استاد) قرار دارد که در عصر سلجوقی بنا شده و در دوره صفویان با کاشیکاری تزئین شده است.
محمد امین اصفهانی استاد کاشی‌کار این قطعه بوده‌ است که نامش بر دیوار شمالی حک شده‌است. تابلو وی از چهار ترنج و یک مربع در وسط تشکیل شده‌است.
اين اثر در تاريخ 1112 هجری قمری و زمان سلطنت شاه سلطان حسین ساخته شده و متن آن شامل ابيات زيبای بالا به خط كوفی بنایی و در وصف اميرمؤمنان (عليه‌السلام) است.

🌐 https://t.me/joinchat/AAAAAECthSrY9347gZIC5g

#مسجد_جامع_اصفهان
که به مسجد جامع عتیق و مسجد جمعه
اصفهان هم معروف است، یکی از بناهای
تاریخی شهر اصفهان است که قدمت آن
به قرن دوم هجری قمری بازمی‌گردد.
این مسجد در سال ۱۵۶ هجری قمری۷۷۷ میلادی
ساخته شد؛ مسجدی که کوچک و متناسب
با جمعیت شهر اصفهان ساخته شده‌ بود
و باعث رشد شهرنشینی اصفهان شد.

#ایران_من_زیباست 🇮🇷

◍⃟❣ @AFARINESH8